Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam, hoạt động đánh giá học sinh tiểu học giữ vai trò then chốt trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, với sự phát triển kinh tế xã hội nhanh chóng, đã mở rộng quy mô và nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Tuy nhiên, công tác quản lý hoạt động đánh giá học sinh của giáo viên tại các trường tiểu học trên địa bàn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục theo Thông tư số 27/2020/TT-BGDĐT. Nghiên cứu này nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá học sinh của giáo viên tại 5 trường tiểu học tiêu biểu của thành phố Lào Cai, với tổng số 150 khách thể điều tra gồm 35 cán bộ quản lý và 115 giáo viên, thực hiện vào tháng 9 năm 2021.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng, phát hiện nguyên nhân và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng hoạt động đánh giá học sinh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các nội dung quản lý hoạt động đánh giá theo các Thông tư 22/2016/TT-BGDĐT và 27/2020/TT-BGDĐT, áp dụng cho các lớp 1 đến 5 tại các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Lào Cai. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc hoàn thiện công tác quản lý đánh giá học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đồng thời hỗ trợ giáo viên nâng cao năng lực đánh giá, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và đánh giá học sinh, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý (Hiệu trưởng) đến đối tượng quản lý (giáo viên) nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Các chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra được vận dụng để quản lý hoạt động đánh giá học sinh.

  • Lý thuyết đánh giá học sinh: Đánh giá là quá trình thu thập, xử lý thông tin nhằm nhận định kết quả học tập, phẩm chất và năng lực của học sinh. Hoạt động đánh giá học sinh tiểu học được thực hiện theo nguyên tắc chuẩn xác, tin cậy, công bằng, chân thực, thực tế và có tác động tích cực đến quá trình học tập.

Các khái niệm chính bao gồm: đánh giá học sinh tiểu học, quản lý hoạt động đánh giá, phẩm chất và năng lực học sinh, quy trình đánh giá, phương pháp đánh giá (quan sát, vấn đáp, kiểm tra viết, đánh giá qua hồ sơ học tập).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý và đánh giá học sinh tiểu học nhằm xây dựng khung lý thuyết và cơ sở pháp lý cho nghiên cứu.

  • Phương pháp thực tiễn:

    • Quan sát: Theo dõi hoạt động đánh giá học sinh của giáo viên tại 5 trường tiểu học trên địa bàn thành phố Lào Cai.
    • Điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập ý kiến của 35 cán bộ quản lý và 115 giáo viên về nhận thức, nội dung, phương pháp, quy trình và quản lý hoạt động đánh giá học sinh.
    • Phỏng vấn sâu: Thực hiện với một số cán bộ quản lý, giáo viên và phụ huynh để làm rõ các vấn đề liên quan.
    • Phương pháp chuyên gia: Xin ý kiến các chuyên gia giáo dục và quản lý về thực trạng và biện pháp quản lý.
    • Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Đánh giá ưu điểm, hạn chế của các biện pháp quản lý hiện hành.
    • Phân tích thống kê: Sử dụng phần mềm thống kê để xử lý số liệu thu thập được, đảm bảo tính khách quan và chính xác.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào tháng 9 năm 2021, với cỡ mẫu 150 người được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các trường tiểu học trên địa bàn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động đánh giá học sinh: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng đắn về vai trò của đánh giá học sinh trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, 15% còn lại chưa thực sự hiểu sâu sắc hoặc chưa áp dụng hiệu quả trong thực tế.

  2. Nội dung và hình thức đánh giá: 70% giáo viên áp dụng đa dạng hình thức đánh giá như quan sát, vấn đáp, kiểm tra viết và đánh giá qua hồ sơ học tập. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% trong số đó thực hiện đánh giá toàn diện về phẩm chất và năng lực học sinh, còn lại chủ yếu tập trung vào kết quả học tập.

  3. Phương pháp và quy trình đánh giá: Khoảng 65% giáo viên thực hiện đúng quy trình đánh giá theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhưng vẫn còn 35% chưa tuân thủ đầy đủ, dẫn đến kết quả đánh giá chưa phản ánh chính xác năng lực học sinh.

  4. Quản lý hoạt động đánh giá của Hiệu trưởng: 80% Hiệu trưởng xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hoạt động đánh giá học sinh theo quy định. Tuy nhiên, chỉ 55% thực hiện kiểm tra, giám sát thường xuyên và có hiệu quả, còn lại chưa chú trọng đến công tác này.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, mặc dù nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động đánh giá học sinh được nâng cao, nhưng việc thực hiện còn nhiều hạn chế do thiếu đồng bộ trong quản lý và năng lực đánh giá của giáo viên chưa đồng đều. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, tỷ lệ giáo viên thực hiện đánh giá toàn diện tại Lào Cai thấp hơn khoảng 10-15%, phản ánh sự cần thiết phải tăng cường bồi dưỡng năng lực đánh giá.

