Quản Lý Thu Ngân Sách Nhà Nước Tại Thị Xã Ba Đồn, Tỉnh Quảng Bình

• Tác giả: Phạm Minh Tuấn
• Người hướng dẫn: PGS. Trịnh Văn Sơn
• Trường học: Đại học Kinh tế - Đại học Huế
• Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
• Đề tài: Quản Lý Thu Ngân Sách Nhà Nước Tại Thị Xã Ba Đồn, Tỉnh Quảng Bình
• Loại tài liệu: luận văn
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Huế

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• TÓM LƯỢC LUẬN VĂN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU
• MỤC LỤC
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ
• 1. PHẦN 1: MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Kết cấu của đề tài
• 2. PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 2. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN
• 2.1. Tổng quan Ngân sách nhà nước cấp huyện và thu Ngân sách nhà nước
• 2.1.1. Ngân sách nhà nước và vai trò của Ngân sách nhà nước
• 2.1.2. Khái niệm Ngân sách nhà nước
• 2.1.3. Hệ thống Ngân sách nhà nước
• 2.1.4. Khái niệm Ngân sách địa phương, Ngân sách cấp huyện
• 2.2. Khái niệm, vai trò và nguyên tắc quản lý thu Ngân sách nhà nước
• 2.3. Phân cấp nhiệm vụ thu Ngân sách nhà nước
• 2.4. Nội dung quản lý thu Ngân sách nhà nước
• 2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu Ngân sách nhà nước cấp huyện
• 2.6. Kinh nghiệm quản lý thu Ngân sách nhà nước của một số địa phương và bài học rút ra cho thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình
• 2.6.1. Kinh nghiệm quản lý thu Ngân sách nhà nước một số địa phương
• 2.6.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho Thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình
• 3. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BA ĐỒN, TỈNH QUẢNG BÌNH
• 3.1. Khái quát tình hình kinh tế- xã hội Thị xã Ba Đồn, Quảng Bình
• 3.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên
• 3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội
• 3.1.3. Thuận lợi và khó khăn trong việc phát triển kinh tế - xã hội của thị xã
• 3.2. Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu Ngân sách nhà nước trên địa bàn Thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, giai đoạn 2019-2021
• 3.2.1. Công tác lập dự toán Ngân sách nhà nước trên địa bàn Thị xã Ba Đồn
• 3.2.2. Công tác thực hiện dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Ba Đồn
• 3.2.3. Công tác quyết toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Ba Đồn
• 3.2.4. Công tác thanh tra, kiểm tra thu ngân sách thị xã
• 3.2.5. Ý kiến đánh giá của các đối tượng điều tra về công tác quản lý thu Ngân sách nhà nước trên địa bàn Thị xã Ba Đồn
• 3.2.5.1. Đặc điểm mẫu điều tra
• 3.2.5.2. Kiểm định độ tin cậy thang đo
• 3.2.5.3. Phân tích nhân tố khám phá EFA
• 3.2.5.4. Kết quả kiểm định trung bình đối với các đánh giá của mẫu điều tra
• 3.2.5.5. Nhận xét chung về công tác quản lý thu Ngân sách nhà nước trên địa bàn Thị xã Ba Đồn, Quảng Bình
• 3.2.5.5.1. Những kết quả đạt được (thành công)
• 3.2.5.5.2. Những tồn tại hạn chế
• 3.2.5.5.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế
• 4. CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BA ĐỒN, TỈNH QUẢNG BÌNH
• 4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của Thị xã Ba Đồn đến năm 2030
• 4.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu Ngân sách nhà nước trên địa bàn Thị xã Ba Đồn, Quảng Bình
• 4.2.1. Hoàn thiện việc lập, phân bổ và giao dự toán thị xã
• 4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước thị xã
• 4.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán thu ngân sách nhà nước cấp huyện
• 4.2.4. Tăng cường kiểm tra, thanh tra thu ngân sách nhà nước
• 4.2.5. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức quản lý thu ngân sách nhà nước
• 4.2.6. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách nhà nước
• 4.2.7. Khai thác có hiệu quả và tích cực chống thất thu thuế, đặc biệt đối với những nội dung thu có tỷ lệ đóng góp lớn cho ngân sách
• 4.2.8. Các khoản thu phí và lệ phí
• 5. PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• 5.1. Đối với Trung ương
• 5.2. Đối với tỉnh Quảng Bình
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN
• BẢN NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 1
• BẢN NHẬN XÉT PHẢN BIỆN 2
• BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG
• BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN
• XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN

