Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam, hoạt động dạy học trải nghiệm được xem là một trong những phương pháp trọng tâm nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Tại quận Cẩm Lệ, thành phố Đà Nẵng, với dân số khoảng 92.824 người và mật độ dân số 2.763 người/km², hệ thống giáo dục phát triển đa dạng với 6 trường trung học cơ sở (THCS), 11 trường tiểu học và 24 trường mầm non. Năm học 2018-2019, số lượng học sinh THCS là khoảng 4.000 em, với đội ngũ giáo viên gần 300 người. Tuy nhiên, việc quản lý hoạt động dạy học trải nghiệm trong các môn học tại các trường THCS trên địa bàn quận còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng và đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động dạy học trải nghiệm trong các môn học ở trường THCS quận Cẩm Lệ, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 6 trường THCS trên địa bàn quận, khảo sát trong giai đoạn 2017-2019, với đề xuất giải pháp áp dụng cho giai đoạn 2019-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên nâng cao năng lực tổ chức dạy học trải nghiệm, đồng thời thúc đẩy sự phát triển năng lực học sinh theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và dạy học trải nghiệm. Lý thuyết quản lý giáo dục được xây dựng trên cơ sở các nguyên lý quản lý hiện đại, nhấn mạnh vai trò của nhà quản lý trong việc điều phối nguồn lực, tổ chức và kiểm soát hoạt động dạy học nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Lý thuyết dạy học trải nghiệm theo Hiệp hội Giáo dục Trải nghiệm quốc tế (AEE) định nghĩa đây là phương pháp giáo dục khuyến khích học sinh tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tế, qua đó phát triển kỹ năng, phẩm chất và năng lực cá nhân.

Mô hình quản lý hoạt động dạy học trải nghiệm trong nghiên cứu bao gồm các khái niệm chính: quản lý mục tiêu dạy học trải nghiệm, quản lý hoạt động dạy của giáo viên, quản lý hoạt động học của học sinh, quản lý điều kiện phục vụ dạy học và quản lý đánh giá kết quả học tập. Các khái niệm này được vận dụng để phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý phù hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính bao gồm khảo sát thực trạng quản lý dạy học trải nghiệm tại 6 trường THCS quận Cẩm Lệ trong giai đoạn 2017-2019. Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 290 giáo viên và 4.000 học sinh, được chọn mẫu toàn bộ nhằm đảm bảo tính đại diện. Phương pháp thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi, phỏng vấn sâu với cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh, cùng quan sát thực tế các hoạt động dạy học trải nghiệm.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng, nhận diện các hạn chế và nguyên nhân. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2017 đến tháng 12/2019, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và đề xuất giải pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý mục tiêu dạy học trải nghiệm: Khoảng 65% trường THCS đã xây dựng kế hoạch dạy học trải nghiệm nhưng chỉ 40% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và đúng tiến độ. Mục tiêu dạy học trải nghiệm chưa được cụ thể hóa rõ ràng, dẫn đến việc tổ chức hoạt động chưa đồng bộ.

  2. Quản lý hoạt động dạy của giáo viên: 55% giáo viên được khảo sát cho biết họ chưa được đào tạo bài bản về phương pháp dạy học trải nghiệm. Chỉ 48% giáo viên thường xuyên áp dụng các kỹ thuật dạy học tích cực trong giảng dạy. Việc soạn bài và chuẩn bị lên lớp còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

  3. Quản lý hoạt động học của học sinh: Khoảng 60% học sinh tham gia tích cực vào các hoạt động trải nghiệm, tuy nhiên vẫn còn 30% học sinh chưa nhận thức đúng về vai trò của hoạt động này trong học tập. Nền nếp học tập và thái độ học tập trải nghiệm của học sinh chưa được duy trì ổn định.

  4. Quản lý điều kiện phục vụ dạy học: Cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ dạy học trải nghiệm tại các trường còn thiếu và chưa đồng bộ, chỉ khoảng 50% phòng học được trang bị đầy đủ thiết bị cần thiết. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học trải nghiệm mới đạt khoảng 35%.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do công tác quản lý chưa được chú trọng toàn diện, đặc biệt là việc xây dựng kế hoạch và đào tạo giáo viên chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về quản lý dạy học trải nghiệm tại các trường phổ thông, nơi mà sự phối hợp giữa nhà trường, giáo viên và các lực lượng giáo dục còn yếu.

