Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) đóng vai trò quan trọng trong giáo dục tiểu học, góp phần hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực toàn diện cho học sinh. Tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, với hơn 20 trường tiểu học công lập và ngoài công lập, việc quản lí và tổ chức HĐTN cho học sinh đang gặp nhiều thách thức do điều kiện cơ sở vật chất còn hạn chế, nhận thức của cán bộ quản lí, giáo viên và phụ huynh chưa đồng đều. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lí HĐTN thông qua hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL) tại các trường tiểu học trên địa bàn quận Hải Châu trong năm học 2018-2019, từ đó đề xuất các biện pháp quản lí phù hợp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động này.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 18 trường tiểu học công lập thuộc quận Hải Châu, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lí, giáo viên và phụ huynh học sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện công tác quản lí hoạt động trải nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, phát triển năng lực thực tiễn và phẩm chất cho học sinh tiểu học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lí giáo dục xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động hiệu quả, phù hợp với đặc điểm địa phương và lứa tuổi học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lí giáo dục và học tập trải nghiệm. Lý thuyết học tập trải nghiệm của Kolb (1984) nhấn mạnh học là quá trình chuyển hóa kiến thức qua trải nghiệm thực tiễn, giúp học sinh phát triển năng lực và phẩm chất toàn diện. Lý thuyết quản lí giáo dục tập trung vào việc tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá các hoạt động giáo dục nhằm đạt hiệu quả cao nhất. Các khái niệm chính bao gồm:

  • Hoạt động trải nghiệm (HĐTN): Hoạt động giáo dục giúp học sinh tiếp cận thực tiễn, tích lũy kinh nghiệm, phát triển năng lực và phẩm chất.
  • Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL): Các hoạt động giáo dục được tổ chức ngoài giờ học chính khóa nhằm phát triển toàn diện học sinh.
  • Quản lí hoạt động trải nghiệm: Quá trình xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá các hoạt động trải nghiệm trong nhà trường.
  • Năng lực và phẩm chất học sinh: Các kỹ năng, thái độ và giá trị hình thành qua quá trình giáo dục trải nghiệm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lí luận và khảo sát thực tiễn. Cỡ mẫu khảo sát gồm 420 phiếu hỏi, trong đó có 50 cán bộ quản lí, 250 giáo viên và 120 phụ huynh học sinh tại 18 trường tiểu học quận Hải Châu. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng.

Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và đánh giá mức độ nhận thức, năng lực quản lí, tổ chức hoạt động. Ngoài ra, phương pháp quan sát, phỏng vấn chuyên gia và phân tích tài liệu được áp dụng để bổ sung thông tin và kiểm chứng kết quả khảo sát. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 9 đến tháng 10 năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của HĐTN: Khoảng 85% cán bộ quản lí và 78% giáo viên nhận thức rõ vai trò quan trọng của HĐTN trong phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% phụ huynh hiểu và ủng hộ việc tổ chức HĐTN thông qua HĐGDNGLL.

  2. Thực trạng tổ chức HĐTN: 70% trường tiểu học tổ chức HĐTN dưới hình thức HĐGDNGLL với tần suất 1-2 lần/năm, chủ yếu là các hoạt động dã ngoại, tham quan. Chỉ 35% trường tổ chức thường xuyên hơn theo quy định 3 tiết/tuần của chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  3. Năng lực tổ chức của giáo viên: 65% giáo viên được khảo sát cho biết có năng lực tổ chức HĐTN nhưng chỉ 40% có kinh nghiệm và được đào tạo bài bản về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm.

  4. Điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí: Khoảng 55% trường gặp khó khăn về cơ sở vật chất phục vụ HĐTN, 60% cán bộ quản lí cho biết kinh phí dành cho hoạt động này còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy nhận thức của cán bộ quản lí và giáo viên về HĐTN tương đối cao, phù hợp với quan điểm giáo dục hiện đại nhấn mạnh vai trò của trải nghiệm trong phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, sự ủng hộ của phụ huynh còn hạn chế, có thể do thiếu thông tin và chưa thấy rõ lợi ích thiết thực của hoạt động này.

Việc tổ chức HĐTN còn mang tính hình thức, chưa thường xuyên và đa dạng, chủ yếu tập trung vào các hoạt động ngoài trời, chưa khai thác hiệu quả các hình thức trải nghiệm trong lớp học và các hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp. Điều này phù hợp với thực trạng chung của nhiều địa phương khi mới bắt đầu triển khai chương trình giáo dục phổ thông mới.

Năng lực tổ chức của giáo viên còn hạn chế do thiếu đào tạo chuyên sâu, dẫn đến việc tổ chức hoạt động chưa hiệu quả, thiếu sáng tạo và chưa phát huy hết tiềm năng của học sinh. Điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí hạn chế cũng là rào cản lớn, ảnh hưởng đến việc xây dựng môi trường trải nghiệm phong phú, đa dạng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phản ánh đúng thực trạng phổ biến tại các trường tiểu học đô thị vừa và nhỏ, nơi mà sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong tổ chức HĐTN chưa thực sự chặt chẽ. Việc sử dụng biểu đồ thể hiện tỷ lệ nhận thức, tần suất tổ chức và mức độ hài lòng của các nhóm đối tượng sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên liên quan: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo cho cán bộ quản lí, giáo viên và phụ huynh nhằm nâng cao nhận thức về vai trò và lợi ích của HĐTN. Mục tiêu đạt 90% cán bộ, giáo viên và 75% phụ huynh hiểu và ủng hộ trong vòng 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với nhà trường.