I. Tổng Quan Quản Lý Thu Ngân Sách Nhà Nước Thị Xã Ba Đồn

Quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đòi hỏi Việt Nam sử dụng hiệu quả các công cụ, chính sách tài chính, tiền tệ, đặc biệt là chính sách thu, chi Ngân sách nhà nước (NSNN). Cơ cấu kinh tế và cơ chế quản lý kinh tế thay đổi, dẫn đến chính sách tài chính và công tác quản lý, điều hành hoạt động quản lý NSNN cần phải điều chỉnh. Trong hệ thống NSNN, thu chi ngân sách cấp huyện đóng vai trò quan trọng để ổn định và thực hiện tốt các hoạt động phát triển kinh tế xã hội ở địa phương. Đây là cầu nối quan trọng giữa ngân sách tỉnh và ngân sách cấp xã. Việc quản lý tốt NSNN ở cấp huyện sẽ góp phần thực hiện tốt việc quản lý NSNN tỉnh và NSNN xã. Thị xã Ba Đồn có nhiều tiềm năng để phát triển kinh tế. Thị xã cần phải huy động tốt các nguồn lực từ ngân sách địa phương. Quản lý tốt nguồn thu, phát triển và nuôi dưỡng nguồn thu, tăng nguồn thu NSNN trên địa bàn một cách bền vững là điều cần thiết. Công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn Thị xã Ba Đồn trong thời gian qua đã được các cấp quan tâm thực hiện và đã đạt được những thành quả nhất định.

1.1. Khái Niệm và Vai Trò của Ngân Sách Nhà Nước

Theo Luật Ngân sách Nhà nước, Ngân sách nhà nước (NSNN) là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Ngân sách nhà nước có thể hiểu là một kế hoạch tài chính quốc gia bao gồm chủ yếu các khoản thu và chi của Nhà nước được mô tả dưới hình thức cân đối bằng giá trị tiền tệ. NSNN được lập và thực hiện cho một thời gian nhất định, thường là một năm và được Quốc hội phê chuẩn thông qua.

1.2. Hệ Thống Ngân Sách Nhà Nước Cấu Trúc và Phân Cấp

Hệ thống NSNN là tổng thể các cấp NS gắn bó hữu cơ với nhau, có mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu chi của từng cấp NS. Cơ cấu NSNN bao gồm Ngân sách Trung ương và Ngân sách địa phương. Tổ chức hệ thống NSNN luôn gắn liền với việc tổ chức bộ máy Nhà nước và vai trò, vị trí bộ máy đó trong quá trình phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Mỗi cấp chính quyền có một cấp NS riêng, cung cấp phương tiện vật chất cho cấp chính quyền đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trên vùng lãnh thổ.

1.3. Ngân Sách Địa Phương và Ngân Sách Cấp Huyện

Ngân sách nhà nước bao gồm ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương (NSĐP). NSĐP bao gồm ngân sách của các cấp chính quyền địa phương. NSĐP là nguồn lực tài chính quan trọng để thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Việc quản lý hiệu quả NSĐP, đặc biệt là ở cấp huyện, có vai trò then chốt trong việc đảm bảo sự phát triển bền vững của địa phương. Ngân sách cấp huyện là một bộ phận của ngân sách địa phương.

II. Thách Thức Quản Lý Thu Ngân Sách Nhà Nước Ba Đồn

Trong thực tế, công tác quản lý thu NSNN của Thị xã Ba Đồn vẫn chưa mang lại hiệu quả cao, khâu lập dự toán thu ngân sách đến khâu quyết toán thu -chi NSNN vẫn còn nhiều hạn chế.Nhiều nguồn lực tài chính chưa được huy động đầy đủ và kịp thời vào ngân sách, năng lực quản lý điều hành và tình trạng quản lý lỏng lẻo đã để xẩy ra nhiều hiện tượng thất thu, mất cân đối hay cụ thể hơn là những tình trạng mất tình bền vững trong đảm bảo thu Ngân sách Nhà nước qua các giai đoạn; tình trạng trốn thuế và nợ đọng thuế còn lớn chưa có biện pháp sát thực, hiệu quả. Mặc dù, Luật Ngân sách nhà nước sửa đổi sẽ trao quyền tự chủ trong quản lý NSNN cho chính quyền địa phương nhiều hơn, song từ 1/1/2017, Luật Ngân sách nhà nước sửa đổi mới có hiệu lực nên cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động quản lý thu NSNN ở thị xã Ba Đồn.

2.1. Tồn Tại Trong Lập Dự Toán Thu Ngân Sách Ba Đồn

Khâu lập dự toán thu ngân sách còn nhiều hạn chế. Việc dự báo các nguồn thu chưa sát với thực tế, dẫn đến tình trạng dự toán thu thấp hơn so với khả năng thực tế. Điều này ảnh hưởng đến việc chủ động trong điều hành ngân sách và thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Cần có phương pháp dự toán thu ngân sách chính xác và khoa học hơn.

2.2. Thất Thu và Nợ Đọng Thuế Vấn Đề Cần Giải Quyết

Tình trạng trốn thuế và nợ đọng thuế còn lớn chưa có biện pháp sát thực, hiệu quả. Điều này gây thất thu cho ngân sách nhà nước và ảnh hưởng đến sự công bằng trong nghĩa vụ nộp thuế của các tổ chức, cá nhân. Cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn để chống thất thu thuế và thu hồi nợ đọng thuế.

2.3. Hạn Chế Trong Kiểm Tra Kiểm Toán Thu Ngân Sách

Công tác kiểm tra, kiểm toán chưa có các chế tài cần thiết, đủ mạnh để xử lý các vi phạm trong quá trình kiểm toán. Một số xã và một số đơn vị có liên quan còn xem nhẹ công tác quản lý thu ngân sách và xem đó là nhiệm vụ của riêng ngành thuế. Cần tăng cường công tác kiểm tra, kiểm toán và nâng cao ý thức trách nhiệm của các đơn vị liên quan.

III. Cách Hoàn Thiện Lập Dự Toán Thu Ngân Sách Ba Đồn

Hoàn thiện công tác lập dự toán thu ngân sách là yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả quản lý thu ngân sách nhà nước tại Thị xã Ba Đồn. Cần phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, ban ngành liên quan để đảm bảo dự toán thu sát với thực tế và có tính khả thi cao. Sử dụng các phương pháp dự báo hiện đại và phân tích kỹ lưỡng các yếu tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến nguồn thu. Ngoài ra, cần phải tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện dự toán thu để đảm bảo thu đúng, thu đủ vào ngân sách.

3.1. Phối Hợp Giữa Các Cơ Quan Lập Dự Toán Thu

Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan thuế, tài chính, kế hoạch và đầu tư trong quá trình lập dự toán thu. Mỗi cơ quan có một vai trò và trách nhiệm riêng, nhưng cần phải chia sẻ thông tin và phối hợp để đảm bảo dự toán thu được lập một cách toàn diện và chính xác.

3.2. Nâng Cao Năng Lực Dự Báo Nguồn Thu Ngân Sách

Sử dụng các phương pháp dự báo hiện đại và phân tích kỹ lưỡng các yếu tố kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến nguồn thu. Cần phải thu thập và phân tích dữ liệu một cách đầy đủ và chính xác để đưa ra các dự báo có căn cứ khoa học. Đồng thời, cần phải thường xuyên cập nhật và điều chỉnh dự báo khi có sự thay đổi của tình hình kinh tế - xã hội.