Việc thiếu hụt cơ sở vật chất và thiết bị cũng là một rào cản lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ trường có đủ thiết bị và biểu đồ tròn phân bố mức độ áp dụng phương pháp dạy học trải nghiệm của giáo viên.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ vai trò của quản lý trong việc nâng cao chất lượng dạy học trải nghiệm, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và cụ thể hóa kế hoạch dạy học trải nghiệm: Các trường THCS cần xây dựng kế hoạch chi tiết, rõ ràng về mục tiêu, nội dung và tiến độ thực hiện dạy học trải nghiệm, đảm bảo tính khả thi và phù hợp với đặc điểm học sinh. Thời gian thực hiện: từ năm học 2020-2021, chủ thể thực hiện là Ban giám hiệu và tổ chuyên môn.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp dạy học trải nghiệm, kỹ thuật dạy học tích cực và ứng dụng công nghệ thông tin cho giáo viên. Mục tiêu nâng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp mới lên trên 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng.

  3. Nâng cao nhận thức và thái độ học tập của học sinh: Xây dựng các chương trình giáo dục kỹ năng tự học, tự quản và phát triển phẩm chất cho học sinh, đồng thời tăng cường công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội. Thời gian triển khai: liên tục từ năm học 2020-2025.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học: Tăng cường ngân sách đầu tư trang thiết bị, xây dựng phòng học chuyên biệt cho các môn học trải nghiệm, đồng thời khuyến khích ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Mục tiêu đạt 80% phòng học được trang bị đầy đủ trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: UBND quận, Ban giám hiệu nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học trải nghiệm, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các trường THCS.

  2. Giáo viên các môn học THCS: Nắm bắt phương pháp và kỹ thuật dạy học trải nghiệm, cải thiện kỹ năng giảng dạy và tổ chức hoạt động học tập tích cực.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn về quản lý dạy học trải nghiệm, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng giáo dục theo hướng đổi mới chương trình phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học trải nghiệm là gì?
    Dạy học trải nghiệm là phương pháp giáo dục khuyến khích học sinh tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tế, qua đó phát triển kỹ năng, phẩm chất và năng lực cá nhân, không chỉ truyền đạt kiến thức lý thuyết.

  2. Tại sao quản lý dạy học trải nghiệm lại quan trọng?
    Quản lý giúp tổ chức, điều phối các hoạt động dạy học trải nghiệm hiệu quả, đảm bảo mục tiêu giáo dục được thực hiện, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên và học sinh phát huy tối đa tiềm năng.

  3. Những khó khăn phổ biến trong quản lý dạy học trải nghiệm là gì?
    Khó khăn gồm thiếu kế hoạch cụ thể, giáo viên chưa được đào tạo đầy đủ, cơ sở vật chất hạn chế và nhận thức của học sinh chưa cao về vai trò của hoạt động trải nghiệm.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực giáo viên trong dạy học trải nghiệm?
    Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn kỹ thuật dạy học tích cực, hỗ trợ ứng dụng công nghệ thông tin và tạo môi trường chia sẻ kinh nghiệm giữa giáo viên.

  5. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến dạy học trải nghiệm?
    Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học là điều kiện cần thiết để tổ chức các hoạt động thực hành, thí nghiệm, giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách sinh động và hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học trải nghiệm tại các trường THCS quận Cẩm Lệ còn nhiều hạn chế về kế hoạch, năng lực giáo viên và điều kiện vật chất.
  • Nghiên cứu đã xây dựng khung lý thuyết và đánh giá thực trạng quản lý dạy học trải nghiệm, làm cơ sở đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào xây dựng kế hoạch chi tiết, đào tạo giáo viên, nâng cao nhận thức học sinh và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Việc thực hiện các giải pháp này dự kiến trong giai đoạn 2019-2025 nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện tại các trường THCS.
  • Khuyến nghị các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các tổ chức liên quan phối hợp chặt chẽ để triển khai hiệu quả các biện pháp quản lý dạy học trải nghiệm.

Hãy bắt đầu áp dụng các giải pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng dạy học trải nghiệm, góp phần phát triển năng lực học sinh và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay!