Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) đóng vai trò thiết yếu trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh và hoạt động của bộ máy Nhà nước. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam còn nhiều thách thức về nguồn thu, việc quản lý chi NSNN hiệu quả, đặc biệt ở cấp huyện, trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đảm bảo tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả sử dụng vốn nhà nước. Huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội, với dân số gần 200.000 người và diện tích 147,01 km², là một địa phương có nền kinh tế chuyển dịch từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, đồng thời chịu ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa và phát triển hạ tầng. Giai đoạn nghiên cứu từ 2018 đến 2022 tập trung đánh giá thực trạng công tác quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện, từ lập dự toán, chấp hành dự toán đến quyết toán và kiểm tra giám sát chi ngân sách. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi NSNN, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, giảm thiểu thất thoát, lãng phí và tăng cường trách nhiệm của các cơ quan quản lý ngân sách cấp huyện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: NSNN là công cụ tài chính quan trọng của Nhà nước để điều tiết kinh tế vĩ mô, đảm bảo công bằng xã hội và phát triển bền vững. Quản lý chi NSNN phải tuân thủ các nguyên tắc như cân đối ngân sách, công khai minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả.

  • Mô hình chu trình ngân sách: Bao gồm các khâu lập dự toán chi, chấp hành dự toán chi, quyết toán chi và kiểm tra, giám sát chi NSNN. Mỗi khâu đều có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính chính xác và hiệu quả của công tác quản lý chi ngân sách.

  • Khái niệm chính: Ngân sách cấp huyện, chi ngân sách nhà nước cấp huyện, công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện, nguyên tắc quản lý chi NSNN (thống nhất, cân đối, công khai, tiết kiệm, đầy đủ, chi trả qua Kho bạc Nhà nước).

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng số liệu thứ cấp thu thập từ các báo cáo tài chính, thống kê ngân sách của huyện Quốc Oai giai đoạn 2018-2022; số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 30 cán bộ quản lý tài chính cấp huyện và các đơn vị sử dụng ngân sách.

  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu thuận tiện nhưng đảm bảo tính đại diện, gồm 5 cán bộ quản lý tài chính cấp thành phố và 25 cán bộ cấp huyện.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả, so sánh dự toán và thực hiện chi ngân sách, tổng hợp các kết quả nghiên cứu. Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu, trình bày qua bảng biểu và biểu đồ nhằm minh họa các kết quả chính.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu thứ cấp từ năm 2018 đến 2022, số liệu sơ cấp năm 2023, phân tích và tổng hợp kết quả trong cùng năm.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu NSNN huyện Quốc Oai giai đoạn 2018-2022 tăng trung bình 10,85% mỗi năm, từ 947.301 triệu đồng năm 2018 lên mức cao hơn vào năm 2022, bất chấp ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 và dịch tả lợn Châu Phi.

  2. Chi ngân sách tăng đều qua các năm: Tổng chi NSNN tăng trung bình 10,95% mỗi năm, tập trung chủ yếu vào chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên. Chi đầu tư phát triển chiếm tỷ trọng lớn, phản ánh sự ưu tiên cho phát triển hạ tầng và các dự án kinh tế - xã hội.

  3. Cân đối thu chi ngân sách hợp lý: Trong giai đoạn nghiên cứu, tổng thu NSNN luôn đáp ứng đủ nhiệm vụ chi, với kết dư ngân sách chuyển sang năm sau, thể hiện sự cân đối tài chính và quản lý ngân sách hiệu quả.

