Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông theo chương trình GDPT 2018, việc nâng cao chất lượng quản lý hoạt động tổ chuyên môn (TCM) tại các trường tiểu học trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm đáp ứng mục tiêu phát triển toàn diện năng lực học sinh. Quận Sơn Trà, thành phố Đà Nẵng, với hơn 10 trường tiểu học và đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên đông đảo, là địa bàn nghiên cứu điển hình cho việc khảo sát thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý hoạt động TCM trong giai đoạn hiện nay. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TCM, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động chuyên môn, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trên địa bàn.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học trên địa bàn quận Sơn Trà trong năm học 2021-2022, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý giáo dục, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý, giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực chuyên môn và phát triển bền vững đội ngũ giáo viên tiểu học. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần thực hiện các mục tiêu phát triển giáo dục của thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn 2023-2030.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình quản lý tổ chức trong trường học. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý theo chức năng: Bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, được vận dụng để phân tích hoạt động quản lý tổ chuyên môn trong trường tiểu học.

  2. Mô hình quản lý đổi mới giáo dục: Nhấn mạnh vai trò của tổ chuyên môn trong việc triển khai đổi mới phương pháp dạy học, bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo viên và phối hợp với các bên liên quan nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động tổ chuyên môn, tổ chuyên môn trong trường tiểu học, năng lực chuyên môn của giáo viên, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tổ chuyên môn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát bằng phiếu hỏi với 200 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tại 11 trường tiểu học trên địa bàn quận Sơn Trà. Cỡ mẫu gồm 29 cán bộ quản lý, 55 tổ trưởng chuyên môn và 116 giáo viên.

  • Dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp từ các văn bản pháp luật, nghị quyết ngành giáo dục, các báo cáo, tài liệu chuyên môn và các nghiên cứu trước đây liên quan đến quản lý tổ chuyên môn.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích thống kê mô tả, phân tích định tính qua phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý, đồng thời sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu khảo sát. Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm học 2021-2022 với kế hoạch đề xuất biện pháp quản lý cho giai đoạn 2023-2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn còn nhiều hạn chế: Khoảng 68% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá công tác quản lý tổ chuyên môn ở mức trung bình đến khá, trong đó 32% cho rằng còn yếu kém do thiếu sự phối hợp chặt chẽ và kế hoạch chưa cụ thể.

  2. Vai trò tổ trưởng chuyên môn được khẳng định nhưng năng lực còn hạn chế: 75% tổ trưởng chuyên môn có nhận thức đúng về vai trò, nhiệm vụ nhưng chỉ khoảng 54% được đào tạo bài bản về kỹ năng quản lý và đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động tổ chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu: 60% giáo viên phản ánh thiếu phòng họp chuyên môn, thiết bị dạy học hiện đại và tài liệu tham khảo chuyên môn đầy đủ.

  4. Sự phối hợp giữa nhà trường, tổ chuyên môn và cộng đồng còn hạn chế: Chỉ khoảng 45% giáo viên và cán bộ quản lý cho biết có sự phối hợp hiệu quả với phụ huynh và các tổ chức xã hội trong công tác giáo dục học sinh.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học quận Sơn Trà đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là về năng lực tổ trưởng chuyên môn và điều kiện vật chất. Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế trong công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như thiếu sự đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi triển khai đổi mới giáo dục trong bối cảnh nguồn lực còn hạn chế.

Việc quản lý tổ chuyên môn hiệu quả có thể được minh họa qua biểu đồ mức độ hài lòng của giáo viên và cán bộ quản lý về các yếu tố như kế hoạch hoạt động, năng lực tổ trưởng, cơ sở vật chất và sự phối hợp cộng đồng. Bảng tổng hợp số liệu khảo sát cũng cho thấy sự phân bố ý kiến đa dạng, phản ánh thực trạng khách quan và nhu cầu cải thiện.

Ý nghĩa của nghiên cứu nằm ở việc cung cấp cơ sở khoa học để các nhà quản lý giáo dục xây dựng các chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và đầu tư phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình và phương pháp dạy học hiện nay.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực tổ trưởng chuyên môn

    • Động từ hành động: Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý và đổi mới phương pháp dạy học cho tổ trưởng chuyên môn.
    • Target metric: 100% tổ trưởng chuyên môn được đào tạo bài bản trong vòng 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục quận phối hợp với các trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động tổ chuyên môn

    • Động từ hành động: Đầu tư xây dựng phòng họp chuyên môn, trang bị thiết bị dạy học hiện đại và tài liệu chuyên môn đầy đủ.
    • Target metric: 80% trường tiểu học có phòng họp chuyên môn và thiết bị đạt chuẩn trong 3 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: UBND quận, Sở Giáo dục và Đào tạo thành phố.

