Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình GDPT 2018, việc tổ chức dạy học theo hướng trải nghiệm được xem là một giải pháp quan trọng nhằm phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất của học sinh tiểu học. Tại huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, với quy mô 38 trường tiểu học, gần 20.000 học sinh và hơn 500 lớp học, hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm đang được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế về hiệu quả và quản lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm tại các trường tiểu học huyện Hoằng Hóa trong năm học 2022-2023, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Nghiên cứu có phạm vi tập trung vào đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên dạy Tiếng Việt tại các trường tiểu học trên địa bàn huyện, với tổng mẫu khảo sát gồm 64 cán bộ quản lý và 230 giáo viên. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý giáo dục, nâng cao hiệu quả dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại và phát triển năng lực học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về quản lý giáo dục và dạy học theo hướng trải nghiệm. Lý thuyết học tập trải nghiệm nhấn mạnh việc học thông qua thực hành, tương tác và phản hồi, giúp học sinh phát triển năng lực nhận thức và kỹ năng xã hội. Mô hình quản lý hoạt động dạy học bao gồm các chức năng chính: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra đánh giá. Các khái niệm trọng tâm gồm:

  • Hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm: Quá trình giáo viên tổ chức các phương pháp, hình thức trải nghiệm giúp học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức và phát triển năng lực.
  • Quản lý hoạt động dạy học: Tác động có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm đảm bảo hoạt động dạy học diễn ra hiệu quả, đúng mục tiêu.
  • Các hình thức trải nghiệm: Trải nghiệm vật chất, tinh thần, cảm xúc, xã hội và mô phỏng.
  • Các phương pháp dạy học trải nghiệm: Giải quyết vấn đề, đóng vai, trò chơi, đàm thoại, làm việc nhóm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: Văn bản pháp luật, tài liệu chuyên ngành, các công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý giáo dục và dạy học trải nghiệm.
  • Dữ liệu sơ cấp: Khảo sát bằng phiếu hỏi với 64 cán bộ quản lý và 230 giáo viên tiểu học huyện Hoằng Hóa trong năm học 2022-2023.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích điểm trung bình và so sánh mức độ đánh giá theo thang điểm 5 mức độ. Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn. Quá trình nghiên cứu diễn ra trong năm học 2022-2023, kết hợp quan sát thực tiễn và lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá tính khả thi của các biện pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng thực hiện mục tiêu dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm:

    • Điểm trung bình đánh giá của cán bộ quản lý về mục tiêu "Định hướng, rèn luyện khả năng quan sát, tư duy cho học sinh" đạt 3,83 (mức khá).
    • Giáo viên đánh giá cao mục tiêu "Xây dựng lối sống tích cực, tinh thần hợp tác, có trách nhiệm" với điểm trung bình 4,21 (mức tốt).
    • Mục tiêu "Tích lũy kinh nghiệm, phát huy khả năng sáng tạo" được đánh giá thấp hơn, với điểm trung bình 3,38 (mức trung bình).

  2. Thực trạng thực hiện nội dung hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm:

    • Cán bộ quản lý đánh giá cao nội dung "Trải nghiệm xã hội" với điểm trung bình 3,75 (mức khá).
    • Giáo viên đánh giá cao "Trải nghiệm vật chất" và "Trải nghiệm xã hội" với điểm trung bình lần lượt 3,82 và 3,76 (mức khá).
    • Nội dung "Trải nghiệm vật chất" được cán bộ quản lý đánh giá thấp nhất với 3,13 điểm (mức trung bình).

  3. Tình hình đội ngũ và cơ sở vật chất:

    • Tổng số giáo viên dạy văn hóa tiểu học tăng từ 508 lên 511 trong giai đoạn 2020-2023, nhưng tỷ lệ giáo viên/lớp chỉ đạt khoảng 0,89, chưa đáp ứng đủ nhu cầu.
    • Cơ sở vật chất trường học được đầu tư với 569 phòng học, 160 phòng phục vụ học tập, đảm bảo môi trường học tập thân thiện và hiện đại.

  4. Nhận thức và năng lực quản lý:

    • Cán bộ quản lý và giáo viên có nhận thức khá về tầm quan trọng của quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm, tuy nhiên năng lực tổ chức và chỉ đạo còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả thực hiện.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm tại các trường tiểu học huyện Hoằng Hóa đã được quan tâm triển khai nhưng còn nhiều điểm cần cải thiện. Mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh được đánh giá cao, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, việc tích lũy kinh nghiệm và phát huy sáng tạo của học sinh chưa đạt hiệu quả như mong đợi, có thể do phương pháp dạy học và môi trường trải nghiệm chưa đa dạng và phong phú.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc thiếu hụt giáo viên và hạn chế về cơ sở vật chất là những thách thức phổ biến ảnh hưởng đến chất lượng dạy học trải nghiệm. Việc quản lý hoạt động dạy học còn mang tính hình thức, chưa thực sự sâu sát và đồng bộ giữa các bộ phận quản lý và giáo viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ điểm trung bình đánh giá mục tiêu và nội dung dạy học, bảng thống kê số lượng giáo viên và tỷ lệ giáo viên/lớp, giúp minh họa rõ nét thực trạng hiện tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý và phương pháp dạy học theo hướng trải nghiệm.
    • Mục tiêu nâng điểm đánh giá năng lực quản lý lên mức tốt trong vòng 1-2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo giáo viên.

