Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non giữ vai trò then chốt trong việc chuẩn bị nền tảng phát triển toàn diện cho trẻ em, đặc biệt là trẻ 5-6 tuổi – độ tuổi cuối cùng trước khi bước vào giáo dục tiểu học. Tại các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, công tác quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi đang đối mặt với nhiều thách thức do đặc thù vùng miền núi, dân tộc thiểu số và điều kiện kinh tế xã hội còn hạn chế. Theo khảo sát thực trạng năm học 2019-2020, ba trường mầm non miền núi với tổng số 48 giáo viên và 10 cán bộ quản lý đã triển khai chương trình giáo dục theo Thông tư số 28/2016/TT-BGDĐT, tuy nhiên vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non miền núi, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, trong giai đoạn từ năm học 2017-2018 đến 2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện hiệu quả quản lý chương trình giáo dục mầm non, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục vùng miền núi, đồng thời hỗ trợ thực hiện các chính sách phát triển giáo dục dân tộc thiểu số và miền núi theo Nghị định 116/2016/NĐ-CP và Quyết định 1008/QĐ-TTg.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển chương trình giáo dục hiện đại, trong đó có:

  • Lý thuyết phát triển chương trình giáo dục của Tyler với bốn yếu tố cấu thành: mục tiêu đào tạo, nội dung đào tạo, phương pháp đào tạo và đánh giá kết quả đào tạo. Đây là cơ sở để xây dựng chương trình giáo dục mầm non có hệ thống và khoa học.

  • Mô hình phát triển chương trình giáo dục của Hilda Taba nhấn mạnh quy trình phát triển gồm tuyên bố mục tiêu, lựa chọn nội dung, chiến lược giảng dạy và hệ thống đánh giá kết quả học tập, phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ 5-6 tuổi.

  • Quan điểm tiếp cận phát triển chương trình giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, nhấn mạnh sự linh hoạt, sáng tạo trong thiết kế và tổ chức hoạt động giáo dục, phù hợp với nhu cầu, sở thích và đặc điểm phát triển của trẻ.

Các khái niệm chính bao gồm: chương trình giáo dục mầm non, phát triển chương trình giáo dục, quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi, đặc điểm phát triển trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, và các phương pháp giáo dục mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ ba trường mầm non miền núi tại thành phố Cẩm Phả, với 48 giáo viên và 10 cán bộ quản lý làm đối tượng khảo sát. Dữ liệu được thu thập qua phiếu điều tra, phỏng vấn sâu và ý kiến chuyên gia.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu định lượng, phân tích nội dung để đánh giá nhận thức, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Phương pháp khảo nghiệm được áp dụng để đánh giá tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2017-2020, tập trung khảo sát thực trạng năm học 2019-2020 và đề xuất biện pháp quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi phù hợp với điều kiện miền núi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi còn hạn chế: Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu đúng và đầy đủ về khái niệm phát triển chương trình giáo dục mầm non, trong khi 35% còn chưa nắm vững các cách tiếp cận phát triển chương trình.

  2. Nội dung chương trình giáo dục chưa phù hợp với đặc điểm vùng miền núi: 70% giáo viên phản ánh nội dung chương trình chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu phát triển của trẻ dân tộc thiểu số và chưa khai thác được các giá trị văn hóa bản địa.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục còn đơn điệu: 60% giáo viên chủ yếu sử dụng phương pháp thuyết trình, ít áp dụng phương pháp trải nghiệm, chơi tích hợp, dẫn đến hoạt động giáo dục chưa thu hút và phát huy tối đa tiềm năng của trẻ.

  4. Quản lý phát triển chương trình còn thiếu đồng bộ và chưa khai thác hiệu quả các nguồn lực: 55% cán bộ quản lý cho biết việc huy động và sử dụng cơ sở vật chất, tài chính và nguồn lực xã hội chưa hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng thực hiện chương trình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc thù vùng miền núi với điều kiện kinh tế xã hội còn khó khăn, cơ sở vật chất thiếu thốn, đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý chưa được bồi dưỡng đầy đủ về năng lực phát triển chương trình. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng giáo dục mầm non vùng dân tộc thiểu số, nơi mà việc phát triển chương trình giáo dục cần được điều chỉnh linh hoạt theo đặc điểm văn hóa và nhu cầu của trẻ.

Việc sử dụng biểu đồ cột để thể hiện tỷ lệ nhận thức đúng về chương trình giáo dục giữa cán bộ quản lý và giáo viên, biểu đồ tròn minh họa tỷ lệ áp dụng các phương pháp giáo dục khác nhau sẽ giúp trực quan hóa các phát hiện. Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng và mức độ tác động cũng là công cụ hữu ích để phân tích sâu hơn.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi tại miền núi, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, đồng thời hỗ trợ thực hiện các chính sách phát triển giáo dục vùng dân tộc thiểu số.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực phát triển chương trình và quản lý cho cán bộ quản lý, giáo viên: Triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu về phát triển chương trình giáo dục mầm non, đặc biệt tập trung vào phương pháp giáo dục lấy trẻ làm trung tâm, tích hợp văn hóa dân tộc thiểu số. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm tổ chức.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục trẻ 5-6 tuổi: Khuyến khích giáo viên áp dụng đa dạng các phương pháp như chơi trải nghiệm, học qua dự án, hoạt động ngoài trời, kết hợp công nghệ thông tin. Mục tiêu tăng tỷ lệ áp dụng phương pháp tích cực lên trên 80% trong 2 năm tới, do hiệu trưởng và tổ chuyên môn chịu trách nhiệm chỉ đạo.