  3. Xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn cụ thể, linh hoạt và phù hợp với đặc thù từng trường

    • Động từ hành động: Hướng dẫn tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động theo tuần, tháng, học kỳ, đảm bảo tính khả thi và hiệu quả.
    • Target metric: 90% tổ chuyên môn có kế hoạch hoạt động được phê duyệt và thực hiện đúng tiến độ.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường tiểu học.

  4. Tăng cường phối hợp giữa nhà trường, tổ chuyên môn và cộng đồng trong giáo dục học sinh

    • Động từ hành động: Tổ chức các buổi họp phụ huynh, phối hợp với các tổ chức xã hội để hỗ trợ giáo dục toàn diện cho học sinh.
    • Target metric: 70% trường tiểu học có hoạt động phối hợp cộng đồng hiệu quả trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn và Ban đại diện cha mẹ học sinh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp quận, huyện

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và đầu tư phát triển tổ chuyên môn.
    • Use case: Lập kế hoạch đào tạo tổ trưởng chuyên môn, phân bổ nguồn lực hợp lý.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý tổ chuyên môn để nâng cao hiệu quả công tác chuyên môn.
    • Use case: Tổ chức sinh hoạt chuyên môn, kiểm tra, đánh giá và hỗ trợ giáo viên.

  3. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và cách thức quản lý hoạt động tổ chuyên môn hiệu quả.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch hoạt động, phối hợp tổ chức các hoạt động bồi dưỡng, nghiên cứu bài học.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp khảo sát và kết quả thực tiễn về quản lý tổ chuyên môn.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ liên quan đến quản lý giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là quá trình tổ trưởng chuyên môn tổ chức, chỉ đạo, phối hợp các hoạt động chuyên môn của giáo viên nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục của nhà trường một cách hiệu quả. Ví dụ, tổ trưởng xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn định kỳ và giám sát việc thực hiện.

  2. Vai trò của tổ trưởng chuyên môn trong quản lý tổ chuyên môn như thế nào?
    Tổ trưởng chuyên môn là cầu nối giữa ban giám hiệu và giáo viên, chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo viên và đánh giá kết quả hoạt động. Họ cần có năng lực chuyên môn vững vàng và kỹ năng quản lý tốt.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tổ chuyên môn?
    Bao gồm năng lực tổ trưởng chuyên môn, cơ sở vật chất, sự phối hợp giữa nhà trường và cộng đồng, cũng như chính sách, cơ chế của ngành giáo dục. Ví dụ, thiếu phòng họp chuyên môn sẽ hạn chế việc tổ chức sinh hoạt hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực tổ trưởng chuyên môn?
    Thông qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, đổi mới phương pháp dạy học và cập nhật kiến thức chuyên môn. Đồng thời, tổ trưởng cần tích cực học hỏi kinh nghiệm và áp dụng sáng kiến trong công tác quản lý.

  5. Tổ chuyên môn có vai trò gì trong đổi mới chương trình giáo dục phổ thông?
    Tổ chuyên môn là nơi triển khai các nội dung đổi mới, hỗ trợ giáo viên áp dụng phương pháp dạy học mới, nghiên cứu bài học và đánh giá kết quả học tập của học sinh. Hoạt động tổ chuyên môn hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học quận Sơn Trà còn nhiều hạn chế về năng lực tổ trưởng, cơ sở vật chất và sự phối hợp cộng đồng.
  • Tổ trưởng chuyên môn giữ vai trò then chốt trong việc tổ chức, chỉ đạo và nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn của giáo viên.
  • Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động tổ chuyên môn cần được đầu tư đồng bộ để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
  • Sự phối hợp giữa nhà trường, tổ chuyên môn và cộng đồng là yếu tố quan trọng góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục học sinh.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào đào tạo bồi dưỡng tổ trưởng chuyên môn, cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể và tăng cường phối hợp cộng đồng, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tổ chuyên môn trong giai đoạn 2023-2030.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục, hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn cần chủ động áp dụng các giải pháp này để nâng cao chất lượng hoạt động tổ chuyên môn, góp phần thực hiện thành công chương trình giáo dục phổ thông mới và phát triển bền vững giáo dục tiểu học tại địa phương.