Năng lực ứng dụng công nghệ thông tin để dạy học lịch sử và địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học

• Tác giả: Lê Thị Thúy An
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Mạnh Hưởng
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Lí luận &PPDH bộ môn Lịch sử
• Đề tài: Năng Lực Ứng Dụng Công Nghệ Thông Tin Để Dạy Học Môn Lịch Sử Và Địa Lí Trong Đào Tạo Giáo Viên Tiểu Học
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC CÁC HÌNH
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
• 1.4. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Giả thuyết khoa học
• 1.6. Đóng góp của luận án. Ý nghĩa của đề tài
• 1.7. Cấu trúc của luận án
• 2. TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• 2.1. Những nghiên cứu về hình thành năng lực ứng dụng CNTT cho sinh viên ngành sư phạm
• 2.1.1. Trên thế giới
• 2.2. Những nghiên cứu về hình thành năng lực ứng dụng CNTT cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học để dạy học môn Lịch sử và Địa lí
• 2.3. Những nghiên cứu về hình thành năng lực ứng dụng CNTT cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học trong dạy học
• 2.4. Những nghiên cứu về hình thành năng lực ứng dụng CNTT cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học trong dạy học môn Lịch sử và Địa lí
• 2.5. Khái quát những nghiên cứu liên quan đến đề tài và vấn đề luận án tiếp tục giải quyết
• 2.5.1. Khái quát những nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án được tiếp thu
• 2.5.2. Những vấn đề luận án tiếp tục giải quyết
• 3. HÌNH THÀNH NĂNG LỰC ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN ĐỂ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ TRONG ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC – NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 3.1. Quan niệm về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học
• 3.2. Quan niệm về hình thành năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học
• 3.3. Cơ sở xuất phát của vấn đề nghiên cứu
• 3.4. Các thành phần năng lực ứng dụng CNTT cần hình thành để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học
• 3.5. Vai trò, ý nghĩa của việc hình thành năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học
• 3.6. Cơ sở thực tiễn
• 3.6.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu
• 3.6.2. Thực tiễn năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học môn Lịch sử và Địa lí ở các trường tiểu học khu vực Tây Nguyên
• 3.6.3. Thực tiễn hình thành năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học ở Trường Đại học Tây Nguyên
• 3.6.4. Đánh giá chung về thực trạng
• 4. XÁC ĐỊNH NĂNG LỰC ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN ĐỂ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ TRONG ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN
• 4.1. Yêu cầu cần đạt/chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo giáo viên tiểu học ở trường Đại học Tây Nguyên
• 4.2. Chương trình đào tạo giáo viên tiểu học ở một số trường Sư phạm trong cả nước và Trường Đại học Tây Nguyên
• 4.3. Xác định khung năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học ở trường Đại học Tây Nguyên
• 4.3.1. Một số yêu cầu khi xây dựng khung năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học
• 4.3.2. Quy trình xây dựng khung năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học
• 4.3.3. Khung năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học
• 4.4. Quy trình hình thành năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học ở trường Đại học Tây Nguyên
• 4.5. Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học ở trường Đại học Tây Nguyên
• 4.5.1. Đặc điểm, phương pháp và công cụ đánh giá năng lực
• 4.5.2. Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học
• 5. BIỆN PHÁP HÌNH THÀNH NĂNG LỰC ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN ĐỂ DẠY HỌC MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ TRONG ĐÀO TẠO GIÁO VIÊN TIỂU HỌC Ở TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 5.1. Một số yêu cầu khi xác định các biện pháp hình thành năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học
• 5.1.1. Đảm bảo yêu cầu cần đạt/ chuẩn đầu ra theo khung chương trình đã xây dựng
• 5.1.2. Đảm bảo mô hình TPACK và mối quan hệ chặt chẽ giữa các thành phần năng lực
• 5.1.3. Kết hợp linh hoạt giữa các hình thức, phương pháp, biện pháp hình thành năng lực
• 5.1.4. Đảm bảo tính khả thi, phổ biến
• 5.2. Biện pháp hình thành năng lực ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí trong đào tạo giáo viên tiểu học ở trường Đại học Tây Nguyên
• 5.2.1. Nhóm biện pháp xây dựng động cơ, hứng thú để trang bị năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học môn Lịch sử và Địa lí ở trường tiểu học
• 5.2.1.1. Định hướng mục tiêu học tập, rèn luyện để trang bị năng lực CNTT dạy học môn Lịch sử và Địa lí ở trường tiểu học
• 5.2.1.2. Xây dựng hình ảnh của một người giáo viên tiểu học tương lai
• 5.2.1.3. Tạo hứng thú ứng dụng CNTT trong dạy học môn Lịch sử và Địa lí ở trường tiểu học
• 5.2.2. Nhóm biện pháp trang bị kiến thức về ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí ở trường tiểu học
• 5.2.2.1. Xây dựng tài liệu học tập học phần “Ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí ở tiểu học” cho sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học ở Trường Đại học Tây Nguyên
• 5.2.2.2. Vận dụng mô hình học tập hỗn hợp (Blended – learning) để trang bị kiến thức về ứng dụng CNTT trong dạy học môn Lịch sử và Địa lí ở trường tiểu học
• 5.2.3. Nhóm biện pháp hình thành kĩ năng ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí ở trường tiểu học
• 5.2.3.1. Vận dụng phương pháp dạy học vi mô hình thành kĩ năng ứng dụng CNTT để dạy học môn Lịch sử và Địa lí
• 5.2.3.2. Tổ chức hiệu quả các hoạt động trải nghiệm ngoài lớp
• 5.2.3.3. Tổ chức hiệu quả hoạt động thực tập sư phạm
• 5.3. Thực nghiệm sư phạm
• 5.3.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm
• 5.3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm sư phạm
• 5.3.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm
• 5.3.4. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
• 5.3.5. Tổ chức thực nghiệm sư phạm
• 5.3.6. Kết quả thực nghiệm sư phạm
• 5.3.7. Đánh giá kết quả thực nghiệm
• 6. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học lịch sử và địa lý

