Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo định hướng của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng Cộng sản Việt Nam, việc nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Đặc biệt, các trường phổ thông dân tộc bán trú (PTDTBT) tiểu học tại các vùng kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn như huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, cần được đầu tư và quản lý cơ sở vật chất (CSVC) theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình, phương pháp dạy học và nâng cao hiệu quả giáo dục. Theo số liệu năm học 2016-2017, huyện Nậm Pồ có 16 trường tiểu học, trong đó 5 trường đã đạt chuẩn quốc gia, chiếm 31,25%, còn lại 11 trường chưa đạt chuẩn. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý CSVC tại các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2017-2018, tập trung tại huyện Nậm Pồ, tỉnh Điện Biên, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn với tỷ lệ hộ nghèo lên tới 67,97% năm 2017. Việc quản lý CSVC hiệu quả không chỉ góp phần nâng cao chất lượng dạy và học mà còn tạo môi trường học tập an toàn, thân thiện, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của giáo dục vùng dân tộc thiểu số.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý nguồn lực trong nhà trường, tập trung vào quản lý CSVC phục vụ đào tạo theo tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia. Hai mô hình lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Mô hình quản lý hệ thống: Quản lý CSVC được xem là một tiểu hệ thống trong hệ thống quản lý nhà trường tổng thể, bao gồm các công đoạn: quy hoạch, lập kế hoạch, xây dựng, khai thác sử dụng, cải tạo sửa chữa và bảo quản CSVC. Mỗi công đoạn có mục tiêu và yêu cầu quản lý riêng biệt, phối hợp chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực.

  2. Lý thuyết quản lý theo chức năng: Quản lý CSVC được phân chia theo các chức năng quản lý cơ bản gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Đồng thời, quản lý CSVC cũng được tiếp cận theo nhiệm vụ giáo dục, nhằm phục vụ trực tiếp hoạt động dạy học và nâng cao chất lượng giáo dục.

Các khái niệm chuyên ngành trọng tâm bao gồm: cơ sở vật chất trường học, thiết bị dạy học, quản lý cơ sở vật chất, tiêu chuẩn trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia, và quản lý giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận hệ thống kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Cỡ mẫu khảo sát gồm 36 cán bộ quản lý, 65 giáo viên và 12 cán bộ xã tại huyện Nậm Pồ. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu có chủ đích, tập trung vào những cá nhân có trách nhiệm và quan tâm đến công tác xây dựng trường chuẩn quốc gia.

Các phương pháp thu thập dữ liệu bao gồm:

  • Điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập thông tin về thực trạng quản lý CSVC và thiết bị dạy học.
  • Phỏng vấn sâu: Làm rõ các vấn đề phát sinh và nguyên nhân hạn chế trong quản lý CSVC.
  • Quan sát thực tế: Đánh giá hiện trạng CSVC tại các trường.
  • Phân tích tài liệu: Tổng hợp các văn bản pháp luật, tiêu chuẩn và các báo cáo liên quan.

Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS for Windows 22.0, sử dụng các phép toán thống kê mô tả và suy diễn để rút ra kết luận khoa học, đảm bảo tính chính xác và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng cơ sở vật chất: Các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ được trang bị cơ bản các thiết bị dạy học truyền thống và một số thiết bị hiện đại như máy vi tính (320 bộ), bảng tương tác (25 chiếc), mạng internet (16 trường), phòng học bộ môn (32 phòng). Tuy nhiên, vẫn còn thiếu hụt về số lượng tivi màn hình lớn, bảng tương tác và phòng chứa đồ dùng thiết bị. Hệ thống điện tại một số trường chưa ổn định, ảnh hưởng đến việc sử dụng thiết bị hiện đại.

  2. Quản lý mua sắm và bảo quản: Việc mua sắm chủ yếu dựa vào ngân sách nhà nước và nguồn xã hội hóa còn hạn chế, dẫn đến khó khăn trong việc đồng bộ và nâng cấp CSVC. Công tác bảo quản còn nhiều bất cập do thiếu nhân lực chuyên môn, quy trình bảo dưỡng chưa thường xuyên, gây hư hỏng thiết bị và ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng.

  3. Sử dụng CSVC và thiết bị dạy học: Theo khảo sát, 97% cán bộ quản lý và 93% giáo viên đánh giá CSVC được sử dụng trên 90% công suất. Tuy nhiên, năng lực sử dụng thiết bị của giáo viên còn hạn chế, với 35% giáo viên còn lúng túng khi sử dụng thiết bị. Việc phối hợp sử dụng thiết bị trong dạy học chưa thực sự hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng bài giảng.

  4. Đánh giá theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia: Qua thống kê, chỉ có 6/16 trường có khuôn viên xây dựng riêng biệt, có cổng và biển trường; 6 trường có đủ phòng học theo tiêu chuẩn; 4 trường có diện tích sử dụng đạt tối thiểu 10m2/học sinh; phòng học bộ môn và phòng thiết bị dạy học đạt chuẩn còn hạn chế (4 và 2 trường tương ứng). Thư viện và phòng truyền thống được trang bị tương đối đầy đủ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mặc dù huyện Nậm Pồ đã có những bước tiến trong đầu tư CSVC cho các trường PTDTBT tiểu học, nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và quản lý sử dụng thiết bị. Nguyên nhân chủ yếu là do điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, nguồn kinh phí đầu tư hạn chế và thiếu nhân lực chuyên môn trong công tác bảo quản, sửa chữa thiết bị. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc quản lý CSVC tại các trường vùng khó khăn thường gặp phải các vấn đề tương tự như thiếu đồng bộ, bảo trì kém và sử dụng chưa hiệu quả.

Việc sử dụng SPSS để phân tích dữ liệu điều tra giúp minh chứng rõ ràng các mức độ đáp ứng tiêu chuẩn và hiệu quả sử dụng CSVC. Biểu đồ phân bố tỷ lệ sử dụng thiết bị và mức độ thành thạo của giáo viên có thể được trình bày để minh họa sự chênh lệch giữa các trường và các nhóm đối tượng khảo sát. Bảng tổng hợp đánh giá thực trạng CSVC theo tiêu chuẩn trường chuẩn quốc gia cũng giúp làm rõ các điểm mạnh, điểm yếu cụ thể.

Ý nghĩa của nghiên cứu là cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản lý giáo dục và các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ có thể xây dựng kế hoạch nâng cấp CSVC phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý CSVC cho cán bộ quản lý và giáo viên
    Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý, sử dụng và bảo quản CSVC, thiết bị dạy học nhằm nâng cao kỹ năng và nhận thức về vai trò của CSVC trong đổi mới phương pháp dạy học. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện phối hợp với các trường.

  2. Lập kế hoạch đầu tư và mua sắm CSVC đồng bộ, hiệu quả
    Xây dựng kế hoạch mua sắm CSVC theo lộ trình ưu tiên các thiết bị thiếu hụt, đảm bảo đồng bộ và phù hợp với chương trình giáo dục mới. Tăng cường huy động nguồn lực xã hội hóa giáo dục để bổ sung kinh phí. Thời gian: kế hoạch hàng năm, đánh giá định kỳ 6 tháng. Chủ thể: Hiệu trưởng các trường, UBND huyện.

  3. Tăng cường công tác bảo trì, sửa chữa và bảo quản CSVC
    Thành lập bộ phận chuyên trách hoặc phân công cán bộ có chuyên môn phụ trách bảo trì, bảo dưỡng thiết bị thường xuyên. Xây dựng quy trình bảo quản, kiểm kê khoa học, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài sản. Thời gian: triển khai ngay và duy trì liên tục. Chủ thể: Ban giám hiệu nhà trường.

  4. Khuyến khích sử dụng CSVC hiệu quả trong dạy học
    Xây dựng các tiêu chí đánh giá việc sử dụng CSVC trong giảng dạy, tổ chức các hoạt động chia sẻ kinh nghiệm, hội giảng sử dụng thiết bị dạy học. Khuyến khích giáo viên đổi mới phương pháp dạy học dựa trên CSVC hiện có. Thời gian: triển khai trong năm học. Chủ thể: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, phòng giáo dục và đào tạo
    Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch đầu tư và quản lý CSVC phù hợp với điều kiện thực tế vùng dân tộc thiểu số, nâng cao hiệu quả quản lý nhà trường.

  2. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý các trường PTDTBT tiểu học
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để cải tiến công tác quản lý CSVC, từ đó nâng cao chất lượng dạy học và xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia.

  3. Giáo viên và nhân viên phụ trách thiết bị dạy học
    Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng, bảo quản thiết bị dạy học, góp phần đổi mới phương pháp giảng dạy và nâng cao hiệu quả giáo dục.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, khoa học giáo dục
    Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp và kết quả thực tiễn về quản lý CSVC trong trường học vùng khó khăn, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý cơ sở vật chất lại quan trọng đối với trường PTDTBT tiểu học?
    Quản lý CSVC hiệu quả giúp đảm bảo môi trường học tập an toàn, đầy đủ thiết bị phục vụ dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục và xây dựng trường đạt chuẩn quốc gia.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý CSVC tại huyện Nậm Pồ là gì?
    Bao gồm nguồn kinh phí hạn chế, thiếu nhân lực chuyên môn bảo trì, quy trình bảo quản chưa khoa học và năng lực sử dụng thiết bị của giáo viên còn hạn chế.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần tổ chức tập huấn kỹ năng sử dụng thiết bị cho giáo viên, xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị phù hợp với nội dung bài học và khuyến khích phối hợp sử dụng thiết bị đa dạng.

  4. Các tiêu chuẩn cơ bản của trường tiểu học đạt chuẩn quốc gia về CSVC là gì?
    Bao gồm khuôn viên trường có tường rào, cổng, biển trường; đủ phòng học, phòng bộ môn, phòng y tế; thư viện và phòng thiết bị đầy đủ; sân chơi, khu vệ sinh hợp lý; hệ thống nước sạch và internet ổn định.

  5. Làm thế nào để huy động nguồn lực xã hội hóa giáo dục cho CSVC?
    Thông qua sự phối hợp giữa nhà trường, chính quyền địa phương, hội cha mẹ học sinh và các tổ chức xã hội nhằm kêu gọi tài trợ, đóng góp vật chất và kinh phí đầu tư CSVC.

Kết luận

  • Quản lý cơ sở vật chất tại các trường PTDTBT tiểu học huyện Nậm Pồ còn nhiều hạn chế về số lượng, chất lượng và hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học.
  • Các yếu tố ảnh hưởng bao gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, nhận thức của cán bộ, giáo viên, nguồn kinh phí và điều kiện kinh tế - xã hội địa phương.
  • Việc nâng cao nhận thức, lập kế hoạch đầu tư đồng bộ, tăng cường bảo trì và sử dụng hiệu quả CSVC là các giải pháp thiết thực.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và trường học trong việc xây dựng và phát triển trường chuẩn quốc gia tại vùng dân tộc thiểu số.
  • Các bước tiếp theo cần triển khai đào tạo, hoàn thiện quy trình quản lý và huy động nguồn lực xã hội hóa nhằm nâng cao chất lượng CSVC và thiết bị dạy học.

Hành động ngay hôm nay để góp phần xây dựng môi trường giáo dục dân tộc thiểu số ngày càng phát triển bền vững!