Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò nền tảng trong sự phát triển toàn diện của trẻ em, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho xã hội. Tại quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng, với dân số khoảng 157.000 người và sự phát triển kinh tế - xã hội ổn định, giáo dục mầm non được chú trọng đầu tư về cơ sở vật chất và đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên. Tuy nhiên, hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non vẫn còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại 4 trường mầm non công lập trên địa bàn quận Sơn Trà, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò tổ chuyên môn, thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn, quản lý kế hoạch hoạt động, bồi dưỡng chuyên môn, sử dụng tài liệu, đánh giá giáo viên và tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 150 cán bộ quản lý và giáo viên tại 4 trường mầm non công lập: Rạn Đôn, Hoàng Yến, Hoàng Anh và Vành Khuyên, trong giai đoạn năm học 2022-2023. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao chất lượng quản lý tổ chuyên môn, góp phần cải thiện chất lượng giáo dục mầm non tại địa phương, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tương lai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình hoạt động tổ chuyên môn trong trường học. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các hoạt động có mục đích, có kế hoạch nhằm điều hành và tổ chức các nguồn lực trong nhà trường để đạt được mục tiêu giáo dục. Quản lý tổ chuyên môn là một phần quan trọng trong quản lý giáo dục, tập trung vào việc điều phối hoạt động chuyên môn của giáo viên nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.

  2. Mô hình hoạt động tổ chuyên môn: Tổ chuyên môn là bộ phận chính thức trong tổ chức nhà trường, gồm các giáo viên cùng chuyên môn, dưới sự quản lý của tổ trưởng. Hoạt động tổ chuyên môn bao gồm xây dựng kế hoạch, bồi dưỡng chuyên môn, kiểm tra đánh giá, sử dụng tài liệu và sinh hoạt chuyên môn định kỳ nhằm phát triển năng lực giáo viên và nâng cao chất lượng giáo dục.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: quản lý hoạt động tổ chuyên môn, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, kiểm tra đánh giá chất lượng giáo dục, sinh hoạt tổ chuyên môn, và đổi mới giáo dục mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ khảo sát 150 cán bộ quản lý và giáo viên tại 4 trường mầm non công lập quận Sơn Trà, bao gồm 12 cán bộ quản lý và 138 giáo viên. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi, quan sát thực tế và phỏng vấn sâu.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích mức độ nhận thức, thực hiện nhiệm vụ và quản lý hoạt động tổ chuyên môn. Các câu trả lời được đánh giá theo thang điểm 5 mức độ từ "Kém" đến "Tốt". Kết quả được trình bày dưới dạng bảng tổng hợp và biểu đồ minh họa.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023, với các giai đoạn: thu thập dữ liệu (tháng 9-11/2022), xử lý và phân tích số liệu (tháng 12/2022 - 2/2023), đề xuất biện pháp và hoàn thiện luận văn (tháng 3-6/2023).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của tổ chuyên môn: 66% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá hoạt động tổ chuyên môn rất quan trọng, 42,67% cho là quan trọng, còn khoảng 22,67% cho rằng ít quan trọng. Điều này cho thấy nhận thức chung về vai trò tổ chuyên môn là tích cực nhưng vẫn còn một bộ phận chưa thực sự quan tâm.

  2. Thực hiện các nhiệm vụ của tổ chuyên môn: Điểm trung bình đánh giá mức độ thực hiện các nhiệm vụ là 4,02/5, thuộc mức khá. Trong đó, quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động chung đạt 4,20 điểm, xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp đạt 4,18 điểm, và sinh hoạt tổ chuyên môn định kỳ đạt 4,01 điểm.

  3. Quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động: Mức độ quản lý đạt 3,67 điểm, trong đó chỉ đạo tổ trưởng phối hợp triển khai nhiệm vụ đạt cao nhất (4,19 điểm), nhưng việc bồi dưỡng tổ trưởng về xây dựng kế hoạch và đánh giá tính phù hợp của kế hoạch còn thấp (3,48 và 3,05 điểm).

  4. Quản lý bồi dưỡng chuyên môn và kiểm tra đánh giá: Mức độ thực hiện đạt 3,62 điểm, với các nội dung như xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, phân công bồi dưỡng giáo viên mới đạt trên 4 điểm. Tuy nhiên, việc thành lập ban kiểm tra và tổng kết sau kiểm tra chỉ đạt dưới 3,4 điểm, cho thấy công tác kiểm tra, đánh giá còn hạn chế.

  5. Quản lý sử dụng tài liệu, đồ dùng, thiết bị giáo dục: Đạt mức khá với 3,70 điểm. Các hoạt động khuyến khích giáo viên sử dụng tài liệu phù hợp và bảo quản thiết bị đạt trên 4 điểm, nhưng việc xây dựng kế hoạch sử dụng và bảo dưỡng thiết bị còn ở mức trung bình (3,22-3,41 điểm).

  6. Quản lý đánh giá, xếp loại giáo viên: Mức độ thực hiện đạt 3,57 điểm, trong đó phổ biến tiêu chí xếp loại đạt 3,96 điểm, nhưng xây dựng tiêu chí phù hợp đặc thù trường và tổng kết rút kinh nghiệm còn thấp (3,27 và 3,40 điểm).