  2. Xây dựng kế hoạch dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm phù hợp với đặc điểm địa phương

    • Phân tích thực trạng, lựa chọn nội dung, hình thức và phương pháp phù hợp với điều kiện thực tế và đặc điểm học sinh.
    • Mục tiêu hoàn thiện kế hoạch chi tiết cho từng năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ chuyên môn các trường tiểu học.

  3. Đa dạng hóa hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm trong dạy học

    • Khuyến khích sử dụng các hình thức như câu lạc bộ, sân khấu hóa, tham quan thực địa, đóng vai, trò chơi.
    • Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh tham gia hoạt động trải nghiệm lên trên 80% trong các tiết học.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên và Ban giám hiệu nhà trường.

  4. Phối hợp chặt chẽ các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường

    • Tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội để tạo môi trường học tập trải nghiệm phong phú.
    • Mục tiêu xây dựng mạng lưới hỗ trợ hoạt động trải nghiệm bền vững trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT, Ban giám hiệu, phụ huynh học sinh và các tổ chức xã hội.

  5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học theo hướng trải nghiệm

    • Áp dụng các hình thức đánh giá đa dạng, chú trọng đánh giá quá trình và sản phẩm trải nghiệm của học sinh.
    • Mục tiêu nâng cao chất lượng đánh giá, phản ánh đúng năng lực học sinh.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên và tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt cơ sở lý luận và thực trạng quản lý dạy học theo hướng trải nghiệm, từ đó nâng cao năng lực quản lý và xây dựng kế hoạch phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển chương trình dạy học trải nghiệm tại trường.

  2. Giáo viên tiểu học môn Tiếng Việt

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp, hình thức dạy học trải nghiệm, áp dụng hiệu quả trong giảng dạy.
    • Use case: Thiết kế bài giảng và tổ chức hoạt động trải nghiệm sinh động, hấp dẫn.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục, Giáo dục tiểu học

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và phân tích thực trạng quản lý giáo dục.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu liên quan đến đổi mới phương pháp dạy học.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách hỗ trợ phát triển dạy học trải nghiệm.
    • Use case: Xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng giáo viên và cán bộ quản lý.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm là gì?
    Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm là quá trình tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra nhằm đảm bảo các hoạt động dạy học giúp học sinh học thông qua thực hành, tương tác và trải nghiệm thực tế, phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất.

  2. Tại sao cần đổi mới phương pháp dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm?
    Phương pháp này giúp học sinh chủ động, tích cực trong học tập, phát triển kỹ năng ngôn ngữ và tư duy sáng tạo, đồng thời tăng cường khả năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động dạy học trải nghiệm tại các trường tiểu học huyện Hoằng Hóa là gì?
    Bao gồm thiếu giáo viên chuyên môn, hạn chế về cơ sở vật chất, nhận thức và năng lực quản lý chưa đồng đều, cũng như sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục chưa chặt chẽ.

  4. Các hình thức dạy học trải nghiệm phổ biến trong môn Tiếng Việt là gì?
    Gồm phương pháp giải quyết vấn đề, đóng vai, trò chơi, đàm thoại, làm việc nhóm, cùng các hình thức tổ chức như câu lạc bộ, sân khấu hóa, tham quan thực địa, giao lưu.

  5. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm?
    Đánh giá dựa trên sự tham gia tích cực của học sinh, kết quả học tập, kỹ năng phát triển, thái độ và phẩm chất hình thành, sử dụng các hình thức đánh giá đa dạng như quan sát, sản phẩm học tập, phản hồi từ học sinh và giáo viên.

Kết luận

  • Hoạt động dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm tại các trường tiểu học huyện Hoằng Hóa đã được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế về hiệu quả và quản lý.
  • Mục tiêu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh được đánh giá cao, tuy nhiên việc phát huy sáng tạo và tích lũy kinh nghiệm còn hạn chế.
  • Đội ngũ giáo viên chưa đáp ứng đủ về số lượng và năng lực, cơ sở vật chất được đầu tư nhưng vẫn cần nâng cao hơn nữa.
  • Quản lý hoạt động dạy học theo hướng trải nghiệm cần được tăng cường qua bồi dưỡng năng lực, xây dựng kế hoạch phù hợp và đổi mới kiểm tra đánh giá.
  • Các biện pháp đề xuất hướng tới nâng cao chất lượng dạy học, phát huy vai trò của các lực lượng giáo dục và tạo môi trường học tập trải nghiệm phong phú.

Next steps: Triển khai các khóa bồi dưỡng, hoàn thiện kế hoạch dạy học trải nghiệm, tăng cường phối hợp các lực lượng giáo dục trong năm học tiếp theo.

Call to action: Các trường tiểu học và Phòng GD&ĐT huyện Hoằng Hóa cần chủ động áp dụng các biện pháp quản lý đề xuất để nâng cao hiệu quả dạy học môn Tiếng Việt theo hướng trải nghiệm, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh.