Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm ngoài trường học (HĐTN) cho học sinh tiểu học đang trở thành một xu hướng đổi mới giáo dục quan trọng, góp phần phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của học sinh. Tại huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang, việc tổ chức HĐTN theo hướng phối hợp các lực lượng giáo dục (LLGD) đã được triển khai trong nhiều năm gần đây, với sự tham gia của các trường tiểu học như Cao Thượng, Nhã Nam, Việt Lập, Song Vân và Liên Chung. Theo khảo sát thực tế, khoảng 60% nội dung HĐTN tập trung vào hoạt động hướng vào bản thân học sinh, 20% hướng đến xã hội, 10% hướng đến tự nhiên và 10% dành cho lao động, hướng nghiệp. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như hình thức tổ chức đơn điệu, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường, cũng như điều kiện cơ sở vật chất còn hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý tổ chức HĐTN ngoài trường học cho học sinh tiểu học tại huyện Tân Yên theo hướng phối hợp các LLGD, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động này. Nghiên cứu tập trung khảo sát trong giai đoạn 2020-2023, với phạm vi tại 5 trường tiểu học tiêu biểu trên địa bàn huyện. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát huy tiềm năng sáng tạo và năng lực thích ứng của học sinh, đồng thời tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong công tác giáo dục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục trải nghiệm nổi bật, trong đó có triết lý giáo dục của John Dewey nhấn mạnh “học thông qua làm” và chu trình học tập trải nghiệm của David Kolb gồm bốn giai đoạn: trải nghiệm thực tiễn, quan sát phản ánh, trừu tượng hóa khái niệm và thử nghiệm tích cực. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hoạt động trải nghiệm ngoài trường học: Hoạt động giáo dục do nhà giáo dục thiết kế, tổ chức bên ngoài phạm vi trường học, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, phát triển phẩm chất và năng lực cá nhân.
  • Lực lượng giáo dục (LLGD): Bao gồm lực lượng trong nhà trường (ban giám hiệu, giáo viên, nhân viên) và ngoài nhà trường (gia đình, các tổ chức xã hội, doanh nghiệp, chính quyền địa phương).
  • Phối hợp các lực lượng giáo dục: Hoạt động kết hợp giữa các cá nhân, tổ chức nhằm đạt mục tiêu giáo dục chung, đảm bảo sự đồng thuận và hiệu quả trong tổ chức HĐTN.
  • Quản lý tổ chức HĐTN ngoài trường học: Quá trình tác động có chủ đích của cán bộ quản lý nhằm huy động và phối hợp các LLGD để tổ chức các hoạt động trải nghiệm ngoài trường học đạt hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ khảo sát 5 trường tiểu học tại huyện Tân Yên, với mẫu gồm 10 cán bộ quản lý, 15 giáo viên, 25 phụ huynh học sinh và 50 học sinh tham gia trả lời bảng hỏi; phỏng vấn sâu 20 đối tượng đại diện các lực lượng giáo dục; thu thập tài liệu, báo cáo, hình ảnh hoạt động trải nghiệm trong 3 năm học gần đây.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích định lượng và định tính để đánh giá thực trạng, ưu điểm, hạn chế và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tổ chức HĐTN ngoài trường học.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 1/2023 đến tháng 4/2024, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của HĐTN ngoài trường học: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường tiểu học huyện Tân Yên đánh giá cao vai trò của HĐTN trong phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 60% phụ huynh hiểu rõ và tích cực phối hợp trong các hoạt động này.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm: Hình thức tổ chức chủ yếu là tham quan, dã ngoại chiếm 70%, các hoạt động tình nguyện và câu lạc bộ chiếm khoảng 20%, còn lại là các hình thức khác. Nội dung hoạt động còn đơn điệu, thiếu sự đa dạng và chưa thực sự gắn kết với mục tiêu phát triển năng lực toàn diện.

  3. Phối hợp các lực lượng giáo dục: Mức độ phối hợp giữa nhà trường và gia đình đạt khoảng 65%, trong khi phối hợp với các tổ chức xã hội, doanh nghiệp chỉ đạt khoảng 40%. Việc thiếu sự phối hợp chặt chẽ dẫn đến hạn chế trong huy động nguồn lực và tổ chức các hoạt động phong phú.