Năng lực ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong dạy học lịch sử và địa lý là một yếu tố quan trọng giúp giáo viên tiểu học nâng cao chất lượng giảng dạy. Trong bối cảnh hiện đại, CNTT không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là phương tiện thiết yếu để cải thiện phương pháp dạy học. Việc tích hợp CNTT vào giảng dạy giúp giáo viên tạo ra những bài giảng sinh động, hấp dẫn, đồng thời phát triển các kỹ năng cần thiết cho học sinh. Theo nghiên cứu, việc ứng dụng CNTT trong dạy học không chỉ nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn kích thích hứng thú học tập của học sinh, từ đó tạo ra môi trường học tập tích cực và sáng tạo.

1.1. Tầm quan trọng của CNTT trong giáo dục

CNTT đã trở thành một phần không thể thiếu trong giáo dục hiện đại. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, ứng dụng CNTT trong dạy học giúp cải thiện chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Đặc biệt trong môn lịch sử và địa lý, việc sử dụng các công cụ CNTT như bản đồ số, phần mềm mô phỏng giúp học sinh hình dung rõ hơn về các khái niệm trừu tượng, từ đó nâng cao khả năng tiếp thu kiến thức. Việc ứng dụng CNTT còn giúp giáo viên dễ dàng theo dõi tiến độ học tập và đánh giá năng lực học sinh một cách hiệu quả hơn.

II. Các thành phần năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học

Để hình thành năng lực ứng dụng CNTT trong dạy học lịch sử và địa lý, giáo viên cần có các thành phần năng lực cơ bản. Đầu tiên là kiến thức về CNTT, bao gồm khả năng sử dụng các phần mềm dạy học, công cụ trực tuyến và thiết bị công nghệ. Thứ hai là kỹ năng sư phạm, giúp giáo viên biết cách thiết kế và triển khai bài giảng tích hợp CNTT một cách hiệu quả. Cuối cùng, giáo viên cần có thái độ tích cực đối với việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy, từ đó tạo động lực cho học sinh trong việc học tập. Các thành phần này không chỉ giúp giáo viên nâng cao chất lượng giảng dạy mà còn góp phần vào việc phát triển toàn diện năng lực học sinh.

2.1. Kiến thức về CNTT

Kiến thức về CNTT là nền tảng quan trọng để giáo viên có thể ứng dụng công nghệ trong dạy học. Giáo viên cần nắm vững các công cụ CNTT hiện đại, từ phần mềm soạn thảo, trình chiếu đến các ứng dụng học tập trực tuyến. Việc này không chỉ giúp giáo viên tự tin hơn trong việc sử dụng công nghệ mà còn làm tăng tính hấp dẫn của bài giảng. Theo nghiên cứu, giáo viên có kiến thức vững vàng về CNTT sẽ dễ dàng hơn trong việc thiết kế các hoạt động học tập sáng tạo, từ đó nâng cao hứng thú học tập của học sinh.

III. Thực trạng và thách thức trong việc ứng dụng CNTT

Mặc dù có nhiều lợi ích, việc ứng dụng CNTT trong dạy học lịch sử và địa lý ở các trường tiểu học vẫn gặp nhiều thách thức. Một trong số đó là hạ tầng công nghệ chưa đáp ứng đủ nhu cầu, đặc biệt là ở các vùng sâu, vùng xa. Ngoài ra, nhiều giáo viên còn thiếu kỹ năng và kiến thức cần thiết để sử dụng CNTT trong giảng dạy. Điều này dẫn đến việc ứng dụng CNTT chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Để khắc phục tình trạng này, cần có các chương trình đào tạo và bồi dưỡng cho giáo viên về CNTT, đồng thời đầu tư vào cơ sở hạ tầng công nghệ tại các trường học.

3.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến việc ứng dụng CNTT

Nhiều yếu tố ảnh hưởng đến khả năng ứng dụng CNTT trong dạy học, bao gồm điều kiện cơ sở vật chất, trình độ chuyên môn của giáo viên và sự hỗ trợ từ phía nhà trường. Theo khảo sát, một số giáo viên cho biết họ không có đủ thiết bị công nghệ để thực hiện bài giảng tích hợp CNTT. Bên cạnh đó, sự thiếu hụt về đào tạo và bồi dưỡng kỹ năng CNTT cũng là một rào cản lớn. Để giải quyết vấn đề này, cần có các chính sách hỗ trợ từ phía Bộ Giáo dục và Đào tạo, nhằm nâng cao năng lực cho giáo viên và cải thiện hạ tầng công nghệ tại các trường học.

IV. Giải pháp nâng cao năng lực ứng dụng CNTT cho giáo viên

Để nâng cao năng lực ứng dụng CNTT cho giáo viên tiểu học trong dạy học lịch sử và địa lý, cần thực hiện một số giải pháp cụ thể. Đầu tiên, các cơ sở đào tạo giáo viên cần thiết kế chương trình đào tạo có tích hợp CNTT, đảm bảo sinh viên được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng. Thứ hai, tổ chức các khóa bồi dưỡng thường xuyên cho giáo viên đang công tác, giúp họ cập nhật các công nghệ mới và phương pháp dạy học hiện đại. Cuối cùng, cần tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên trong việc tiếp cận các nguồn tài nguyên học tập và công nghệ, từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy.

4.1. Đào tạo và bồi dưỡng giáo viên

Đào tạo và bồi dưỡng giáo viên là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực ứng dụng CNTT. Các chương trình đào tạo cần chú trọng đến việc phát triển kỹ năng sử dụng công nghệ trong giảng dạy. Đồng thời, các khóa bồi dưỡng cũng cần được tổ chức định kỳ để giáo viên có thể cập nhật kiến thức mới. Việc này không chỉ giúp giáo viên tự tin hơn khi ứng dụng CNTT mà còn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. Theo các chuyên gia giáo dục, việc đầu tư vào đào tạo giáo viên sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho hệ thống giáo dục.