Tổng quan nghiên cứu
Ngân sách nhà nước (NSNN) là huyết mạch của nền kinh tế quốc dân, đóng vai trò quan trọng trong việc đầu tư phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Trong đó, chi ngân sách nhà nước cấp huyện là công cụ tài chính thiết yếu để chính quyền địa phương thực hiện các chức năng quản lý kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng. Tại huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa, với dân số trên 203.000 người và diện tích 174,22 km², công tác quản lý chi ngân sách nhà nước có ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Giai đoạn 2019-2021, huyện đã đạt tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân 15,5% và thu ngân sách năm 2021 đạt 1.627 tỷ đồng, vượt 83% so với kế hoạch HĐND huyện giao. Tuy nhiên, công tác quản lý chi ngân sách vẫn còn nhiều hạn chế như quy định mức chi chưa hợp lý, lập dự toán chưa sát thực tế, kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ và năng lực cán bộ còn hạn chế.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện tại Quảng Xương trong giai đoạn 2019-2021, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách giai đoạn 2021-2025, tầm nhìn đến 2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ngân sách địa phương thuộc thẩm quyền UBND huyện Quảng Xương, không bao gồm các khoản chi từ ngân sách trung ương và tỉnh. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, đặc biệt là quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:
Lý thuyết tài chính công: Giải thích vai trò của ngân sách nhà nước trong việc phân phối nguồn lực, điều tiết kinh tế vĩ mô và đảm bảo công bằng xã hội. Lý thuyết này làm nền tảng cho việc phân tích chi ngân sách cấp huyện trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
Mô hình quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện: Bao gồm các khái niệm về lập dự toán, chấp hành dự toán, kiểm soát và quyết toán chi ngân sách. Mô hình nhấn mạnh nguyên tắc công khai, minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý chi ngân sách.
Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: ngân sách cấp huyện, chi đầu tư phát triển, chi thường xuyên, dự toán ngân sách, kiểm soát chi ngân sách, và các nguyên tắc quản lý ngân sách như nguyên tắc cân đối, nguyên tắc công khai, nguyên tắc rõ ràng và trung thực.
Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp phân tích lý thuyết và thực tiễn:
Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ các báo cáo dự toán, quyết toán ngân sách nhà nước huyện Quảng Xương giai đoạn 2019-2021; các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13; tài liệu nghiên cứu, giáo trình tài chính công và các báo cáo kinh tế - xã hội của huyện.
Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê số liệu thu chi ngân sách, so sánh các chỉ tiêu qua các năm để đánh giá hiệu quả quản lý chi ngân sách. Phương pháp tổng hợp và so sánh được sử dụng để làm rõ sự khác biệt và tiến bộ trong công tác quản lý qua các giai đoạn.
Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu được thu thập toàn bộ từ các báo cáo chính thức của UBND huyện và các đơn vị sử dụng ngân sách trực thuộc, đảm bảo tính đại diện và đầy đủ cho nghiên cứu.
Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2021 để đánh giá thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2021-2025 với tầm nhìn đến năm 2030.
Phương pháp dự báo cũng được áp dụng để dự đoán xu hướng thu chi ngân sách và nhu cầu tài chính trong tương lai, từ đó xây dựng các giải pháp quản lý phù hợp.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Tăng trưởng kinh tế và thu ngân sách ổn định: Giá trị sản xuất năm 2021 ước đạt 17.402 tỷ đồng, tăng 16,5% so với cùng kỳ; thu ngân sách nhà nước đạt 1.627 tỷ đồng, vượt 83% kế hoạch HĐND huyện giao. Thu tiền sử dụng đất đạt 1.362 tỷ đồng, tăng 74% so với kế hoạch.
Chi ngân sách thực hiện hiệu quả nhưng còn hạn chế: Chi ngân sách ước thực hiện 1.226 tỷ đồng, đạt 93% dự toán, trong đó chi đầu tư phát triển đạt 666 tỷ đồng, bằng 85% dự toán, tăng 11% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, việc lập dự toán chi còn chưa sát thực tế, chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, ảnh hưởng đến khả năng đầu tư phát triển.
Công tác quản lý và kiểm soát chi ngân sách còn nhiều bất cập: Việc kiểm tra, giám sát chi ngân sách chưa chặt chẽ, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế. Một số quy định mức chi còn lạc hậu, chưa phù hợp với thực tiễn địa phương. Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công còn chậm, nợ đọng xây dựng cơ bản vẫn tồn tại.
Ảnh hưởng của dịch Covid-19 và các yếu tố khách quan: Đại dịch đã tác động tiêu cực đến sản xuất kinh doanh, làm giảm nguồn thu ngân sách và tăng áp lực chi cho phòng chống dịch. Tuy nhiên, huyện đã thực hiện hiệu quả các biện pháp phòng chống dịch, đảm bảo an sinh xã hội và ổn định kinh tế.
Thảo luận kết quả
Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện Quảng Xương đã góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương, thể hiện qua tốc độ tăng trưởng kinh tế và thu ngân sách vượt kế hoạch. Tuy nhiên, tỷ lệ chi thường xuyên cao và việc lập dự toán chưa sát thực tế làm giảm hiệu quả sử dụng ngân sách. So với các huyện lân cận như Tĩnh Gia và Nông Cống, Quảng Xương cần cải thiện công tác lập dự toán và kiểm soát chi để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách và chi ngân sách giai đoạn 2019-2021, bảng phân bổ chi đầu tư phát triển và chi thường xuyên, cũng như biểu đồ so sánh tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công qua các năm. Những hạn chế về năng lực cán bộ và quy định pháp luật cần được khắc phục để đảm bảo quản lý chi ngân sách phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và phòng chống dịch bệnh.
Đề xuất và khuyến nghị
Cải tiến công tác lập dự toán chi ngân sách: Áp dụng phương pháp dự toán khoa học, sát với thực tế địa phương, đảm bảo cân đối nguồn thu và chi, giảm tỷ lệ chi thường xuyên không cần thiết. Thời gian thực hiện: 2022-2023. Chủ thể: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.
Tăng cường kiểm tra, giám sát và nâng cao năng lực cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý chi ngân sách; thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ, minh bạch. Thời gian: 2022-2024. Chủ thể: UBND huyện, Ban Tài chính huyện.
Đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công và xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản: Rà soát, ưu tiên các dự án trọng điểm, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban để tháo gỡ khó khăn, đảm bảo tiến độ thi công. Thời gian: 2022-2025. Chủ thể: Ban Quản lý dự án, Phòng Kế hoạch - Tài chính.
Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy định chi ngân sách cấp huyện: Đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định mức chi phù hợp với điều kiện thực tế, đảm bảo tính linh hoạt và hiệu quả. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: HĐND huyện phối hợp với Sở Tài chính tỉnh Thanh Hóa.
Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách: Triển khai hệ thống quản lý ngân sách điện tử, tăng cường chuyển đổi số để nâng cao hiệu quả quản lý và minh bạch thông tin. Thời gian: 2022-2024. Chủ thể: UBND huyện, Phòng Tài chính - Kế hoạch.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về quản lý chi ngân sách, áp dụng các giải pháp cải tiến công tác lập dự toán, kiểm soát chi tiêu và quyết toán ngân sách.
Lãnh đạo UBND và HĐND huyện Quảng Xương: Sử dụng luận văn làm cơ sở để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và quản lý ngân sách hiệu quả hơn.
Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản trị kinh doanh, tài chính công: Tham khảo để hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện trong bối cảnh địa phương cụ thể.
Cơ quan tài chính, kế hoạch tỉnh Thanh Hóa: Áp dụng kết quả nghiên cứu để hoàn thiện cơ chế phân cấp, phân bổ ngân sách và giám sát chi tiêu tại các huyện trong tỉnh.
Câu hỏi thường gặp
Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là gì?
Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện là quá trình lập dự toán, chấp hành dự toán, kiểm soát và quyết toán chi ngân sách theo quy định pháp luật nhằm sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách cấp huyện?
Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, hệ thống văn bản pháp luật, tổ chức bộ máy quản lý, công tác kiểm tra giám sát, cũng như các yếu tố khách quan như tình hình kinh tế, dịch bệnh và chính sách nhà nước.Tại sao chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn lại là vấn đề?
Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn có thể làm giảm nguồn lực dành cho đầu tư phát triển, ảnh hưởng đến khả năng nâng cao hạ tầng và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.Các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách cấp huyện là gì?
Bao gồm cải tiến lập dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện quy định pháp luật, đẩy nhanh giải ngân vốn đầu tư công và ứng dụng công nghệ thông tin.Luận văn có thể hỗ trợ gì cho công tác quản lý ngân sách tại Quảng Xương?
Luận văn cung cấp đánh giá thực trạng, chỉ ra hạn chế và nguyên nhân, đồng thời đề xuất các giải pháp cụ thể, giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương bền vững.
Kết luận
- Quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện Quảng Xương đã góp phần tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội với tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân 15,5% giai đoạn 2019-2021.
- Thu ngân sách năm 2021 đạt 1.627 tỷ đồng, vượt 83% kế hoạch, nhưng chi ngân sách còn nhiều hạn chế về lập dự toán và kiểm soát chi tiêu.
- Các yếu tố như năng lực cán bộ, quy định pháp luật chưa phù hợp và ảnh hưởng của dịch Covid-19 là nguyên nhân chính gây ra những bất cập trong quản lý chi ngân sách.
- Đề xuất các giải pháp cải tiến lập dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát, nâng cao năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách giai đoạn 2021-2025.
- Khuyến nghị các cơ quan quản lý địa phương sớm triển khai các giải pháp để đảm bảo sử dụng ngân sách tiết kiệm, hiệu quả, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các cán bộ quản lý ngân sách, lãnh đạo địa phương và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản trị kinh doanh và tài chính công. Việc áp dụng các giải pháp đề xuất sẽ giúp huyện Quảng Xương nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách, đáp ứng yêu cầu phát triển trong bối cảnh mới.