  4. Điều kiện tổ chức và quản lý: Cơ sở vật chất phục vụ HĐTN ngoài trường học còn hạn chế, với khoảng 55% trường thiếu trang thiết bị cần thiết. Công tác lập kế hoạch, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá còn chưa đồng bộ, thiếu sự tham gia đầy đủ của các lực lượng phối hợp.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đồng đều giữa các lực lượng giáo dục, đặc biệt là phụ huynh và các tổ chức xã hội chưa được huy động hiệu quả. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác như Hà Nội hay Đà Nẵng, huyện Tân Yên còn gặp khó khăn về nguồn lực và kinh nghiệm tổ chức. Việc tập trung chủ yếu vào hình thức tham quan, dã ngoại chưa khai thác hết tiềm năng của HĐTN trong phát triển kỹ năng sống và năng lực tư duy sáng tạo cho học sinh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các hình thức tổ chức HĐTN, biểu đồ tròn về mức độ phối hợp các lực lượng giáo dục, và bảng tổng hợp đánh giá điều kiện cơ sở vật chất phục vụ hoạt động trải nghiệm. Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết của việc nâng cao nhận thức, tăng cường phối hợp và cải thiện điều kiện tổ chức để nâng cao hiệu quả HĐTN ngoài trường học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên và các lực lượng phối hợp: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn về quản lý và tổ chức HĐTN ngoài trường học, đặc biệt chú trọng kỹ năng phối hợp liên ngành. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do phòng giáo dục huyện chủ trì phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng kế hoạch tổ chức HĐTN chi tiết, đa dạng hóa nội dung và hình thức: Phát triển các chương trình trải nghiệm gắn liền với thực tiễn địa phương, kết hợp các hoạt động lao động, hướng nghiệp, bảo vệ môi trường và kỹ năng sống. Kế hoạch được xây dựng hàng năm, có sự tham gia của các LLGD trong và ngoài nhà trường.

  3. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội: Thiết lập cơ chế phối hợp rõ ràng, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng lực lượng, đồng thời tổ chức các buổi họp mặt, trao đổi định kỳ để đánh giá và điều chỉnh hoạt động. Thực hiện liên tục trong năm học, do hiệu trưởng và ban chỉ đạo HĐTN phụ trách.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và nguồn lực tài chính: Huy động nguồn lực từ các tổ chức xã hội, doanh nghiệp và phụ huynh để đầu tư trang thiết bị, phương tiện phục vụ HĐTN ngoài trường học. Xây dựng kế hoạch sử dụng kinh phí rõ ràng, minh bạch, thực hiện trong vòng 1-2 năm.

  5. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và khen thưởng: Xây dựng hệ thống tiêu chí đánh giá hiệu quả tổ chức HĐTN, sử dụng kết quả đánh giá để khen thưởng, động viên các cá nhân, tập thể có thành tích xuất sắc. Thực hiện định kỳ hàng quý và cuối năm học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức các hoạt động trải nghiệm ngoài trường học hiệu quả, phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức về phương pháp tổ chức HĐTN, kỹ năng phối hợp với các lực lượng giáo dục và cách thức đánh giá kết quả hoạt động.

  3. Phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và cách thức phối hợp với nhà trường trong việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý tổ chức hoạt động trải nghiệm ngoài trường học theo hướng phối hợp các lực lượng giáo dục, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm ngoài trường học là gì?
    Hoạt động trải nghiệm ngoài trường học là các hoạt động giáo dục được tổ chức bên ngoài phạm vi lớp học và trường học, nhằm giúp học sinh tiếp cận thực tế, phát triển kỹ năng và phẩm chất thông qua trải nghiệm thực tiễn.

  2. Tại sao cần phối hợp các lực lượng giáo dục trong tổ chức HĐTN?
    Phối hợp các lực lượng giáo dục giúp huy động nguồn lực đa dạng, tạo môi trường học tập phong phú, đồng thời tăng cường sự gắn kết giữa nhà trường, gia đình và xã hội, nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện.

  3. Những khó khăn thường gặp khi tổ chức HĐTN ngoài trường học?
    Khó khăn bao gồm nhận thức chưa đồng đều giữa các lực lượng, thiếu sự phối hợp chặt chẽ, điều kiện cơ sở vật chất hạn chế, nội dung hoạt động còn đơn điệu và công tác quản lý chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả của HĐTN ngoài trường học?
    Hiệu quả được đánh giá qua việc xây dựng tiêu chí cụ thể về mục tiêu, nội dung, phương pháp và điều kiện tổ chức; thu thập phản hồi từ học sinh, giáo viên và phụ huynh; đồng thời sử dụng kết quả đánh giá để điều chỉnh và cải tiến hoạt động.

  5. Các trường tiểu học có thể áp dụng những biện pháp nào để nâng cao hiệu quả HĐTN?
    Các trường nên tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch chi tiết, đa dạng hóa hình thức hoạt động, tăng cường phối hợp với các lực lượng giáo dục và cải thiện điều kiện cơ sở vật chất.

Kết luận

  • Quản lý tổ chức HĐTN ngoài trường học cho học sinh tiểu học tại huyện Tân Yên còn nhiều hạn chế về nội dung, hình thức và sự phối hợp các lực lượng giáo dục.
  • Nhận thức và năng lực của cán bộ quản lý, giáo viên và các lực lượng phối hợp là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm.
  • Việc phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội chưa thực sự chặt chẽ, dẫn đến hạn chế trong huy động nguồn lực và tổ chức hoạt động đa dạng.
  • Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ HĐTN ngoài trường học còn thiếu hụt, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch chi tiết, tăng cường phối hợp, cải thiện điều kiện tổ chức và kiểm tra đánh giá thường xuyên nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức HĐTN ngoài trường học.

Tiếp theo, các trường tiểu học và các cơ quan quản lý giáo dục cần triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao chất lượng giáo dục trải nghiệm. Để biết thêm chi tiết và áp dụng hiệu quả, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục có thể tham khảo toàn bộ luận văn nhằm phát triển các chương trình phù hợp với điều kiện thực tiễn địa phương.