Luận án tiến sĩ: Tác dụng của đan sâm di thực Salvia miltiorrhiza trong điều trị Alzheimer

• Tác giả: Trần Thị Loan
• Người hướng dẫn: PGS. Đào Thị Vui
• Trường học: Trường Đại Học Dược Hà Nội
• Chuyên ngành: Dược Lý - Dược Lâm Sàng
• Đề tài: Nghiên Cứu Tác Dụng Của Đan Sâm Di Thực Salvia Miltiorrhiza Trong Điều Trị Alzheimer
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ BỆNH ALZHEIMER
• 1.1. Khái niệm
• 1.2. Dịch tễ
• 1.3. Triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng
• 1.4. Cơ chế bệnh sinh và các đích liên quan đến cơ chế bệnh sinh
• 1.5. Tổng quan về thuốc điều trị bệnh Alzheimer và hợp chất đang nghiên cứu
• 1.5.1. Tổng quan về thuốc điều trị bệnh Alzheimer
• 1.5.2. Tổng quan về các hợp chất đang nghiên cứu trong điều trị bệnh Alzheimer
• 1.6. Tổng quan một số mô hình gây suy giảm trí nhớ thực nghiệm và phương pháp đánh giá trong nghiên cứu thuốc điều trị Alzheimer
• 1.6.1. Các mô hình gây suy giảm trí nhớ thực nghiệm
• 1.6.2. Phương pháp đánh giá tác dụng thông qua các test hành vi
• 1.6.3. Phương pháp đánh giá tác dụng trên một số đích liên quan đến cơ chế bệnh sinh của bệnh Alzheimer
• 1.7. Tổng quan về Đan sâm
• 1.7.1. Tên khoa học
• 1.7.2. Đặc điểm thực vật và phân bố
• 1.7.3. Bộ phận dùng
• 1.7.4. Các nghiên cứu về thành phần hóa học của rễ Đan sâm
• 1.7.5. Các nghiên cứu về tác dụng dược lý liên quan đến điều trị bệnh Alzheimer trên thực nghiệm của Đan sâm
• 2. NGUYÊN LIỆU, TRANG THIẾT BỊ, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Nguyên liệu nghiên cứu
• 2.1.1. Dược liệu nghiên cứu
• 2.1.2. Chuẩn bị các mẫu nghiên cứu
• 2.1.3. Động vật nghiên cứu
• 2.1.4. Tế bào nghiên cứu
• 2.2. Hóa chất, dụng cụ, thiết bị nghiên cứu
• 2.2.1. Hóa chất nghiên cứu
• 2.2.2. Máy móc và thiết bị nghiên cứu
• 2.3. Địa điểm nghiên cứu
• 2.4. Nội dung nghiên cứu
• 2.5. Phương pháp nghiên cứu
• 2.5.1. Phương pháp nghiên cứu tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực trên mô hình gây suy giảm trí nhớ thực nghiệm thông qua một số test hành vi
• 2.5.2. Phương pháp đánh giá tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực trên một số đích liên quan đến cơ chế bệnh sinh của bệnh Alzheimer
• 2.6. Xử lý số liệu
• 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực trên mô hình gây suy giảm trí nhớ thực nghiệm thông qua các test hành vi
• 3.1.1. Tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực trên mô hình gây suy giảm trí nhớ bằng scopolamin
• 3.1.2. Tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực trên mô hình gây suy giảm trí nhớ bằng β-amyloid25-35
• 3.1.3. Tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực trên mô hình gây suy giảm trí nhớ bằng trimethyltin
• 3.2. Tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực trên một số đích liên quan đến cơ chế bệnh sinh của bệnh Alzheimer
• 3.2.1. Tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực liên quan đến giả thuyết cholinergic
• 3.2.2. Tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực liên quan đến giả thuyết β-amyloid
• 3.2.3. Tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực liên quan đến giả thuyết stress oxy hóa
• 3.3. Đối tượng nghiên cứu và liều dùng của cao rễ Đan sâm trong nghiên cứu
• 3.3.1. Dược liệu nghiên cứu
• 3.3.2. Chiết xuất mẫu nghiên cứu
• 3.3.3. Liều dùng của cao rễ Đan sâm trong nghiên cứu
• 3.4. Bàn luận chung
• 3.5. Đóng góp và hạn chế của đề tài
• 3.5.1. Đóng góp của đề tài
• 3.5.2. Hạn chế của đề tài
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về bệnh Alzheimer

Bệnh Alzheimer là dạng phổ biến nhất của hội chứng sa sút trí tuệ, thường gặp ở người cao tuổi. Theo thống kê, có khoảng 50 triệu người mắc sa sút trí tuệ trên toàn thế giới, trong đó 60-80% là bệnh Alzheimer. Tỷ lệ mắc mới tăng 5-7 triệu người mỗi năm, dự đoán sẽ có khoảng 115 triệu người mắc bệnh vào năm 2050. Bệnh Alzheimer được xác định là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ sáu tại Hoa Kỳ, với chi phí điều trị lớn. Hiện tại, chỉ có bốn thuốc được chấp thuận trong điều trị triệu chứng rối loạn nhận thức của bệnh Alzheimer, trong đó ba thuốc ức chế enzym acetylcholinesterase và một thuốc ức chế thụ thể NMDA. Nghiên cứu và phát triển các thuốc có nguồn gốc từ dược liệu đang được quan tâm, vì chúng ít tác dụng phụ và có lợi ích kinh tế cho bệnh mạn tính như Alzheimer.