3.3. Kiểm Tra Giám Sát Thực Hiện Dự Toán Thu

Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện dự toán thu để đảm bảo thu đúng, thu đủ vào ngân sách. Cần phải có các quy trình kiểm tra, giám sát chặt chẽ và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đồng thời, cần phải nâng cao ý thức trách nhiệm của các cán bộ, công chức trong việc thực hiện dự toán thu.

IV. Giải Pháp Chống Thất Thu Thuế Hiệu Quả Tại Ba Đồn

Chống thất thu thuế là một trong những nhiệm vụ quan trọng để tăng nguồn thu cho Ngân sách Nhà nước ở Thị xã Ba Đồn. Để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ này, cần phải có các giải pháp đồng bộ và toàn diện, từ việc tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thuế đến việc nâng cao năng lực quản lý thuế và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đồng thời, cần phải cải cách thủ tục hành chính thuế để tạo thuận lợi cho người nộp thuế và giảm thiểu các kẽ hở để trốn thuế.

4.1. Tăng Cường Tuyên Truyền Pháp Luật Về Thuế

Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về thuế để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người nộp thuế. Cần phải sử dụng nhiều hình thức tuyên truyền khác nhau, từ việc phát tờ rơi, treo băng rôn, khẩu hiệu đến việc tổ chức các buổi nói chuyện, hội thảo về thuế.

4.2. Nâng Cao Năng Lực Quản Lý Thuế

Nâng cao năng lực quản lý thuế của cán bộ, công chức thuế. Cần phải đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ thường xuyên cho cán bộ, công chức thuế để họ nắm vững các quy định của pháp luật về thuế và có kỹ năng quản lý thuế hiệu quả.

4.3. Cải Cách Thủ Tục Hành Chính Thuế Ba Đồn

Cải cách thủ tục hành chính thuế để tạo thuận lợi cho người nộp thuế và giảm thiểu các kẽ hở để trốn thuế. Cần phải đơn giản hóa các thủ tục kê khai, nộp thuế và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế.

V. Nâng Cao Hiệu Quả Chi Ngân Sách Nhà Nước Thị Xã Ba Đồn

Nâng cao hiệu quả chi Ngân sách nhà nước (NSNN) là một yêu cầu cấp thiết đối với Thị xã Ba Đồn. Việc chi NSNN cần đảm bảo đúng mục đích, đúng đối tượng và tiết kiệm, hiệu quả. Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc sử dụng NSNN và xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Đồng thời, cần phải ưu tiên chi cho các lĩnh vực quan trọng như giáo dục, y tế, hạ tầng cơ sở và phát triển kinh tế - xã hội.

5.1. Đảm Bảo Chi Đúng Mục Đích Đúng Đối Tượng

Việc chi NSNN cần đảm bảo đúng mục đích, đúng đối tượng và phù hợp với các quy định của pháp luật. Cần phải có các quy trình kiểm soát chặt chẽ việc chi NSNN để đảm bảo không có sự lãng phí, thất thoát.

5.2. Tiết Kiệm và Nâng Cao Hiệu Quả Chi Ngân Sách

Cần phải tiết kiệm và nâng cao hiệu quả chi NSNN. Cần phải rà soát lại các khoản chi và cắt giảm những khoản chi không cần thiết. Đồng thời, cần phải có các biện pháp để nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN, như đầu tư vào các dự án có hiệu quả kinh tế - xã hội cao.

5.3. Ưu Tiên Chi Cho Các Lĩnh Vực Quan Trọng Ba Đồn

Cần phải ưu tiên chi cho các lĩnh vực quan trọng như giáo dục, y tế, hạ tầng cơ sở và phát triển kinh tế - xã hội. Đây là những lĩnh vực có vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

VI. Định Hướng Phát Triển Quản Lý Thu Ngân Sách Ba Đồn

Trong thời gian tới, công tác quản lý thu ngân sách nhà nước tại Thị xã Ba Đồn cần phải tiếp tục được đổi mới và hoàn thiện để đáp ứng yêu cầu phát triển của địa phương. Cần phải xây dựng một hệ thống quản lý thu ngân sách hiện đại, hiệu quả và minh bạch. Đồng thời, cần phải tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, ban ngành liên quan và nâng cao ý thức trách nhiệm của người nộp thuế.

