I. Tổng Quan Về Stress Trầm Cảm Lo Âu Ở Điều Dưỡng
Rối loạn tâm thần (RLTT) là một vấn đề sức khỏe quan trọng. Một phân tích tổng hợp cho thấy gần 30% dân số thừa nhận có vấn đề về sức khỏe tâm thần. Thường gặp nhất là rối loạn lo âu (RLLA) và trầm cảm. Các sang chấn tâm lý có thể là yếu tố thúc đẩy trầm cảm và lo âu. Tại Việt Nam, tỷ lệ mắc RLTT là 14.9%, trong đó trầm cảm và RLLA chiếm tỷ lệ đáng kể. Nhân viên y tế, đặc biệt là điều dưỡng, đối mặt với nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần. So với các ngành nghề khác, nguy cơ mắc RLTT ở NVYT cao hơn. Tình trạng quá tải công việc tại các bệnh viện ở TP.HCM khiến điều dưỡng trở thành đối tượng nguy cơ cao của stress, trầm cảm, và RLLA. Nghiên cứu về "Stress, trầm cảm, lo âu ở điều dưỡng" tại TP.HCM nhằm xác định tỷ lệ, mức độ và các yếu tố liên quan, từ đó đưa ra các giải pháp phòng chống và bảo vệ sức khỏe cho điều dưỡng.
1.1. Dịch Tễ Học Stress Trầm Cảm Lo Âu Toàn Cầu
Rối loạn thích ứng là một RLTT thường gặp, nhưng tỷ lệ mắc bệnh chính xác không được xác định rõ ràng. Tỷ lệ này thay đổi tùy thuộc vào cộng đồng nghiên cứu và phương pháp đánh giá. Nghiên cứu ở Mỹ, Canada, Úc ghi nhận tỷ lệ rối loạn thích ứng là 12%. Trong khi đó, tỷ lệ ghi nhận ở 11 quốc gia châu Âu là 10.6%. Dữ liệu về rối loạn thích ứng ở Việt Nam còn hạn chế. Tuy nhiên, số bệnh nhân đến khám về các rối loạn liên quan đến stress tại BV Tâm thần TP.HCM ngày càng tăng.
1.2. Mối Liên Quan Giữa Stress Trầm Cảm Và Lo Âu
Nhiều nghiên cứu cho thấy tỷ lệ stress ở điều dưỡng cao, làm gia tăng tỷ lệ trầm cảm, lo âu và các bệnh lý tim mạch. Stress, trầm cảm, lo âu ở điều dưỡng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như sai lầm trong chăm sóc bệnh nhân, giao tiếp không tốt và ảnh hưởng đến sức khỏe bản thân. Các rối loạn liên quan đến stress rất đa dạng và thường gặp ở mọi lứa tuổi, đặc biệt trong những năm gần đây bệnh có xu hướng gia tăng do sự phát triển kinh tế xã hội.
II. Thách Thức Tỷ Lệ Stress Trầm Cảm Lo Âu Ở Điều Dưỡng
Tình trạng stress, trầm cảm, và lo âu ở điều dưỡng gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Sai lầm trong chăm sóc bệnh nhân, giao tiếp không hiệu quả với bệnh nhân và thân nhân, ảnh hưởng đến sức khỏe bản thân và cuộc sống gia đình là những hệ lụy đáng lo ngại. Các nghiên cứu trong nước ghi nhận tỷ lệ stress ở điều dưỡng là 18,1 – 40,5%. Điều này cho thấy áp lực công việc quá lớn và môi trường làm việc căng thẳng đang ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tâm thần của điều dưỡng tại Việt Nam. Cần có những giải pháp can thiệp kịp thời để giảm thiểu tình trạng này.
2.1. Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Stress Của Điều Dưỡng
Sang chấn tâm lý là những tình huống gây ra sự mất thăng bằng ảnh hưởng cơ thể và tâm lý cho con người. Trong môi trường tự nhiên bao gồm các hoàn cảnh như quá nóng, quá lạnh. Trong tâm lý cá nhân, các tình huống như xâm phạm quyền lợi, địa vị, xung đột với người yêu, mất mát, chia ly, mâu thuẫn vợ chồng, … thường gây bệnh nhiều nhất. Trong tâm lý xã hội như bùng nổ dân số, xung đột (thế hệ, văn hoá, tôn giáo, sắc tộc), tệ nạn xã hội, di cư, chiến tranh, …
2.2. Tác Động Của Trầm Cảm Đến Chất Lượng Cuộc Sống Điều Dưỡng
Trầm cảm là rối loạn mạn tính, khó điều trị hiệu quả và chi phí điều trị cao hơn một số bệnh mãn tính khác như đái tháo đường hay bệnh lý tim mạch. Nửa số bệnh nhân sau khi điều trị bị tái phát. Điều này ảnh hưởng đến việc làm, cản trở quan hệ cá nhân, lạm dụng thuốc và tình trạng sức khoẻ của bệnh nhân. Hơn nữa trầm cảm được xem là nguyên nhân quan trọng dẫn đến tự sát (15 – 20%). Vì vậy theo WHO, trầm cảm vẫn là nguyên nhân thường gặp, chỉ đứng sau các bệnh tim mạch về gánh nặng bệnh tật ở cả hai giới trong vòng 20 năm tới.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Stress Trầm Cảm Lo Âu Ở TPHCM
Nghiên cứu được thực hiện nhằm khảo sát tình trạng stress, trầm cảm, lo âu ở điều dưỡng tại các khoa nội của hai bệnh viện ở TP.HCM. Mục tiêu là xác định tỷ lệ và mức độ của các vấn đề này, đồng thời khảo sát mối liên quan với các yếu tố dân số học, xã hội học, đặc tính công việc và mối quan hệ trong công việc. Các thang đo như DASS 21 (Thang đánh giá Stress - Trầm cảm – Lo âu) được sử dụng để đánh giá mức độ stress, trầm cảm, lo âu của điều dưỡng. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng để xây dựng các chương trình can thiệp và hỗ trợ sức khỏe tâm thần cho điều dưỡng.
3.1. Thiết Kế Nghiên Cứu Và Đối Tượng Tham Gia Khảo Sát
Rối loạn thích ứng được chẩn đoán xác định bởi sự hiện diện các triệu chứng cảm xúc và hành vi xảy ra kể từ khi có yếu tố sang chấn trong vòng 3 tháng theo DSM IV hay trong vòng 1 tháng theo ICD 10 nhưng không kéo dài quá 6 tháng sau khi sang chấn chấm dứt. Các thang đo tầm soát được sử dụng hiện nay là: PSS (Perceived Stress Scale), SRRS (Social Readjustment) thường gọi là Homes and Rahe Stress Scale, GHQ (General Health Questionaire).
3.2. Các Thang Đo Đánh Giá Stress Trầm Cảm Lo Âu
Trầm cảm được chẩn đoán xác định và đánh giá mức độ dựa vào sự hiện diện các triệu chứng trầm cảm qua buổi phỏng vấn trực tiếp, thực hiện bởi chuyên gia tâm thần. Tiêu chuẩn chẩn đoán cho trầm cảm chủ yếu được sử dụng hiện nay DSM IV hay ICD 10. Tuy nhiên, trầm cảm mức độ nhẹ thường đến các đơn vị chăm sóc sức khoẻ ban đầu và được tiếp cận bởi các bác sĩ tổng quát. Mặt khác phỏng vấn trực tiếp tốn nhiều thời gian và làm bệnh nhân khó bày tỏ triệu chứng nên dễ bỏ sót chẩn đoán.
IV. Kết Quả Tỷ Lệ Và Mức Độ Stress Trầm Cảm Lo Âu
Nghiên cứu cho thấy tỷ lệ stress, trầm cảm, và lo âu ở điều dưỡng tại TP.HCM là đáng báo động. Mức độ stress, trầm cảm, và lo âu cũng được xác định, cho thấy nhiều điều dưỡng đang phải đối mặt với những vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng. Các yếu tố như áp lực công việc, thời gian làm việc kéo dài, môi trường làm việc căng thẳng và mối quan hệ không tốt với đồng nghiệp và lãnh đạo có liên quan đến tình trạng stress, trầm cảm, và lo âu của điều dưỡng. Cần có những biện pháp can thiệp để giảm thiểu những yếu tố này và cải thiện sức khỏe tâm thần cho điều dưỡng.
4.1. Phân Tích Các Yếu Tố Liên Quan Đến Stress Ở Điều Dưỡng
Khi yếu tố sang chấn chấm dứt, rối loạn thích ứng sẽ thoái lui. Nếu yếu tố sang chấn còn tồn tại thì sẽ hình thành một mức thích nghi mới. Dịch tễ học Rối loạn thích ứng là RLTT thường gặp nhưng không có tỷ lệ mắc bệnh chính xác [21]. Tỷ lệ rối loạn thích ứng thay đổi tuỳ thuộc cộng đồng nghiên cứu và phương pháp đánh giá. Strain JJ và cộng sự nghiên cứu trên 1.039 đối tượng từ các cơ sở CLP (Consultation Liason Psychiatry) ở Mỹ, Canada, Úc ghi nhận tỷ lệ rối loạn thích ứng là 12% [95].
4.2. Ảnh Hưởng Của Môi Trường Làm Việc Đến Trầm Cảm Lo Âu
Nền văn minh công nghiệp như nhịp sống và lao động khẩn trương, nguồn thông tin dồn dập, quá tải, cạnh tranh ác liệt, kỹ thuật luôn đổi mới và đô thị hoá vô tổ chức cũng là các tình huống gây stress đối với các cá thể phải đối mặt với hoàn cảnh đó. Nhân tố tố bẩm hoặc tính dễ bị tổn thương đóng vai trò lớn trong rối loạn này nhưng yếu tố sang chấn vẫn là quyết định. Nhiều nghiên cứu ghi nhận các cá thể sau dễ mắc rối loạn thích ứng: - Tuổi trẻ do thiếu kinh nghiệm thích nghi với các sang chấn.
V. Giải Pháp Giảm Stress Trầm Cảm Lo Âu Cho Điều Dưỡng
Để giảm thiểu tình trạng stress, trầm cảm, và lo âu ở điều dưỡng, cần có những giải pháp toàn diện. Cải thiện môi trường làm việc, giảm áp lực công việc, tăng cường hỗ trợ tâm lý, nâng cao kỹ năng quản lý stress và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với đồng nghiệp và lãnh đạo là những biện pháp quan trọng. Các chính sách hỗ trợ từ bệnh viện và ngành y tế cũng đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe tâm thần cho điều dưỡng. Việc tạo ra một môi trường làm việc tích cực và hỗ trợ sẽ giúp điều dưỡng cảm thấy được quan tâm và giảm bớt gánh nặng tâm lý.
5.1. Hỗ Trợ Tâm Lý Và Tư Vấn Cho Điều Dưỡng
Trên thế giới, trong cả lĩnh vực nghiên cứu và thực hành lâm sàng, người ta thường sử dụng bộ câu hỏi tự điền để lượng giá các triệu chứng trầm cảm. Phương pháp này đơn giản, tốn ít thời gian và thu thập được các thông tin liên quan đến các triệu chứng từ góc độ nhìn nhận của bản thân đối tượng [49, 77]. 2009, Cơ quan đặc nhiệm phòng bệnh Hoa Kỳ (US Preventative Task Force) chấp thuận dùng các thang đo tầm soát trầm cảm ở đơn vị chăm sóc sức khoẻ ban đầu.
5.2. Đào Tạo Kỹ Năng Quản Lý Stress Cho Điều Dưỡng
Lo âu là cảm xúc tiêu cực xảy ra khi đáp ứng với những đe dọa cảm nhận từ bên ngoài hay bên trong cơ thể, có thể cảm nhận rất thật và hình dung được. Lo âu được đặc trưng bởi việc không thể nhận biết để tiên đoán, kiểm soát hay giúp con người đương đầu...'
VI. Tương Lai Nghiên Cứu Về Sức Khỏe Tâm Thần Điều Dưỡng TPHCM
Nghiên cứu về stress, trầm cảm, và lo âu ở điều dưỡng tại TP.HCM là một bước quan trọng trong việc nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần của điều dưỡng. Các nghiên cứu tiếp theo cần tập trung vào việc đánh giá hiệu quả của các biện pháp can thiệp và xây dựng các chương trình hỗ trợ sức khỏe tâm thần bền vững cho điều dưỡng. Sự hợp tác giữa các bệnh viện, ngành y tế và các tổ chức xã hội là cần thiết để tạo ra một hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần toàn diện cho điều dưỡng.
6.1. Hướng Nghiên Cứu Mới Về Burnout Ở Điều Dưỡng
Các thang đo được sử dụng hiện nay: HDRS (Hamilton Rating Scale for Depression) hay còn gọi là HAM - D, PHQ (Patient Health Questionnaire), MDI (Major Depression Inventory), CES-D (Centre for Epidemiological Studies Depression Scale), BDI (Beck Depression Inventory), ZDS (Zung self rating Depression Scale), GDS (Geriatric Depression Scale), CSDD (Cornell Scale for Depression in Dementia)…
6.2. Chính Sách Hỗ Trợ Sức Khỏe Tâm Thần Cho Điều Dưỡng
Ở Việt Nam, Nguyễn Đăng Dung cho biết tỷ lệ trầm cảm trong dân số chung khoảng 2 – 5% [9]. Từ năm 2001 – 2003 , điều tra RLTT ở 8 vùng sinh thái khác nhau ở Việt Nam cho thấy trầm cảm chiếm 2,8% dân số [80]. Trong khi đó, các nghiên cứu ở TP.HCM ghi nhận trầm cảm chiếm 6,5 – 8,3% dân số. Điều này cho thấy ở nước ta trầm cảm chiếm tỷ lệ khá cao và xu hướng gia tăng với nhịp sống hiện đại.