  4. Thực trạng quản lý lập dự toán chi còn hạn chế: Dự toán chi NSNN tăng gần 48,55% trong 5 năm, tuy nhiên việc lập dự toán chưa sát thực tế, dẫn đến chi thực tế thường cao hơn dự toán. Việc phân bổ dự toán còn chưa hợp lý, đặc biệt trong chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các hạn chế trong quản lý chi NSNN huyện Quốc Oai có thể do trình độ cán bộ quản lý còn hạn chế, quy trình lập dự toán và phân bổ ngân sách chưa đồng bộ, cùng với ảnh hưởng của điều kiện kinh tế - xã hội địa phương. So với các địa phương như huyện Vĩnh Tường hay quận Thanh Xuân, Quốc Oai còn nhiều tiềm năng phát triển nhưng cũng đối mặt với thách thức trong việc nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách đã được triển khai nhưng chưa đồng bộ và toàn diện. Kết quả nghiên cứu có thể được minh họa qua biểu đồ tăng trưởng thu - chi ngân sách, bảng so sánh dự toán và thực hiện chi NSNN, giúp làm rõ các điểm mạnh và tồn tại trong công tác quản lý chi ngân sách cấp huyện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý tài chính công, kỹ năng lập dự toán và kiểm soát chi ngân sách, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và trách nhiệm công vụ. Thời gian thực hiện: 2024-2025; Chủ thể: UBND huyện phối hợp với Sở Tài chính.

  2. Hoàn thiện quy trình lập dự toán và phân bổ ngân sách: Xây dựng quy trình chuẩn hóa, sát thực tế, đảm bảo dự toán phản ánh đúng nhu cầu và khả năng cân đối ngân sách. Áp dụng công nghệ thông tin để tự động hóa và minh bạch hóa quy trình. Thời gian: 2024-2026; Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát và công khai minh bạch chi ngân sách: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ từ khâu lập dự toán đến quyết toán, đồng thời công khai thông tin ngân sách để cộng đồng giám sát. Thời gian: 2024 trở đi; Chủ thể: HĐND huyện, Kho bạc Nhà nước, các cơ quan liên quan.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử tích hợp, nâng cao hiệu quả theo dõi, kiểm soát và báo cáo ngân sách. Thời gian: 2024-2025; Chủ thể: UBND huyện phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính cấp huyện và xã: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quy trình và kỹ thuật quản lý chi ngân sách, từ đó cải thiện hiệu quả công tác tài chính công tại địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách tài chính công: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực tiễn để xây dựng chính sách quản lý ngân sách phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc giảng dạy và nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước cấp địa phương.

  4. Các tổ chức kiểm toán, giám sát tài chính: Hỗ trợ trong việc đánh giá, kiểm tra và giám sát công tác quản lý chi ngân sách nhà nước, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng ngân sách.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
    Quản lý chi ngân sách cấp huyện là quá trình tổ chức, phân bổ và sử dụng các khoản chi ngân sách theo đúng quy định pháp luật nhằm đảm bảo hiệu quả, tiết kiệm và minh bạch trong chi tiêu công tại địa phương.

  2. Tại sao việc lập dự toán chi ngân sách lại quan trọng?
    Lập dự toán chi ngân sách là bước đầu tiên và quan trọng trong chu trình ngân sách, giúp xác định kế hoạch chi tiêu phù hợp với nguồn thu và mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, tránh tình trạng chi vượt dự toán hoặc lãng phí.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến công tác quản lý chi ngân sách cấp huyện?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội địa phương, chính sách và thể chế của Nhà nước, cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý, trình độ cán bộ và hệ thống công nghệ thông tin hỗ trợ quản lý.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp huyện?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình lập dự toán và phân bổ ngân sách, áp dụng công nghệ thông tin, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát và công khai minh bạch thông tin ngân sách.

  5. Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng như thế nào trong thực tế?
    Các giải pháp đề xuất có thể được UBND huyện và các cơ quan liên quan triển khai nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Kết luận

  • Luận văn đã đánh giá toàn diện thực trạng công tác quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Quốc Oai giai đoạn 2018-2022, chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế trong lập dự toán, chấp hành và quyết toán chi ngân sách.
  • Nghiên cứu xác định các yếu tố ảnh hưởng quan trọng như điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật, năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, bao gồm đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình, tăng cường giám sát và ứng dụng công nghệ.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các chính sách và kế hoạch phát triển tài chính công cấp huyện trong giai đoạn 2024-2030.
  • Khuyến khích các cơ quan quản lý và nghiên cứu tiếp tục theo dõi, đánh giá và cập nhật các giải pháp quản lý ngân sách phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Hãy hành động ngay để nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, góp phần xây dựng nền tài chính công minh bạch và phát triển bền vững cho huyện Quốc Oai.