Tổng quan nghiên cứu

Kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) là một hoạt động thiết yếu nhằm đảm bảo và nâng cao chất lượng giáo dục tại các cơ sở giáo dục, đặc biệt là các trường tiểu học. Tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, với quy mô 20 trường tiểu học công lập và hơn 21.700 học sinh năm học 2021-2022, việc quản lý hoạt động tự đánh giá (TĐG) trong KĐCLGD đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng quản lý hoạt động TĐG trong KĐCLGD tại các trường tiểu học quận Hải Châu, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động này. Nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học công lập trên địa bàn quận trong giai đoạn năm 2022-2023, với đối tượng khảo sát là cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên tham gia hoạt động TĐG. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý hoạt động TĐG, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và phát triển bền vững của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình kiểm định chất lượng giáo dục. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý hoạt động tự đánh giá: Quản lý hoạt động TĐG là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động tự đánh giá nhằm đảm bảo tính khoa học, khách quan và hiệu quả trong KĐCLGD. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý bộ máy nhân sự, quản lý công tác nghiên cứu tiêu chí, quản lý thu thập và xử lý minh chứng, quản lý báo cáo tự đánh giá và các điều kiện đảm bảo cho hoạt động TĐG.

  2. Mô hình kiểm định chất lượng giáo dục: Hoạt động KĐCLGD bao gồm hai giai đoạn chính là tự đánh giá và đánh giá ngoài, dựa trên các tiêu chuẩn và tiêu chí do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Tự đánh giá là quá trình nhà trường tự xem xét, phân tích và báo cáo thực trạng chất lượng giáo dục theo các tiêu chuẩn đã quy định.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: kiểm định chất lượng giáo dục, tự đánh giá, quản lý hoạt động tự đánh giá, tiêu chuẩn và tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục tiểu học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu được thu thập từ 151 cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên của 10 trường tiểu học công lập tại quận Hải Châu thông qua bảng hỏi khảo sát và phỏng vấn sâu với các thành viên Hội đồng TĐG và cán bộ Phòng Giáo dục & Đào tạo quận. Ngoài ra, hồ sơ tự đánh giá của các trường cũng được nghiên cứu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để xử lý số liệu với các đại lượng thống kê mô tả như tỷ lệ phần trăm (%) và điểm trung bình (ĐTB). Phân tích định tính được thực hiện qua phỏng vấn sâu nhằm làm rõ các vấn đề thực trạng và nguyên nhân.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát và thu thập dữ liệu diễn ra trong năm 2022-2023, bao gồm khảo sát bảng hỏi, phỏng vấn sâu và phân tích hồ sơ tự đánh giá.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hoạt động tự đánh giá: Khoảng 61% cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên đánh giá hoạt động TĐG là "cần thiết" và "rất cần thiết" với điểm trung bình 3.49 trên thang 5. Tuy nhiên, vẫn còn gần 39% có sự phân vân hoặc đánh giá thấp về mức độ cần thiết, cho thấy cần tăng cường tuyên truyền và nâng cao nhận thức.

  2. Mục đích và ý nghĩa của hoạt động TĐG: ĐTB nhận thức về mục đích và ý nghĩa đạt 3.87, trong đó mục đích "để cơ quan quản lý nhà nước đánh giá, công nhận trường đạt chuẩn" được đánh giá cao nhất. Điều này phản ánh sự hiểu biết tương đối đầy đủ của đội ngũ về vai trò của TĐG trong KĐCLGD.

  3. Thực hiện nguyên tắc và quy trình TĐG: Mức độ thực hiện nguyên tắc đạt ĐTB 3.95, quy trình đạt 3.74. Tuy nhiên, các khâu như lập kế hoạch TĐG, thu thập và xử lý minh chứng, triển khai hoạt động sau báo cáo TĐG có mức độ thực hiện thấp hơn, với hơn 45% người khảo sát đánh giá ở mức trung bình và yếu.

