Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục Phổ thông (GDPT) 2018, việc quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Thành phố Bắc Ninh, với vị trí trung tâm tỉnh Bắc Ninh và truyền thống văn hóa đặc sắc, đã triển khai nhiều giải pháp đổi mới giáo dục, trong đó có việc áp dụng chương trình GDPT 2018. Theo khảo sát thực tế tại 10 trường tiểu học trên địa bàn, với tổng số 150 cán bộ quản lý và giáo viên tham gia, nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu chương trình mới trong giai đoạn từ tháng 11/2022 đến tháng 5/2023.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy học, phát triển năng lực và phẩm chất học sinh tiểu học theo định hướng đổi mới. Nghiên cứu có phạm vi tập trung tại các trường tiểu học thuộc Thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh, với đối tượng khảo sát là cán bộ quản lý, giáo viên và các tổ chức liên quan trong nhà trường. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, góp phần thực hiện thành công chương trình GDPT 2018, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động dạy học, đáp ứng yêu cầu phát triển giáo dục tiểu học trong thời kỳ mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục hiện đại và mô hình tổ chức hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết quản lý theo hệ thống: Nhấn mạnh quản lý là quá trình tác động có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm đạt mục tiêu đề ra. Quản lý hoạt động dạy học được xem là hệ thống các tác động nhằm đảm bảo sự vận hành thống nhất, đồng bộ và hiệu quả của quá trình dạy học.

  2. Mô hình dạy học phát triển năng lực học sinh: Tập trung vào việc tổ chức hoạt động dạy học nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh, bao gồm các thành tố mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và đánh giá kết quả học tập.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học, chương trình giáo dục phổ thông 2018, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá theo năng lực, và quản lý đội ngũ giáo viên.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ tài liệu chính thức của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các công trình nghiên cứu khoa học, báo cáo ngành giáo dục, và khảo sát thực tế tại 10 trường tiểu học ở Thành phố Bắc Ninh.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý số liệu khảo sát, phân tích định tính qua phỏng vấn sâu, quan sát và tọa đàm với cán bộ quản lý, giáo viên và các bên liên quan.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Tổng cộng 150 người gồm 35 cán bộ quản lý và 115 giáo viên được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 11/2022 đến tháng 5/2023, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu và nội dung chương trình: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá việc xây dựng kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh được thực hiện tương đối tốt, tuy nhiên vẫn còn 15% chưa thực sự cụ thể hóa kế hoạch ở cấp tổ chuyên môn và cá nhân giáo viên.

  2. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên: 78% giáo viên được phân công nhiệm vụ phù hợp với năng lực chuyên môn, nhưng vẫn còn 22% phản ánh việc phân công chưa linh hoạt, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy. Việc soạn bài và chuẩn bị giờ lên lớp được 90% giáo viên thực hiện nghiêm túc, song công tác đổi mới phương pháp dạy học chỉ đạt mức 70% do hạn chế về kỹ năng và thiết bị hỗ trợ.

  3. Quản lý hoạt động học tập của học sinh: 80% cán bộ quản lý cho rằng việc giáo dục phương pháp học tập và duy trì nề nếp học tập cho học sinh được quan tâm, tuy nhiên việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình còn hạn chế, ảnh hưởng đến kết quả học tập của học sinh.

  4. Quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: 65% trường tiểu học có cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT 2018, nhưng việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học mới đạt khoảng 55%, cho thấy còn nhiều tiềm năng phát triển.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học Thành phố Bắc Ninh đã có những bước tiến tích cực trong việc thực hiện chương trình GDPT 2018, đặc biệt là trong xây dựng kế hoạch dạy học và phân công giáo viên. Tuy nhiên, hạn chế về đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng công nghệ thông tin phản ánh sự cần thiết phải tăng cường bồi dưỡng năng lực cho giáo viên và đầu tư trang thiết bị hiện đại.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về việc đổi mới quản lý dạy học tại các địa phương phát triển, đồng thời nhấn mạnh vai trò của hiệu trưởng trong việc chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học. Việc phối hợp giữa nhà trường và gia đình học sinh còn hạn chế cũng là vấn đề chung được nhiều nghiên cứu đề cập.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các nội dung quản lý như kế hoạch dạy học, phân công giáo viên, đổi mới phương pháp, ứng dụng CNTT, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin, với mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp tích cực lên trên 85% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo Thành phố Bắc Ninh phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh: Đảm bảo 100% tổ chuyên môn và giáo viên xây dựng kế hoạch cụ thể, chi tiết, được duyệt và giám sát thực hiện hàng năm. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường tiểu học.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học và quản lý: Đầu tư trang thiết bị hiện đại, tổ chức tập huấn sử dụng phần mềm quản lý và dạy học trực tuyến, phấn đấu nâng tỷ lệ ứng dụng CNTT trong dạy học lên 80% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường tiểu học.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong quản lý hoạt động học tập của học sinh: Xây dựng các chương trình giao lưu, hội thảo, tạo kênh thông tin liên lạc thường xuyên nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của phụ huynh, hướng tới 90% phụ huynh tham gia tích cực trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm, Hội cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý hoạt động dạy học theo chương trình GDPT 2018, hỗ trợ nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường tiểu học.

  2. Giáo viên tiểu học: Tham khảo các phương pháp đổi mới dạy học, xây dựng kế hoạch giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học trong bối cảnh đổi mới chương trình, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục tiểu học phù hợp với đặc điểm địa phương, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học theo chương trình GDPT 2018 có điểm gì khác biệt so với chương trình cũ?
    Quản lý theo chương trình GDPT 2018 tập trung phát triển phẩm chất và năng lực học sinh, đòi hỏi đổi mới phương pháp dạy học, hình thức tổ chức và kiểm tra đánh giá. Điều này yêu cầu cán bộ quản lý và giáo viên phải thích ứng với cách tiếp cận tích cực, cá nhân hóa và ứng dụng công nghệ thông tin.

  2. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh?
    Kế hoạch cần dựa trên mục tiêu phát triển năng lực, phân tích đặc điểm học sinh, lựa chọn nội dung và phương pháp phù hợp, đồng thời được thảo luận, góp ý và duyệt bởi tổ chuyên môn và hiệu trưởng để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.

  3. Những khó khăn phổ biến trong quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về năng lực đổi mới phương pháp của giáo viên, thiếu đồng bộ trong phân công nhiệm vụ, cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ, và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình học sinh.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động dạy học được thể hiện như thế nào?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm chỉ đạo xây dựng kế hoạch, phân công giáo viên, kiểm tra đánh giá, tổ chức bồi dưỡng đội ngũ, quản lý cơ sở vật chất và phối hợp các tổ chức trong nhà trường nhằm đảm bảo hoạt động dạy học hiệu quả, đáp ứng yêu cầu chương trình mới.

  5. Làm sao để tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học tiểu học?
    Cần đầu tư trang thiết bị hiện đại, tổ chức tập huấn kỹ năng CNTT cho giáo viên, xây dựng các bài giảng điện tử, khuyến khích sử dụng phần mềm hỗ trợ dạy học và quản lý, đồng thời tạo môi trường thuận lợi để giáo viên và học sinh tiếp cận công nghệ.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học Thành phố Bắc Ninh đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong việc thực hiện chương trình GDPT 2018, đặc biệt trong xây dựng kế hoạch và phân công giáo viên.
  • Hạn chế còn tồn tại chủ yếu liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin và phối hợp giữa nhà trường với gia đình học sinh.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp, tăng cường ứng dụng CNTT và phối hợp chặt chẽ các bên liên quan.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức bồi dưỡng và đầu tư trang thiết bị trong vòng 1-2 năm tới để nâng cao chất lượng dạy học.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên cùng phối hợp thực hiện nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục tiểu học theo chương trình GDPT 2018.