  7. Quản lý sinh hoạt tổ chuyên môn định kỳ: Đạt 3,92 điểm, với khuyến khích giáo viên tham gia đầy đủ đạt 4,22 điểm, kiểm tra yên đề đạt 4,11 điểm. Tuy nhiên, tổ chức thảo luận chuyên môn và tổng hợp ý kiến còn hạn chế (3,57-3,67 điểm).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non quận Sơn Trà được đánh giá ở mức khá, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế về quản lý và thực hiện. Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò tổ chuyên môn tích cực nhưng chưa đồng đều, ảnh hưởng đến sự chủ động và hiệu quả hoạt động.

Việc xây dựng kế hoạch hoạt động và bồi dưỡng chuyên môn chưa được quan tâm đúng mức, thiếu sự đổi mới và phù hợp với điều kiện thực tế từng trường. Công tác kiểm tra, đánh giá và tổng kết sau kiểm tra còn hình thức, chưa phát huy được vai trò phản hồi để cải tiến chất lượng.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng chung về quản lý tổ chuyên môn tại các trường học, đặc biệt là sự cần thiết nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn. Việc sử dụng tài liệu, thiết bị giáo dục được chú trọng nhưng chưa có kế hoạch bảo dưỡng và cập nhật thường xuyên, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý tổ chuyên môn, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục theo chủ trương của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn

    • Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng xây dựng kế hoạch, quản lý hoạt động tổ chuyên môn.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng đầu năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  2. Đổi mới phương pháp xây dựng và triển khai kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn

    • Xây dựng kế hoạch linh hoạt, phù hợp với đặc điểm từng trường và nhu cầu thực tế của giáo viên.
    • Thời gian: Áp dụng từ đầu năm học tiếp theo.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và tổng kết hoạt động tổ chuyên môn

    • Thành lập ban kiểm tra chuyên trách, xây dựng tiêu chí đánh giá cụ thể, tổ chức tổng kết rút kinh nghiệm định kỳ.
    • Thời gian: Thực hiện hàng học kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ trưởng chuyên môn.

  4. Cải thiện quản lý và sử dụng tài liệu, thiết bị giáo dục

    • Lập kế hoạch sử dụng, bảo dưỡng, sửa chữa thiết bị thường xuyên; vận động nguồn lực bổ sung trang thiết bị.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đầu năm học, thực hiện liên tục.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ chuyên môn phối hợp bộ phận cơ sở vật chất.

  5. Tăng cường tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ với nội dung phong phú, sáng tạo

    • Khuyến khích giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, thảo luận các vấn đề thực tiễn, áp dụng công nghệ thông tin trong sinh hoạt.
    • Thời gian: Ít nhất 2 lần/tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Tổ trưởng chuyên môn, giáo viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý tổ chuyên môn, nâng cao hiệu quả công tác quản lý.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch phát triển chuyên môn cho trường.

  2. Giáo viên mầm non

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò tổ chuyên môn, tham gia tích cực vào các hoạt động chuyên môn.
    • Use case: Tham gia sinh hoạt chuyên môn, nâng cao năng lực giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tổ chuyên môn trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn tốt nghiệp.

  4. Cơ quan quản lý giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả quản lý tổ chuyên môn tại các trường, xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Lập kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý và giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tổ chuyên môn là gì và vai trò của nó trong trường mầm non?
    Tổ chuyên môn là bộ phận chính thức trong tổ chức nhà trường, gồm các giáo viên cùng chuyên môn dưới sự quản lý của tổ trưởng. Vai trò chính là phối hợp thực hiện các hoạt động chuyên môn, bồi dưỡng nghiệp vụ, nâng cao chất lượng dạy và học.

  2. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn gồm những nội dung chính nào?
    Bao gồm quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động, bồi dưỡng chuyên môn, kiểm tra đánh giá chất lượng, sử dụng tài liệu và thiết bị giáo dục, đánh giá xếp loại giáo viên, tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ.

  3. Những khó khăn thường gặp trong quản lý tổ chuyên môn tại các trường mầm non?
    Thường gặp là nhận thức chưa đồng đều, kế hoạch hoạt động chưa linh hoạt, công tác kiểm tra đánh giá còn hình thức, thiếu sự đổi mới trong sinh hoạt chuyên môn, hạn chế về cơ sở vật chất và thiết bị.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn?
    Cần nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ, đổi mới phương pháp xây dựng kế hoạch, tăng cường kiểm tra đánh giá, cải thiện quản lý tài liệu và thiết bị, tổ chức sinh hoạt chuyên môn sáng tạo, phù hợp với thực tế.

  5. Tại sao việc đánh giá, xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp lại quan trọng?
    Việc này giúp nhà trường nắm bắt năng lực, trình độ của giáo viên, từ đó xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp, đảm bảo chất lượng giảng dạy và phát triển đội ngũ giáo viên chuyên nghiệp, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường mầm non quận Sơn Trà đạt mức khá nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, kế hoạch, kiểm tra và sinh hoạt chuyên môn.
  • Các yếu tố ảnh hưởng gồm quan điểm chỉ đạo, điều kiện kinh tế xã hội, năng lực cán bộ quản lý, chất lượng đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất.
  • Cần nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp tổ chức và tăng cường kiểm tra, đánh giá để nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn.
  • Việc cải thiện quản lý tổ chuyên môn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục mầm non, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể với lộ trình rõ ràng nhằm hỗ trợ các trường mầm non phát triển bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và nhà trường cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn. Để biết thêm chi tiết và hỗ trợ triển khai, liên hệ với Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Sơn Trà.