Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới toàn diện giáo dục phổ thông theo chương trình giáo dục phổ thông 2018, việc quản lý hoạt động học tập (HĐHT) của học sinh (HS) ở các trường phổ thông dân tộc nội trú (PTDTNT) trung học cơ sở (THCS) tỉnh Thái Nguyên trở thành một vấn đề cấp thiết. Tỉnh Thái Nguyên hiện có 5 trường PTDTNT THCS với tổng số 54 lớp và 1.723 HS năm học 2020-2021. Chất lượng giáo dục được cải thiện rõ rệt với 82,82% HS đạt học lực khá, giỏi và 90,94% HS có hạnh kiểm tốt. Tuy nhiên, thực trạng quản lý HĐHT của HS vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập và phát triển toàn diện của HS.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý HĐHT của HS ở các trường PTDTNT THCS tỉnh Thái Nguyên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018. Nghiên cứu tập trung khảo sát tại 4 trường PTDTNT THCS tiêu biểu, trong năm học 2020-2021, với sự tham gia của 66 cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV) và 150 HS. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao chất lượng quản lý, góp phần phát triển năng lực tự học, tự quản lý học tập của HS dân tộc thiểu số, đồng thời hỗ trợ nhà trường thực hiện hiệu quả chương trình giáo dục mới.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động học tập, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo vận hành và phát triển hệ thống giáo dục. Quản lý nhà trường là tập hợp các tác động tối ưu nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo.

  • Lý thuyết quản lý hoạt động học tập của học sinh: Quản lý HĐHT là quá trình tác động có định hướng của nhà quản lý đến các thành tố của hoạt động học tập (mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức, kiểm tra đánh giá) nhằm nâng cao hiệu quả học tập của HS.

Các khái niệm chính bao gồm: hoạt động học tập, quản lý hoạt động học tập, đặc điểm HS PTDTNT THCS, mục tiêu học tập, phương pháp học tập, kiểm tra đánh giá học tập.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ 4 trường PTDTNT THCS tỉnh Thái Nguyên trong năm học 2020-2021, gồm 66 CBQL, GV và 150 HS.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích tại các trường tiêu biểu nhằm đảm bảo tính đại diện cho đối tượng nghiên cứu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, phân tích định lượng dựa trên phiếu khảo sát, quan sát và phỏng vấn sâu. Thang điểm đánh giá từ 1 đến 4 được áp dụng để đánh giá mức độ thực hiện các nội dung quản lý HĐHT.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2020-2021, bao gồm giai đoạn thu thập số liệu, xử lý và phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ nhận thức và thực hiện mục tiêu học tập của HS còn hạn chế: Khoảng 40,9% CBQL và GV đánh giá HS chưa nhận thức đúng vai trò của mục tiêu học tập; 34% HS tự đánh giá chưa đạt nhận thức đúng về mục tiêu. Chỉ khoảng 30% HS có kế hoạch học tập cụ thể theo tháng, theo kỳ. Điểm trung bình đánh giá các nội dung này dao động từ 1,79 đến 2,14 trên thang 4 điểm.

  2. Nội dung học tập được thực hiện theo đúng chương trình khung: Các trường PTDTNT THCS đã cố gắng thực hiện nội dung học tập theo Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT, đảm bảo thời lượng và phân bổ các môn học bắt buộc, phân hóa và tự chọn.

  3. Phương pháp học tập và hình thức tổ chức học tập còn nhiều hạn chế: HS chủ yếu học theo phương pháp truyền thống, thiếu kỹ năng tự học và tự quản lý. Thời gian tự học trung bình 4-6 giờ/ngày nhưng HS còn lúng túng trong việc tổ chức tự học, thiếu kế hoạch và động cơ học tập tích cực.

  4. Kiểm tra, đánh giá học tập được thực hiện theo quy định nhưng chưa phát huy hiệu quả cao: Việc kiểm tra, đánh giá chủ yếu tập trung vào kết quả học tập trên lớp, chưa đánh giá đầy đủ các hoạt động học tập ngoài giờ lên lớp và kỹ năng tự học của HS.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên là do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của quản lý HĐHT, năng lực quản lý của CBQL và GV còn hạn chế, đặc điểm tâm lý và năng lực tự học của HS dân tộc thiểu số chưa được phát huy. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy, việc phát triển kỹ năng tự học và quản lý học tập là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục ở các trường nội trú dân tộc.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố mức độ nhận thức mục tiêu học tập của HS và CBQL, GV; bảng tổng hợp thời gian tự học và phương pháp học tập phổ biến; biểu đồ đánh giá hiệu quả kiểm tra, đánh giá học tập. Những kết quả này nhấn mạnh sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường bồi dưỡng kỹ năng tự học cho HS, đồng thời nâng cao năng lực quản lý của đội ngũ CBQL và GV.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực quản lý cho CBQL và GV: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn về quản lý HĐHT, kỹ năng xây dựng kế hoạch học tập và đánh giá kết quả học tập. Mục tiêu nâng tỷ lệ CBQL, GV có năng lực quản lý đạt chuẩn lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm.