  4. Năng lực đội ngũ tham gia TĐG: ĐTB năng lực chung đạt 3.72, trong đó kỹ thuật thu thập minh chứng cao nhất (3.88), còn kỹ thuật mô tả hiện trạng và xây dựng kế hoạch cải tiến chỉ đạt mức trung bình (3.36). Tỷ lệ người đánh giá năng lực viết báo cáo và phiếu đánh giá tiêu chí ở mức trung bình và yếu chiếm khoảng 40-45%, cho thấy cần nâng cao năng lực chuyên môn.

  5. Quản lý bộ máy nhân sự thực hiện TĐG: ĐTB đánh giá công tác quản lý nhân sự đạt 3.88, trong đó việc tuyển chọn người có năng lực và thành lập Hội đồng TĐG được đánh giá tốt. Điều này cho thấy các trường đã chú trọng xây dựng đội ngũ thực hiện TĐG phù hợp.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về hoạt động TĐG tương đối đầy đủ, phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về vai trò của tự đánh giá trong KĐCLGD. Tuy nhiên, sự phân vân và đánh giá thấp của một bộ phận cho thấy công tác tuyên truyền và đào tạo chưa thực sự hiệu quả.

Việc thực hiện quy trình TĐG chưa đồng đều, đặc biệt là các bước lập kế hoạch và triển khai sau báo cáo còn mang tính hình thức, chưa phát huy hết vai trò cải tiến chất lượng. Điều này tương đồng với các nghiên cứu trước đây về hạn chế trong công tác tự đánh giá tại các trường phổ thông.

Năng lực đội ngũ tham gia TĐG còn hạn chế ở một số kỹ năng chuyên môn như mô tả hiện trạng và viết báo cáo, ảnh hưởng đến chất lượng báo cáo tự đánh giá và hiệu quả quản lý. Đây là điểm cần được tập trung bồi dưỡng, đào tạo chuyên sâu.

Quản lý bộ máy nhân sự được đánh giá tích cực, cho thấy các trường đã chú trọng xây dựng tổ chức thực hiện TĐG, tuy nhiên cần tiếp tục nâng cao năng lực và trách nhiệm của từng thành viên để đảm bảo hiệu quả hoạt động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ cần thiết, mức độ thực hiện quy trình và năng lực đội ngũ, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý hoạt động TĐG.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của hoạt động tự đánh giá trong KĐCLGD, thông qua các chương trình tập huấn, hội thảo chuyên đề định kỳ trong vòng 6-12 tháng, do Phòng Giáo dục & Đào tạo quận phối hợp với các chuyên gia tổ chức.

  2. Đổi mới và cụ thể hóa kế hoạch tự đánh giá tại các trường tiểu học, đảm bảo kế hoạch phù hợp với điều kiện thực tế, rõ ràng về nội dung, thời gian và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên. Thời gian thực hiện trong vòng 3 tháng trước mỗi chu kỳ tự đánh giá, do hiệu trưởng và Hội đồng TĐG chịu trách nhiệm.

  3. Tổ chức bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ, giáo viên tham gia hoạt động tự đánh giá, tập trung vào kỹ năng xác định nội hàm tiêu chí, thu thập và xử lý minh chứng, viết phiếu đánh giá và báo cáo tự đánh giá. Khóa đào tạo nên được tổ chức ít nhất 1 lần/năm, do Sở Giáo dục & Đào tạo phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành thực hiện.

  4. Tăng cường giám sát, kiểm tra hoạt động tự đánh giá trong quá trình thực hiện, đặc biệt là các bước lập kế hoạch, thu thập minh chứng và triển khai kế hoạch cải tiến sau báo cáo. Phòng Giáo dục & Đào tạo quận nên xây dựng bộ tiêu chí giám sát và tổ chức kiểm tra định kỳ 6 tháng/lần.

  5. Đảm bảo các điều kiện về nhân lực, cơ sở vật chất và tài chính phục vụ cho hoạt động tự đánh giá, bao gồm trang thiết bị văn phòng, máy tính, phần mềm quản lý dữ liệu và kinh phí hỗ trợ cho các hoạt động tập huấn, khảo sát. Các trường cần xây dựng kế hoạch ngân sách hàng năm và báo cáo định kỳ cho cấp quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các phòng giáo dục và sở giáo dục: Nghiên cứu giúp hiểu rõ hơn về thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động tự đánh giá trong KĐCLGD, từ đó xây dựng chính sách và hướng dẫn phù hợp.

  2. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường tiểu học: Áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động tự đánh giá, nâng cao năng lực đội ngũ và cải tiến quy trình tự đánh giá nhằm nâng cao chất lượng giáo dục nhà trường.

  3. Giáo viên và nhân viên tham gia Hội đồng tự đánh giá: Nắm bắt kiến thức về quy trình, tiêu chuẩn và kỹ năng thực hiện tự đánh giá, từ đó thực hiện công việc một cách chính xác và hiệu quả hơn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo để hiểu sâu về quản lý hoạt động tự đánh giá trong KĐCLGD tiểu học, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc áp dụng trong thực tiễn quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục là gì?
    Tự đánh giá là quá trình nhà trường tự xem xét, phân tích và báo cáo thực trạng chất lượng giáo dục dựa trên các tiêu chuẩn do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành, nhằm xác định điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất kế hoạch cải tiến. Ví dụ, các trường tiểu học tại quận Hải Châu thực hiện tự đánh giá theo Thông tư 17/2018/TT-BGDĐT.

  2. Tại sao quản lý hoạt động tự đánh giá lại quan trọng?
    Quản lý tốt giúp đảm bảo hoạt động tự đánh giá được thực hiện khoa học, đúng quy trình, thúc đẩy sự tham gia của các thành viên và sử dụng hiệu quả nguồn lực. Điều này góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu kiểm định.

  3. Những khó khăn thường gặp trong hoạt động tự đánh giá là gì?
    Khó khăn bao gồm nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ, giáo viên; năng lực chuyên môn hạn chế trong việc thu thập và xử lý minh chứng; kế hoạch tự đánh giá chưa cụ thể; và thiếu sự giám sát chặt chẽ trong quá trình thực hiện.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực đội ngũ tham gia tự đánh giá?
    Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về kỹ thuật xác định tiêu chí, thu thập minh chứng, phân tích dữ liệu và viết báo cáo. Đồng thời, tạo điều kiện cho cán bộ, giáo viên tham gia thực hành và trao đổi kinh nghiệm.

  5. Các biện pháp quản lý nào được đề xuất để cải thiện hoạt động tự đánh giá?
    Bao gồm nâng cao nhận thức, đổi mới kế hoạch tự đánh giá, tổ chức bồi dưỡng chuyên môn, tăng cường giám sát và đảm bảo điều kiện về nhân lực, cơ sở vật chất và tài chính. Các biện pháp này được thiết kế phù hợp với thực trạng tại các trường tiểu học quận Hải Châu.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ vai trò quan trọng của quản lý hoạt động tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học quận Hải Châu, Đà Nẵng.
  • Thực trạng cho thấy nhận thức và năng lực đội ngũ tham gia tự đánh giá còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong các khâu lập kế hoạch, thu thập minh chứng và viết báo cáo.
  • Công tác quản lý bộ máy nhân sự được đánh giá tích cực nhưng cần tiếp tục nâng cao hiệu quả và trách nhiệm.
  • Đã đề xuất 5 nhóm biện pháp quản lý thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động tự đánh giá trong KĐCLGD.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức đào tạo và giám sát chặt chẽ để đảm bảo nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học thông qua quản lý hiệu quả hoạt động tự đánh giá trong kiểm định chất lượng giáo dục!