  3. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực về cơ sở vật chất và tài chính: Xây dựng kế hoạch đầu tư trang thiết bị giáo dục phù hợp với đặc điểm vùng miền núi, ưu tiên các thiết bị hỗ trợ phát triển kỹ năng vận động, ngôn ngữ và nhận thức. Thời gian thực hiện trong 3 năm, phối hợp giữa UBND địa phương, phòng giáo dục và nhà trường.

  4. Tăng cường vai trò phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng: Xây dựng các chương trình truyền thông, hội thảo nâng cao nhận thức của phụ huynh về tầm quan trọng của giáo dục mầm non, khuyến khích sự tham gia của gia đình trong các hoạt động giáo dục. Thực hiện liên tục, do hiệu trưởng và các tổ chức đoàn thể địa phương phối hợp thực hiện.

  5. Chủ động tham mưu cho cơ quan quản lý giáo dục cấp trên về chính sách và hỗ trợ phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi: Hiệu trưởng và cán bộ quản lý cần thường xuyên báo cáo, đề xuất các chính sách hỗ trợ phù hợp với điều kiện miền núi, nhằm đảm bảo nguồn lực và cơ chế thực hiện hiệu quả. Thực hiện hàng năm, phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi, giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện chương trình phù hợp với đặc điểm vùng miền núi.

  2. Giáo viên mầm non: Tài liệu giúp giáo viên hiểu rõ hơn về đặc điểm phát triển trẻ 5-6 tuổi, các phương pháp giáo dục tích cực và cách tổ chức hoạt động giáo dục hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và chăm sóc trẻ.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục mầm non: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về lý thuyết phát triển chương trình giáo dục, phương pháp nghiên cứu và thực trạng giáo dục mầm non vùng dân tộc thiểu số, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu và học tập.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, huyện: Giúp các đơn vị này có cái nhìn tổng thể về thực trạng và các giải pháp phát triển chương trình giáo dục mầm non miền núi, từ đó xây dựng chính sách, kế hoạch hỗ trợ phù hợp, nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi ở miền núi?
    Phát triển chương trình giúp phù hợp với đặc điểm văn hóa, nhu cầu phát triển của trẻ dân tộc thiểu số, đồng thời khắc phục khó khăn về điều kiện kinh tế xã hội, nâng cao chất lượng giáo dục mầm non vùng miền núi.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý phát triển chương trình giáo dục ở miền núi là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, nội dung chương trình chưa phù hợp, phương pháp giáo dục còn đơn điệu, cơ sở vật chất thiếu thốn và nguồn lực chưa được huy động hiệu quả.

  3. Phương pháp giáo dục nào phù hợp nhất cho trẻ 5-6 tuổi ở miền núi?
    Phương pháp lấy trẻ làm trung tâm, kết hợp chơi trải nghiệm, học qua dự án, hoạt động ngoài trời và sử dụng công nghệ thông tin được đánh giá cao, giúp trẻ phát triển toàn diện và hứng thú học tập.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý phát triển chương trình giáo dục là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện, bồi dưỡng năng lực giáo viên, huy động nguồn lực và kiểm tra đánh giá chất lượng chương trình, đảm bảo chương trình phù hợp và hiệu quả.

  5. Làm thế nào để huy động sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng?
    Thông qua tổ chức các buổi họp phụ huynh, hội thảo, hoạt động ngoại khóa, truyền thông nâng cao nhận thức và khuyến khích gia đình tham gia các hoạt động giáo dục, tạo môi trường giáo dục toàn diện cho trẻ.

Kết luận

  • Quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả còn nhiều hạn chế về nhận thức, nội dung, phương pháp và nguồn lực.
  • Nghiên cứu đã làm rõ đặc điểm phát triển trẻ 5-6 tuổi, các lý thuyết và mô hình phát triển chương trình giáo dục phù hợp với vùng miền núi.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, bao gồm bồi dưỡng năng lực, đổi mới phương pháp, huy động nguồn lực và tăng cường phối hợp các bên liên quan.
  • Các giải pháp được khảo nghiệm và đánh giá cao về tính cần thiết và khả thi, hướng tới nâng cao chất lượng giáo dục mầm non vùng dân tộc thiểu số.
  • Tiếp tục triển khai các biện pháp trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các địa bàn miền núi khác để nhân rộng mô hình thành công.

Call-to-action: Các cơ sở giáo dục, cán bộ quản lý và giáo viên mầm non miền núi cần chủ động áp dụng các biện pháp đề xuất, đồng thời phối hợp chặt chẽ với các cấp quản lý và gia đình để nâng cao chất lượng giáo dục trẻ 5-6 tuổi, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai.