Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội nhanh chóng và hội nhập quốc tế sâu rộng, giáo dục đạo đức (GDĐĐ) cho học sinh tiểu học trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm hình thành nhân cách toàn diện cho thế hệ tương lai. Tại quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng, với hơn 180.000 dân cư và 16 trường tiểu học, việc quản lý hoạt động GDĐĐ cho học sinh đang đối mặt với nhiều thách thức do tác động của kinh tế thị trường và sự biến đổi văn hóa xã hội. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng quản lý hoạt động GDĐĐ cho học sinh tiểu học tại các trường trên địa bàn quận Thanh Khê trong năm học 2020-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả giai đoạn 2021-2026. Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh như nhận thức về mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức giáo dục đạo đức, cũng như điều kiện, phương tiện và lực lượng tham gia. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, phát triển nhân cách học sinh, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý giáo dục tại địa phương, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho thành phố Đà Nẵng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục đạo đức, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Được tiếp cận qua mô hình CIPO (Input - Process - Output), nhấn mạnh vai trò của quản lý đầu vào, quá trình và đầu ra trong giáo dục đạo đức. Quản lý giáo dục được hiểu là sự tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

  • Lý thuyết giáo dục đạo đức: Bao gồm các khái niệm về đạo đức, giáo dục đạo đức và quản lý hoạt động giáo dục đạo đức. GDĐĐ là quá trình tác động có mục đích, có hệ thống nhằm hình thành phẩm chất đạo đức phù hợp với yêu cầu xã hội. Các phương pháp giáo dục đạo đức như phương pháp nêu gương, đàm thoại, đóng vai, trò chơi và dự án được vận dụng linh hoạt.

Các khái niệm chính bao gồm: đạo đức, giáo dục đạo đức, quản lý giáo dục, quản lý hoạt động giáo dục đạo đức, mục tiêu và nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn kiện pháp luật như Luật Giáo dục 2019, các văn bản hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về GDĐĐ và quản lý giáo dục.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra bằng phiếu hỏi với 211 học sinh và 102 cán bộ quản lý, giáo viên tại 5 trường tiểu học trên địa bàn quận Thanh Khê. Phỏng vấn sâu cán bộ quản lý và giáo viên để thu thập ý kiến chuyên sâu.

  • Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu khảo sát, áp dụng thang đo Likert với điểm trung bình từ 1 đến 5 để đánh giá thực trạng hoạt động GDĐĐ và quản lý.

  • Phương pháp chuyên gia: Thu thập ý kiến đánh giá tính hợp lý và khả thi của các biện pháp đề xuất từ các chuyên gia giáo dục.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2020-2021, phạm vi khảo sát tại 5 trường tiểu học tiêu biểu của quận Thanh Khê.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng nhận thức về mục tiêu GDĐĐ: Kết quả khảo sát cho thấy cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá mức độ nhận thức về mục tiêu GDĐĐ ở mức khá (điểm trung bình khoảng 3,7), trong khi học sinh có mức độ hiểu biết tương đối thấp hơn, khoảng 3,2. Điều này cho thấy cần tăng cường truyền thông và giáo dục về mục tiêu GDĐĐ cho học sinh.

  2. Nội dung hoạt động GDĐĐ: Nội dung giáo dục đạo đức được đánh giá phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và yêu cầu xã hội, với điểm trung bình 3,8 từ phía cán bộ quản lý và giáo viên. Tuy nhiên, việc đổi mới và đa dạng hóa nội dung còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển toàn diện của học sinh.

  3. Phương pháp và hình thức giáo dục đạo đức: Phương pháp truyền thống như nêu gương và đàm thoại được sử dụng phổ biến, chiếm tỷ lệ trên 70%. Phương pháp hiện đại như đóng vai, trò chơi và dự án mới chỉ được áp dụng khoảng 40%. Hình thức giáo dục ngoài giờ lên lớp và phối hợp với gia đình, xã hội còn chưa được khai thác hiệu quả, với mức độ thực hiện trung bình 3,1.

  4. Điều kiện và phương tiện hỗ trợ: Cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ GDĐĐ được đánh giá ở mức trung bình khá (3,5), tuy nhiên vẫn còn thiếu phòng chức năng, thiết bị hiện đại và kinh phí đầu tư chưa đồng bộ. Sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong hoạt động GDĐĐ được đánh giá ở mức 3,4, cho thấy tiềm năng phát triển nhưng còn nhiều hạn chế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, sự phát triển nhanh của kinh tế thị trường và công nghệ thông tin đã tạo ra nhiều tác động tích cực lẫn tiêu cực đến nhận thức và hành vi đạo đức của học sinh. Về chủ quan, đội ngũ giáo viên còn thiếu kỹ năng đổi mới phương pháp giáo dục đạo đức, cơ sở vật chất chưa đáp ứng đủ yêu cầu, và công tác phối hợp giữa các lực lượng giáo dục chưa chặt chẽ.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả khảo sát tại quận Thanh Khê tương đồng với xu hướng chung về sự cần thiết đổi mới phương pháp và tăng cường phối hợp giáo dục giữa nhà trường và gia đình. Việc sử dụng biểu đồ thanh thể hiện mức độ đánh giá các yếu tố quản lý GDĐĐ sẽ giúp minh họa rõ ràng các điểm mạnh và điểm yếu, từ đó làm cơ sở cho đề xuất biện pháp cải thiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của GDĐĐ

    • Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý và đổi mới phương pháp GDĐĐ.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong năm học 2022-2023.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Thanh Khê phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  2. Đổi mới và đa dạng hóa nội dung giáo dục đạo đức

    • Xây dựng chương trình GDĐĐ linh hoạt, tích hợp các giá trị truyền thống và hiện đại, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh tiểu học.
    • Mục tiêu: Hoàn thiện chương trình mới áp dụng từ năm học 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường tiểu học, phối hợp với chuyên gia giáo dục.

  3. Tăng cường đa dạng hóa các hình thức và phương pháp giáo dục đạo đức

    • Khuyến khích áp dụng phương pháp đóng vai, trò chơi, dự án và các hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
    • Mục tiêu: Ít nhất 50% tiết học GDĐĐ sử dụng phương pháp đổi mới trong năm học 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn đạo đức.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội

    • Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, tổ chức các buổi họp phụ huynh, hoạt động cộng đồng liên quan đến GDĐĐ.
    • Mục tiêu: 100% trường tiểu học có kế hoạch phối hợp cụ thể trong năm học 2022-2023.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, Ban đại diện cha mẹ học sinh, các tổ chức xã hội địa phương.

  5. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ GDĐĐ

    • Đầu tư xây dựng phòng chức năng, trang bị thiết bị hiện đại hỗ trợ hoạt động giáo dục.
    • Mục tiêu: Tăng 20% kinh phí đầu tư cho GDĐĐ trong giai đoạn 2022-2026.
    • Chủ thể thực hiện: Ủy ban nhân dân quận Thanh Khê, Phòng Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý GDĐĐ hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực quản lý và tổ chức hoạt động giáo dục đạo đức tại trường.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch GDĐĐ phù hợp với đặc điểm địa phương và học sinh.

  2. Giáo viên tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ các phương pháp và hình thức giáo dục đạo đức đa dạng, áp dụng linh hoạt trong giảng dạy và giáo dục học sinh.
    • Use case: Đổi mới phương pháp dạy học đạo đức, tăng cường tương tác và trải nghiệm cho học sinh.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo quận/huyện

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, hướng dẫn và hỗ trợ các trường tiểu học trong công tác quản lý GDĐĐ.
    • Use case: Thiết kế chương trình bồi dưỡng, kiểm tra, đánh giá hiệu quả GDĐĐ trên địa bàn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp khảo sát và phân tích dữ liệu trong lĩnh vực quản lý giáo dục đạo đức.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ hoặc tiến sĩ liên quan đến giáo dục đạo đức và quản lý giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động giáo dục đạo đức là gì?
    Quản lý hoạt động GDĐĐ là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của cán bộ quản lý nhằm tổ chức, điều phối các hoạt động giáo dục đạo đức để đạt mục tiêu phát triển nhân cách học sinh. Ví dụ, hiệu trưởng xây dựng kế hoạch GDĐĐ và phân công giáo viên thực hiện.

  2. Tại sao giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học lại quan trọng?
    Đây là giai đoạn hình thành nhân cách cơ bản, giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ và kỹ năng sống. Nếu không được giáo dục đúng cách, học sinh dễ bị ảnh hưởng tiêu cực từ môi trường xã hội.

  3. Những phương pháp giáo dục đạo đức nào hiệu quả cho học sinh tiểu học?
    Phương pháp nêu gương, đàm thoại, đóng vai, trò chơi và dự án được đánh giá cao vì phù hợp với tâm lý lứa tuổi, giúp học sinh tiếp thu và thực hành các chuẩn mực đạo đức một cách sinh động.

  4. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến quản lý hoạt động GDĐĐ?
    Yếu tố chủ quan như năng lực, nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, cùng với điều kiện cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội là những yếu tố then chốt.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động GDĐĐ tại các trường tiểu học?
    Cần tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên, đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục, tăng cường phối hợp với gia đình và xã hội, đồng thời cải thiện điều kiện vật chất và trang thiết bị hỗ trợ.

Kết luận

  • Đạo đức là nền tảng quan trọng trong phát triển nhân cách học sinh tiểu học, cần được giáo dục bài bản và quản lý hiệu quả.
  • Thực trạng quản lý hoạt động GDĐĐ tại các trường tiểu học quận Thanh Khê còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp và điều kiện hỗ trợ.
  • Các yếu tố khách quan và chủ quan đều ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý, đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đổi mới nội dung, phương pháp, nâng cao năng lực cán bộ quản lý và giáo viên, tăng cường phối hợp và cải thiện cơ sở vật chất.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các biện pháp trong giai đoạn 2021-2026 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đạo đức, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho thành phố Đà Nẵng.

Call to action: Các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và giáo viên cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá và điều chỉnh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học.