  2. Đổi mới phương pháp dạy học và tổ chức học tập: Khuyến khích áp dụng phương pháp học tích cực, học nhóm, học qua dự án và tăng cường hoạt động trải nghiệm sáng tạo. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ HS tự giác học tập lên 70% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu và tổ chuyên môn các trường PTDTNT.

  3. Xây dựng và triển khai kế hoạch học tập cá nhân cho HS: Hướng dẫn HS lập kế hoạch học tập theo tháng, theo kỳ, kết hợp với việc tự đánh giá và điều chỉnh. Mục tiêu 80% HS có kế hoạch học tập cụ thể và thực hiện nghiêm túc trong 1 năm học. Chủ thể thực hiện: GVCN phối hợp với CBQL HS.

  4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá học tập: Mở rộng hình thức đánh giá, bao gồm đánh giá quá trình, đánh giá kỹ năng tự học và hoạt động ngoài giờ lên lớp. Mục tiêu nâng cao tính khách quan và toàn diện trong đánh giá HS trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ học tập: Cải thiện phòng học, thư viện, phòng tự học, trang thiết bị công nghệ thông tin để tạo môi trường học tập thuận lợi. Mục tiêu hoàn thiện cơ sở vật chất đạt chuẩn quốc gia cho 100% trường PTDTNT trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT, chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường PTDTNT THCS: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động học tập, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  2. Giáo viên và tổ chuyên môn: Áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức học tập và kiểm tra đánh giá phù hợp với đặc điểm HS dân tộc thiểu số.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, khoa học giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động học tập trong môi trường nội trú dân tộc.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, sở GD&ĐT: Sử dụng làm tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động học tập của HS PTDTNT THCS có điểm gì đặc biệt?
    Quản lý HĐHT ở các trường PTDTNT THCS phải chú trọng đến đặc điểm tâm lý, năng lực tự học của HS dân tộc thiểu số, đồng thời phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và các tổ chức xã hội để tạo môi trường học tập toàn diện.

  2. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp điều tra, quan sát, phỏng vấn, phân tích thống kê định lượng với mẫu gồm 66 CBQL, GV và 150 HS tại 4 trường PTDTNT THCS tỉnh Thái Nguyên trong năm học 2020-2021.

  3. Những hạn chế chính trong quản lý HĐHT hiện nay là gì?
    HS chưa nhận thức đúng vai trò mục tiêu học tập, thiếu kế hoạch và động cơ tự học tích cực; CBQL và GV còn hạn chế về năng lực quản lý; phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá chưa đổi mới phù hợp.

  4. Các biện pháp đề xuất có tính khả thi như thế nào?
    Các biện pháp được khảo nghiệm qua ý kiến chuyên gia và thực tiễn tại các trường, đảm bảo tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế và yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  5. Làm thế nào để nâng cao kỹ năng tự học cho HS dân tộc thiểu số?
    Thông qua đổi mới phương pháp dạy học, tổ chức các hoạt động trải nghiệm, bồi dưỡng kỹ năng tự học, xây dựng kế hoạch học tập cá nhân và tăng cường sự hỗ trợ từ GV, GVCN và gia đình.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động học tập của HS PTDTNT THCS tỉnh Thái Nguyên đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về nhận thức mục tiêu học tập, phương pháp học tập và kiểm tra đánh giá, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập của HS.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, khả thi, tập trung vào bồi dưỡng năng lực quản lý, đổi mới phương pháp dạy học, xây dựng kế hoạch học tập cá nhân và cải thiện cơ sở vật chất.
  • Các biện pháp được khảo nghiệm và đánh giá cao về tính cần thiết và khả thi, có thể áp dụng rộng rãi tại các trường PTDTNT THCS trong tỉnh.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục, nhà trường và GV phối hợp triển khai thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng học tập và phát triển toàn diện HS dân tộc thiểu số trong giai đoạn tiếp theo.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và nhà trường cần nhanh chóng áp dụng các biện pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động học tập, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho vùng dân tộc thiểu số tỉnh Thái Nguyên.