1.1. Khái niệm về bệnh Alzheimer

Bệnh Alzheimer được mô tả lần đầu tiên vào năm 1906. Đây là một bệnh rối loạn não đặc trưng bởi mất trí nhớ tiến triển. Các đặc điểm của bệnh bao gồm thoái hóa tế bào thần kinh, xuất hiện mảng β-amyloid và đám rối nội thần kinh. Bệnh chủ yếu gặp ở người cao tuổi, với tỷ lệ mắc bệnh tăng theo độ tuổi. Tại Mỹ, số người trên 65 tuổi mắc bệnh Alzheimer là 5,8 triệu, dự đoán sẽ tăng lên 13,8 triệu vào năm 2050.

1.2. Triệu chứng lâm sàng

Triệu chứng lâm sàng của bệnh Alzheimer bao gồm suy giảm trí nhớ, rối loạn ngôn ngữ, và suy giảm khả năng nhận thức. Các triệu chứng này tiến triển theo thời gian, ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân. Việc nhận diện sớm các triệu chứng này là rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời.

II. Tổng quan về Đan sâm di thực Salvia miltiorrhiza

Đan sâm, hay còn gọi là Salvia miltiorrhiza, là một loại thảo dược có nguồn gốc từ Trung Quốc, được sử dụng trong y học cổ truyền để điều trị nhiều bệnh lý, bao gồm các bệnh liên quan đến hệ thần kinh. Nghiên cứu cho thấy các hoạt chất trong Đan sâm có khả năng cải thiện suy giảm trí nhớ và bảo vệ tế bào thần kinh khỏi độc tính của β-amyloid. Đan sâm di thực đã được trồng tại Việt Nam và cho thấy tiềm năng trong điều trị bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, các nghiên cứu về tác dụng dược lý của Đan sâm di thực trong điều trị bệnh Alzheimer vẫn còn hạn chế.

2.1. Đặc điểm thực vật và phân bố

Đan sâm thuộc họ Bạc hà (Lamiaceae), có tên khoa học là Salvia miltiorrhiza. Cây có thể phát triển tốt ở nhiều vùng miền, đặc biệt là ở các tỉnh phía Bắc Việt Nam. Đặc điểm thực vật của Đan sâm bao gồm rễ có màu nâu đỏ, thường được sử dụng làm dược liệu. Việc trồng và khai thác Đan sâm di thực đang được khuyến khích để phục vụ cho nghiên cứu và phát triển thuốc.

2.2. Tác dụng dược lý

Nghiên cứu cho thấy Đan sâm có tác dụng ức chế enzym acetylcholinesterase, bảo vệ tế bào thần kinh và chống stress oxy hóa. Các hoạt chất trong Đan sâm có khả năng cải thiện suy giảm trí nhớ thông qua các cơ chế khác nhau, bao gồm tác động lên hệ cholinergic và giảm thiểu độc tính của β-amyloid. Điều này mở ra hướng nghiên cứu mới cho việc phát triển các sản phẩm từ Đan sâm trong điều trị bệnh Alzheimer.

III. Nghiên cứu tác dụng của Đan sâm di thực trong điều trị Alzheimer

Nghiên cứu này nhằm mục tiêu đánh giá tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực trên mô hình gây suy giảm trí nhớ thực nghiệm. Các phương pháp nghiên cứu bao gồm đánh giá hành vi của động vật thí nghiệm và phân tích các chỉ số sinh học liên quan đến cơ chế bệnh sinh của bệnh Alzheimer. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng về khả năng ứng dụng của Đan sâm di thực trong điều trị bệnh Alzheimer, từ đó định hướng cho các thử nghiệm lâm sàng trong tương lai.

3.1. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu bao gồm việc sử dụng các mô hình động vật để gây suy giảm trí nhớ và đánh giá tác dụng của cao rễ Đan sâm di thực thông qua các test hành vi. Các chỉ số sinh học sẽ được phân tích để xác định tác động của Đan sâm lên các cơ chế bệnh sinh của bệnh Alzheimer. Việc áp dụng các phương pháp này sẽ giúp làm rõ hơn về tác dụng của Đan sâm trong điều trị bệnh lý này.

3.2. Kết quả và thảo luận

Kết quả nghiên cứu cho thấy cao rễ Đan sâm di thực có tác dụng tích cực trong việc cải thiện suy giảm trí nhớ và bảo vệ tế bào thần kinh. Các chỉ số sinh học cho thấy sự giảm hoạt động của enzym acetylcholinesterase và giảm thiểu độc tính của β-amyloid. Những phát hiện này khẳng định tiềm năng của Đan sâm di thực trong điều trị bệnh Alzheimer và mở ra hướng đi mới cho nghiên cứu và phát triển thuốc từ dược liệu.