Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin, công tác kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp (HCSN) giữ vai trò then chốt trong quản lý tài chính công. Tại Việt Nam, các đơn vị hành chính sự nghiệp như Ủy ban nhân dân (UBND) các cấp được Nhà nước cấp kinh phí hoạt động, đòi hỏi công tác kế toán phải minh bạch, chính xác và hiệu quả. Nghiên cứu tập trung vào tổ chức công tác kế toán tại UBND thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, một đô thị công nghiệp với nhiều khu công nghiệp và là trung tâm kinh tế - văn hóa của tỉnh. Qua khảo sát số liệu tài chính từ năm 2021 đến 2023, tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN) của UBND Từ Sơn có xu hướng giảm, trong khi chi thường xuyên tăng lên, phản ánh sự biến động trong hoạt động tài chính của đơn vị. Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng tổ chức công tác kế toán tại UBND thành phố Từ Sơn, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính, đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại và minh bạch. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào năm 2024 tại UBND thành phố Từ Sơn, với ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng công tác kế toán, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương và đảm bảo sử dụng nguồn lực NSNN hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán hành chính sự nghiệp, bao gồm:

  • Lý thuyết kế toán hành chính sự nghiệp: Định nghĩa, đặc điểm và vai trò của công tác kế toán trong các đơn vị HCSN, nhấn mạnh tính công quyền và nguyên tắc không hoàn lại trực tiếp của nguồn kinh phí.
  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán: Các mô hình tổ chức bộ máy kế toán phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của đơn vị, bao gồm mô hình tập trung và phân tán, với các bộ phận kế toán chuyên trách theo phần hành.
  • Khái niệm hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kế toán và báo cáo kế toán: Hệ thống chứng từ kế toán là cơ sở để ghi nhận các nghiệp vụ kinh tế phát sinh; hệ thống tài khoản kế toán phân loại và hệ thống hóa các nghiệp vụ; sổ kế toán ghi chép và tổng hợp số liệu; báo cáo kế toán cung cấp thông tin tài chính phục vụ quản lý và quyết định.
  • Lý thuyết kiểm tra kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin: Kiểm tra kế toán nhằm đảm bảo tính chính xác, hợp pháp của số liệu; ứng dụng công nghệ thông tin giúp nâng cao hiệu quả, tính chính xác và bảo mật trong công tác kế toán.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, báo cáo thu chi ngân sách của UBND thành phố Từ Sơn giai đoạn 2021-2023; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ kế toán và lãnh đạo đơn vị.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ bộ phận kế toán tại UBND thành phố Từ Sơn gồm 1 trưởng phòng, 1 phó phòng và 3 nhân viên kế toán, đảm bảo tính đại diện cho thực trạng tổ chức công tác kế toán.
  • Phương pháp phân tích: Áp dụng thống kê mô tả để trình bày số liệu tài chính; phân tích tổng hợp và so sánh số liệu qua các năm; sử dụng phương pháp quan sát, phỏng vấn để đánh giá thực trạng tổ chức bộ máy, quy trình công tác kế toán; phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2024, gồm ba giai đoạn chính: (1) Nghiên cứu tài liệu và xây dựng cơ sở lý luận; (2) Thu thập và phân tích số liệu thực trạng tại UBND thành phố Từ Sơn; (3) Đề xuất giải pháp và kiến nghị hoàn thiện tổ chức công tác kế toán.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán: UBND thành phố Từ Sơn tổ chức bộ máy kế toán theo mô hình tập trung với 1 trưởng phòng, 1 phó phòng và 3 nhân viên kế toán. 100% cán bộ kế toán có trình độ đại học trở lên, trong đó 2 cán bộ có trình độ thạc sĩ. Tuy nhiên, số lượng nhân sự chưa đáp ứng đủ khối lượng công việc, dẫn đến việc kiêm nhiệm nhiều phần hành, ảnh hưởng đến hiệu quả và chất lượng công tác kế toán.

  2. Thực trạng hệ thống chứng từ và quy trình luân chuyển: Hệ thống chứng từ kế toán được tổ chức theo quy định tại Thông tư 107/2017/TT-BTC, bao gồm các chứng từ về tiền tệ, lao động tiền lương, vật tư và tài sản cố định. Quy trình luân chuyển chứng từ khoa học, đảm bảo nguyên tắc thời gian và trách nhiệm các bộ phận. Tuy nhiên, việc kiểm tra chứng từ thường bị chậm trễ vào cuối kỳ do khối lượng công việc lớn.

  3. Hệ thống tài khoản và sổ kế toán: UBND Từ Sơn áp dụng hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, mở chi tiết các tài khoản cấp 2, cấp 3 phù hợp với đặc thù hoạt động. Sổ kế toán được tổ chức đầy đủ, sử dụng phần mềm kế toán DAS 11.18 giúp tăng tốc độ xử lý và lập báo cáo. Tuy nhiên, hệ thống tài khoản chưa được mở chi tiết theo từng lĩnh vực hoạt động, gây khó khăn trong việc quản lý và phân tích chi tiết.

  4. Báo cáo kế toán và công khai tài chính: Báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách được lập đầy đủ, đúng mẫu và thời hạn quy định. Việc công khai báo cáo trên bảng thông tin đơn vị được thực hiện nhưng mang tính hình thức, chưa có phân tích sâu để rút kinh nghiệm và định hướng phát triển.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin: Phòng Tài chính - Kế hoạch đã trang bị máy tính, phần mềm kế toán và hệ thống mạng LAN, internet. Tuy nhiên, thiết bị đã cũ, chưa được nâng cấp kịp thời, ảnh hưởng đến tiến độ công việc. Công tác bảo mật dữ liệu còn hạn chế, chưa có hệ thống sao lưu dự phòng hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Việc tổ chức bộ máy kế toán tập trung với số lượng nhân sự hạn chế dẫn đến áp lực công việc lớn, ảnh hưởng đến chất lượng kiểm tra và xử lý chứng từ. So với một số nghiên cứu tại các đơn vị hành chính sự nghiệp khác, UBND Từ Sơn có trình độ cán bộ kế toán cao nhưng cần tăng cường nhân lực để phân công hợp lý, tránh kiêm nhiệm quá nhiều. Hệ thống chứng từ và tài khoản kế toán được vận dụng đúng quy định pháp luật, tuy nhiên chưa khai thác tối đa để phục vụ quản trị nội bộ, hạn chế khả năng phân tích chi tiết các khoản thu chi theo lĩnh vực. Việc sử dụng phần mềm kế toán hiện đại giúp nâng cao hiệu quả công tác kế toán, nhưng thiết bị cũ kỹ và thiếu hệ thống bảo mật dữ liệu có thể gây rủi ro mất mát thông tin. Công khai báo cáo tài chính chưa thực sự phát huy vai trò giám sát và phản biện từ các bên liên quan, cần cải thiện để tăng tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Các biểu đồ so sánh thu chi NSNN qua các năm và sơ đồ luân chuyển chứng từ kế toán sẽ minh họa rõ nét hơn về biến động tài chính và quy trình công tác kế toán tại đơn vị.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nhân lực kế toán: Tuyển dụng thêm kế toán viên chuyên trách cho từng phần hành nhằm giảm tải công việc cho cán bộ hiện tại, nâng cao chất lượng kiểm tra và xử lý chứng từ. Mục tiêu đạt đủ số lượng nhân sự phù hợp trong vòng 12 tháng, do UBND thành phố phối hợp với Sở Tài chính thực hiện.

  2. Hoàn thiện hệ thống tài khoản kế toán: Mở rộng chi tiết các tài khoản theo lĩnh vực hoạt động, dự án và chương trình cụ thể để phục vụ quản lý nội bộ hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Tài chính - Kế hoạch chủ trì phối hợp với đơn vị tư vấn chuyên môn.

  3. Nâng cấp thiết bị công nghệ thông tin và bảo mật dữ liệu: Đầu tư thay mới máy tính, nâng cấp phần mềm kế toán, xây dựng hệ thống sao lưu dữ liệu tự động và bảo mật thông tin kế toán. Kế hoạch thực hiện trong 9 tháng, do UBND thành phố phối hợp với phòng CNTT và nhà cung cấp phần mềm.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra kế toán thường xuyên: Thiết lập quy trình kiểm tra nội bộ định kỳ và đột xuất, phân công rõ trách nhiệm cho từng cán bộ, đảm bảo phát hiện và xử lý kịp thời sai sót. Thực hiện ngay và duy trì liên tục, do trưởng phòng Tài chính - Kế hoạch chỉ đạo.

  5. Nâng cao chất lượng công khai và phân tích báo cáo tài chính: Tổ chức các buổi họp phân tích báo cáo tài chính với sự tham gia của lãnh đạo và các phòng ban liên quan, nhằm rút kinh nghiệm và đề xuất giải pháp cải tiến. Thực hiện hàng quý, do UBND thành phố và phòng Tài chính - Kế hoạch phối hợp tổ chức.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính tại các đơn vị hành chính sự nghiệp: Nghiên cứu giúp hiểu rõ hơn về tổ chức công tác kế toán, từ đó áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý tài chính tại đơn vị mình.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Kế toán, Tài chính công: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về kế toán hành chính sự nghiệp, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

  3. Lãnh đạo UBND các cấp và cơ quan quản lý nhà nước: Hỗ trợ đánh giá thực trạng công tác kế toán tại các đơn vị hành chính sự nghiệp, từ đó xây dựng chính sách và hướng dẫn phù hợp.

  4. Nhà cung cấp phần mềm kế toán và công nghệ thông tin: Hiểu rõ nhu cầu và khó khăn trong ứng dụng công nghệ thông tin tại các đơn vị hành chính sự nghiệp để phát triển sản phẩm phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao tổ chức công tác kế toán tại đơn vị hành chính sự nghiệp lại quan trọng?
    Công tác kế toán giúp phản ánh chính xác tình hình tài chính, kết quả hoạt động, đảm bảo sử dụng nguồn ngân sách nhà nước hiệu quả và minh bạch, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và trách nhiệm giải trình.

  2. UBND thành phố Từ Sơn đang áp dụng hệ thống tài khoản kế toán nào?
    Đơn vị áp dụng hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 107/2017/TT-BTC, mở chi tiết các tài khoản cấp 2, cấp 3 phù hợp với đặc thù hoạt động của đơn vị.

  3. Những khó khăn chính trong công tác kế toán tại UBND Từ Sơn là gì?
    Khó khăn gồm thiếu nhân lực kế toán chuyên trách, thiết bị công nghệ thông tin cũ kỹ, quy trình kiểm tra chứng từ chưa thường xuyên và hệ thống tài khoản chưa chi tiết phục vụ quản trị nội bộ.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin đã hỗ trợ công tác kế toán như thế nào?
    Phần mềm kế toán giúp tự động hóa ghi chép, tổng hợp số liệu, lập báo cáo nhanh chóng và chính xác, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian xử lý dữ liệu.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại UBND Từ Sơn?
    Bao gồm tăng cường nhân lực kế toán, hoàn thiện hệ thống tài khoản, nâng cấp thiết bị CNTT, tăng cường kiểm tra kế toán thường xuyên và nâng cao chất lượng công khai, phân tích báo cáo tài chính.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích toàn diện thực trạng tổ chức công tác kế toán tại UBND thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, dựa trên số liệu tài chính và khảo sát thực tế.
  • Đã nhận diện được các điểm mạnh như đội ngũ kế toán có trình độ cao, áp dụng phần mềm kế toán hiện đại, tuân thủ quy định pháp luật.
  • Đồng thời chỉ ra các hạn chế về nhân lực, thiết bị công nghệ, quy trình kiểm tra và hệ thống tài khoản chưa chi tiết.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức công tác kế toán, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.
  • Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp trong vòng 12 tháng và theo dõi đánh giá hiệu quả để điều chỉnh kịp thời, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả công tác kế toán tại đơn vị bạn!