6.1. Xây Dựng Hệ Thống Quản Lý Thu Hiện Đại

Cần phải xây dựng một hệ thống quản lý thu ngân sách hiện đại, hiệu quả và minh bạch. Cần phải ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách và xây dựng cơ sở dữ liệu đầy đủ, chính xác.

6.2. Tăng Cường Phối Hợp Giữa Các Cơ Quan Ba Đồn

Cần phải tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, ban ngành liên quan trong công tác quản lý thu ngân sách. Cần phải có các quy chế phối hợp rõ ràng và hiệu quả để đảm bảo sự đồng bộ và thống nhất trong hoạt động.

6.3. Nâng Cao Ý Thức Trách Nhiệm Nộp Thuế Ba Đồn

Cần phải nâng cao ý thức trách nhiệm của người nộp thuế trong việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế. Cần phải có các biện pháp tuyên truyền, giáo dục để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người nộp thuế.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, việc quản lý thu ngân sách nhà nước (NSNN) cấp huyện trở thành một nhiệm vụ trọng yếu nhằm đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình, với dân số khoảng 107.567 người năm 2021 và tốc độ tăng dân số bình quân 0,54%/năm, là một đô thị trẻ có nhiều tiềm năng phát triển kinh tế nhờ vị trí địa lý thuận lợi, hệ thống giao thông đa dạng và nguồn tài nguyên phong phú. Tuy nhiên, công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn trong giai đoạn 2019-2021 vẫn còn nhiều hạn chế, như thất thu, nợ đọng thuế lớn và năng lực quản lý chưa đồng đều.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu NSNN cấp huyện, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu NSNN tại thị xã Ba Đồn trong giai đoạn 2019-2021, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại phòng Kế hoạch Tài chính và các phường, xã thuộc thị xã Ba Đồn, sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo thu chi NSNN và số liệu sơ cấp thu thập quý I năm 2022.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý thu NSNN, góp phần tăng nguồn thu bền vững, đảm bảo cân đối ngân sách địa phương, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống nhân dân trên địa bàn thị xã Ba Đồn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, bao gồm:

• Lý thuyết về ngân sách nhà nước: Định nghĩa NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. Hệ thống NSNN gồm ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, trong đó ngân sách cấp huyện là bộ phận quan trọng trong hệ thống ngân sách địa phương.

• Lý thuyết quản lý thu ngân sách nhà nước: Quản lý thu NSNN là quá trình sử dụng các công cụ, biện pháp nhằm tập trung nguồn lực tài chính vào ngân sách nhà nước, đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời và hiệu quả. Nguyên tắc quản lý thu NSNN bao gồm đầy đủ, thống nhất, công khai minh bạch, cân đối và trung thực.

• Khái niệm và vai trò thu ngân sách nhà nước cấp huyện: Thu NSNN cấp huyện bao gồm các khoản thuế, phí, lệ phí, thu từ hoạt động kinh tế của Nhà nước và các khoản thu khác theo quy định pháp luật. Thu NSNN là công cụ tài chính quan trọng giúp chính quyền địa phương thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, giám sát hoạt động của các cấp chính quyền.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: dự toán thu ngân sách, chấp hành dự toán, quyết toán thu ngân sách, kiểm tra thanh tra thu ngân sách, phân cấp quản lý thu ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp từ các báo cáo thu chi NSNN của thị xã Ba Đồn giai đoạn 2019-2021, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý thu NSNN cấp huyện, các tài liệu nghiên cứu đã công bố. Số liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát 65 cán bộ lãnh đạo, kế toán và công chức chuyên môn tại UBND, HĐND thị xã và các phường, xã.