  2. Đào tạo nâng cao năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên: Xây dựng chương trình bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, kỹ năng quản lí lớp học và sáng tạo nội dung trải nghiệm. Mục tiêu 100% giáo viên tham gia đào tạo trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, các trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và kinh phí: Phân bổ ngân sách hợp lý, kêu gọi xã hội hóa để cải thiện trang thiết bị, không gian tổ chức HĐTN như phòng học trải nghiệm, khu vui chơi, thiết bị dạy học. Mục tiêu nâng cấp cơ sở vật chất tại 80% trường trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND quận, nhà trường, các tổ chức xã hội.

  4. Xây dựng kế hoạch tổ chức HĐTN khoa học, đa dạng: Nhà trường phối hợp với giáo viên xây dựng kế hoạch hoạt động trải nghiệm phù hợp với đặc điểm địa phương và lứa tuổi học sinh, kết hợp giữa hoạt động trong lớp và ngoài trời, trong và ngoài giờ lên lớp. Mục tiêu tổ chức ít nhất 3 hoạt động trải nghiệm mỗi tháng. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm.

  5. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ với phụ huynh và các tổ chức xã hội để hỗ trợ tổ chức HĐTN, tạo môi trường trải nghiệm phong phú, thực tế. Mục tiêu xây dựng ít nhất 2 mô hình phối hợp hiệu quả trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Nhà trường, ban đại diện cha mẹ học sinh, các tổ chức cộng đồng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chính sách, kế hoạch quản lí hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học, giúp nâng cao hiệu quả quản lí và tổ chức.

  2. Giáo viên tiểu học: Tài liệu tham khảo hữu ích về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, cách xây dựng nội dung và kế hoạch phù hợp với đặc điểm học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Phụ huynh học sinh: Giúp hiểu rõ vai trò và lợi ích của hoạt động trải nghiệm trong phát triển toàn diện con em, từ đó phối hợp tốt hơn với nhà trường trong việc giáo dục và hỗ trợ học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lí giáo dục: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phân tích sâu sắc về quản lí hoạt động trải nghiệm, làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về giáo dục tiểu học và phát triển năng lực học sinh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục giúp học sinh tiếp cận thực tiễn, tích lũy kinh nghiệm và phát triển năng lực toàn diện. Nó quan trọng vì giúp học sinh hình thành phẩm chất, kỹ năng sống và khả năng thích ứng với cuộc sống.

  2. Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp (HĐGDNGLL) có vai trò gì trong tổ chức HĐTN?
    HĐGDNGLL là hình thức tổ chức HĐTN hiệu quả, tạo môi trường linh hoạt, đa dạng để học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm ngoài giờ học chính khóa, góp phần phát triển toàn diện.

  3. Những khó khăn chính trong quản lí HĐTN tại các trường tiểu học quận Hải Châu là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của phụ huynh, năng lực tổ chức của giáo viên còn hạn chế, điều kiện cơ sở vật chất và kinh phí chưa đáp ứng đủ, hoạt động tổ chức chưa thường xuyên và đa dạng.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực tổ chức HĐTN cho giáo viên?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, kỹ năng quản lí lớp học và sáng tạo nội dung, đồng thời tạo điều kiện cho giáo viên thực hành và trao đổi kinh nghiệm.

  5. Gia đình và xã hội có thể hỗ trợ như thế nào trong việc tổ chức HĐTN?
    Gia đình và xã hội có thể phối hợp với nhà trường trong việc cung cấp nguồn lực, hỗ trợ tổ chức các hoạt động trải nghiệm, tạo môi trường thực tế cho học sinh tham gia, đồng thời nâng cao nhận thức và trách nhiệm giáo dục.

Kết luận

  • Hoạt động trải nghiệm là yếu tố thiết yếu trong giáo dục tiểu học, góp phần phát triển phẩm chất và năng lực toàn diện cho học sinh.
  • Thực trạng quản lí và tổ chức HĐTN tại các trường tiểu học quận Hải Châu còn nhiều hạn chế về nhận thức, năng lực tổ chức và điều kiện cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu đã đề xuất 5 nhóm biện pháp quản lí thiết thực, bao gồm nâng cao nhận thức, đào tạo giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch khoa học và tăng cường phối hợp xã hội.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, hoàn thiện kế hoạch tổ chức và xây dựng mô hình phối hợp hiệu quả trong vòng 1-3 năm tới.
  • Kêu gọi các nhà quản lí, giáo viên và phụ huynh cùng hành động để nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển giáo dục tiểu học bền vững.

Hành động ngay hôm nay để tạo môi trường học tập trải nghiệm phong phú, giúp học sinh phát triển toàn diện và sẵn sàng cho tương lai!