Nguyên nhân chủ yếu bao gồm: thiếu cơ chế phối hợp hiệu quả giữa các lực lượng tham gia đánh giá, hạn chế về cơ sở vật chất và tài chính hỗ trợ, cũng như việc kiểm tra, giám sát của Hiệu trưởng chưa thường xuyên và sâu sát. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các hình thức đánh giá và biểu đồ tròn về mức độ tuân thủ quy trình đánh giá của giáo viên.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý hoạt động đánh giá học sinh tại các trường tiểu học thành phố Lào Cai, từ đó đề xuất các giải pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả đánh giá, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực đánh giá cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp, kỹ thuật đánh giá học sinh theo Thông tư 27/2020/TT-BGDĐT, nhằm nâng cao tỷ lệ giáo viên thực hiện đánh giá toàn diện lên ít nhất 85% trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện là Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  2. Xây dựng và hoàn thiện kế hoạch quản lý hoạt động đánh giá: Hiệu trưởng các trường cần xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể về đánh giá học sinh, bao gồm phân công nhiệm vụ, thời gian thực hiện và nguồn lực hỗ trợ, đảm bảo 100% trường có kế hoạch rõ ràng trong năm học tiếp theo.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động đánh giá: Thiết lập cơ chế kiểm tra định kỳ và đột xuất của Hiệu trưởng đối với hoạt động đánh giá của giáo viên, nhằm phát hiện và khắc phục kịp thời các sai sót, nâng cao hiệu quả quản lý trong vòng 6 tháng tới.

  4. Phát triển cơ chế phối hợp giữa các lực lượng tham gia đánh giá: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, cán bộ quản lý, học sinh và phụ huynh trong quá trình đánh giá, tạo sự đồng thuận và hỗ trợ lẫn nhau, hướng tới nâng cao chất lượng đánh giá trong 1 năm tới.

  5. Đầu tư cơ sở vật chất và tài chính hỗ trợ hoạt động đánh giá: Các trường cần được trang bị đầy đủ thiết bị, phần mềm quản lý đánh giá học sinh, đồng thời đảm bảo kinh phí cho công tác tập huấn và tổ chức đánh giá, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và đánh giá trong vòng 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và các biện pháp quản lý hoạt động đánh giá học sinh, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường.

  2. Giáo viên tiểu học: Nâng cao nhận thức và kỹ năng đánh giá học sinh theo chuẩn mới, áp dụng các phương pháp đánh giá đa dạng và toàn diện nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động đánh giá học sinh, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu và luận văn.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch và tổ chức các hoạt động bồi dưỡng, kiểm tra giám sát nhằm nâng cao chất lượng đánh giá học sinh tiểu học trên địa bàn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý hoạt động đánh giá học sinh lại quan trọng?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động đánh giá diễn ra đúng quy trình, khách quan và hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển toàn diện phẩm chất, năng lực học sinh.

  2. Những phương pháp đánh giá nào được sử dụng phổ biến trong tiểu học?
    Phương pháp quan sát, vấn đáp, kiểm tra viết và đánh giá qua hồ sơ học tập là những phương pháp chủ yếu, giúp thu thập thông tin đa dạng về học sinh.

  3. Hiệu trưởng có vai trò gì trong quản lý hoạt động đánh giá?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và giám sát hoạt động đánh giá, đảm bảo giáo viên thực hiện đúng quy định và nâng cao chất lượng đánh giá.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực đánh giá của giáo viên?
    Thông qua các khóa tập huấn chuyên môn, bồi dưỡng kỹ năng đánh giá, trao đổi kinh nghiệm và áp dụng các công cụ đánh giá hiện đại phù hợp với đặc điểm học sinh tiểu học.

  5. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động đánh giá học sinh?
    Bao gồm hệ thống văn bản pháp luật, cơ sở vật chất, tài chính, cơ chế phối hợp giữa các lực lượng tham gia và năng lực quản lý của Hiệu trưởng cùng đội ngũ giáo viên.

Kết luận

  • Hoạt động đánh giá học sinh tiểu học tại thành phố Lào Cai còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong quản lý và thực hiện quy trình đánh giá.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của đánh giá được nâng cao nhưng chưa đồng đều.
  • Hiệu trưởng đóng vai trò trung tâm trong quản lý, cần tăng cường kiểm tra, giám sát và xây dựng kế hoạch cụ thể.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả đánh giá học sinh, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong năm học tới để cải thiện chất lượng quản lý và đánh giá học sinh tiểu học.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học và Phòng Giáo dục cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức bồi dưỡng giáo viên và tăng cường kiểm tra giám sát nhằm nâng cao chất lượng hoạt động đánh giá học sinh.