• Phương pháp chọn mẫu: Áp dụng công thức tỷ lệ 5:1 cho thang đo Likert 5 mức độ với 13 câu hỏi, cỡ mẫu tối thiểu là 65 mẫu, được chọn ngẫu nhiên hệ thống.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20 để xử lý số liệu. Phân tích thống kê mô tả nhằm mô tả đặc điểm mẫu điều tra và tổng hợp số liệu thứ cấp. Phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá thực trạng thu NSNN qua các năm, tính tỷ lệ phần trăm thực hiện so với dự toán. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) được sử dụng để kiểm định độ tin cậy thang đo và đánh giá các tiêu chí quản lý thu NSNN.

• Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp từ năm 2019 đến 2021, khảo sát sơ cấp quý I năm 2022, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng lập dự toán thu ngân sách: Dự toán thu NSNN trên địa bàn thị xã Ba Đồn giai đoạn 2019-2021 có sự tăng trưởng ổn định. Năm 2019, thu nội địa không kể dầu thô đạt khoảng 249 triệu đồng, tăng 0,44% năm 2020 và 0,64% năm 2021. Tuy nhiên, một số khoản thu như thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản có biến động, năm 2020 đạt 500 triệu đồng, tăng lên 700 triệu đồng năm 2021 (tăng 40%).

2. Công tác thực hiện dự toán thu ngân sách: Thu ngân sách trên địa bàn thị xã đạt trên 363 tỷ đồng năm 2021, tăng trưởng 12,62% so với năm trước. Thu nhập bình quân đầu người đạt 46,8 triệu đồng/năm, gần đạt kế hoạch đề ra. Tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động chiếm trên 58%, tạo nguồn lực lao động dồi dào cho phát triển kinh tế.

3. Công tác quyết toán và kiểm tra thu ngân sách: Quy trình quyết toán thu NSNN được thực hiện nghiêm túc, số liệu báo cáo chính xác, trung thực. Công tác thanh tra, kiểm tra thu ngân sách được tăng cường nhưng vẫn còn tồn tại tình trạng nợ đọng thuế và thất thu do chưa có chế tài đủ mạnh.

4. Những tồn tại hạn chế: Công tác quản lý thu NSNN còn nhiều khó khăn do nguồn thu chưa bền vững, năng lực cán bộ quản lý chưa đồng đều, công tác tuyên truyền chính sách thuế chưa sâu rộng, phối hợp giữa các phòng ban chưa hiệu quả. Khó khăn về điều kiện tự nhiên như khí hậu khắc nghiệt cũng ảnh hưởng đến phát triển kinh tế và nguồn thu ngân sách.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ việc chưa hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính, phân cấp quản lý thu ngân sách chưa đồng bộ, và đội ngũ cán bộ quản lý thu còn thiếu kỹ năng chuyên môn và ứng dụng công nghệ thông tin. So sánh với các địa phương như TP Hà Tĩnh, huyện Phú Lộc và huyện Triệu Phong, thị xã Ba Đồn cần tăng cường cải cách hành chính, nâng cao năng lực cán bộ và đẩy mạnh công tác tuyên truyền để nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế của người dân và doanh nghiệp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách hàng năm, bảng so sánh tỷ lệ thực hiện dự toán thu theo từng khoản thu, và biểu đồ phân tích mức độ đánh giá của cán bộ về các khía cạnh quản lý thu ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy trình lập và phân bổ dự toán thu ngân sách: Đẩy mạnh phối hợp giữa các phòng ban, đơn vị và các xã, phường trong việc xây dựng dự toán thu sát với thực tế phát triển kinh tế - xã hội. Mục tiêu tăng tỷ lệ dự toán thu đạt trên 95% trong vòng 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, Phòng Tài chính - Kế hoạch.

2. Tăng cường công tác chấp hành dự toán thu ngân sách: Áp dụng các biện pháp quản lý chặt chẽ, chống thất thu và nợ đọng thuế, đảm bảo thu đúng, đủ, kịp thời. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ đọng thuế xuống dưới 5% tổng thu ngân sách trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế, các cơ quan liên quan.

3. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý thu ngân sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ quản lý thu ngân sách. Mục tiêu 100% cán bộ được đào tạo định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, Sở Tài chính.

4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách: Xây dựng hệ thống quản lý thu ngân sách điện tử, tăng cường minh bạch và hiệu quả quản lý. Mục tiêu hoàn thành triển khai hệ thống trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế.

5. Khai thác hiệu quả các nguồn thu và chống thất thu thuế: Tập trung vào các khoản thu có tỷ trọng lớn như thuế đất đai, thuế thu nhập cá nhân, phí lệ phí; tăng cường kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm. Mục tiêu tăng thu ngân sách hàng năm trên 10%. Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, Chi cục Thuế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý ngân sách địa phương: Nâng cao hiểu biết về quy trình, nguyên tắc và thực trạng quản lý thu NSNN cấp huyện, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý ngân sách.

2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Tham khảo các phân tích, đánh giá và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách quản lý thu ngân sách địa phương, góp phần xây dựng chính sách tài chính phù hợp.

3. Giảng viên và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo nghiên cứu về quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện trong bối cảnh thực tiễn Việt Nam.

4. Các tổ chức, cơ quan liên quan đến quản lý thuế và ngân sách: Áp dụng các kết quả nghiên cứu để cải tiến quy trình, nâng cao hiệu quả công tác thu ngân sách, đặc biệt trong các địa phương có điều kiện tương tự thị xã Ba Đồn.

Câu hỏi thường gặp

1. Quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện bao gồm những nội dung chính nào?
   Quản lý thu NSNN cấp huyện bao gồm các khâu: lập dự toán thu ngân sách, tổ chức thực hiện dự toán (chấp hành thu), quyết toán thu ngân sách và công tác kiểm tra, thanh tra thu ngân sách. Mỗi khâu đều có vai trò quan trọng trong đảm bảo thu đúng, đủ và kịp thời nguồn ngân sách.

2. Những nguyên tắc cơ bản trong quản lý thu ngân sách nhà nước là gì?
   Các nguyên tắc gồm: đầy đủ, trọn vẹn; thống nhất; tập trung, dân chủ, công khai minh bạch; cân đối ngân sách; rõ ràng, trung thực và chính xác. Tuân thủ các nguyên tắc này giúp đảm bảo tính hiệu quả và minh bạch trong quản lý thu ngân sách.

3. Những khó khăn chính trong quản lý thu ngân sách tại thị xã Ba Đồn là gì?
   Khó khăn gồm nguồn thu chưa bền vững, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, công tác tuyên truyền chính sách thuế chưa sâu rộng, phối hợp giữa các phòng ban chưa hiệu quả, cùng với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt ảnh hưởng đến phát triển kinh tế và nguồn thu.

4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách địa phương?
   Cần hoàn thiện quy trình lập và phân bổ dự toán, tăng cường công tác chấp hành dự toán, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, đồng thời tăng cường kiểm tra, thanh tra và xử lý vi phạm để chống thất thu và nợ đọng thuế.

5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách là gì?
   Công nghệ thông tin giúp minh bạch hóa quy trình thu ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu sai sót và thất thu, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho việc giám sát và báo cáo thu ngân sách kịp thời, chính xác.

Kết luận

• Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện, làm rõ vai trò và nguyên tắc quản lý thu NSNN.
• Đánh giá thực trạng công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn thị xã Ba Đồn giai đoạn 2019-2021 cho thấy nhiều kết quả tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về nguồn thu, năng lực quản lý và công tác kiểm tra.
• Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm hoàn thiện quy trình lập dự toán, tăng cường chấp hành dự toán, nâng cao năng lực cán bộ, ứng dụng công nghệ thông tin và khai thác hiệu quả các nguồn thu.
• Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thu NSNN, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương đến năm 2030.
• Khuyến nghị các cơ quan chức năng và cán bộ quản lý địa phương triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và chuyên sâu về quản lý thu ngân sách nhà nước cấp huyện.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý tại thị xã Ba Đồn cần xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời tổ chức đào tạo nâng cao năng lực cán bộ và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thu ngân sách.