Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) đã trở thành một xu hướng quan trọng trong đổi mới giáo dục toàn cầu, nhằm phát triển năng lực tư duy phản biện, sáng tạo và giải quyết vấn đề cho học sinh. Tại quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng, với 20 trường tiểu học và hơn 20.600 học sinh năm học 2022-2023, việc quản lý hoạt động giáo dục STEM đang được triển khai theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về giáo dục STEM còn hạn chế, cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ chưa đáp ứng đầy đủ, gây khó khăn trong tổ chức hoạt động giáo dục STEM hiệu quả.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động giáo dục STEM tại các trường tiểu học quận Hải Châu, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp để nâng cao chất lượng giáo dục STEM, góp phần phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất học sinh theo yêu cầu đổi mới giáo dục. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2023, tập trung khảo sát tại các trường tiểu học trên địa bàn quận Hải Châu.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý giáo dục STEM, hỗ trợ hiệu trưởng và đội ngũ giáo viên trong việc tổ chức, chỉ đạo và đánh giá hoạt động giáo dục STEM, từ đó nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết chính: tiếp cận hệ thống, tiếp cận chức năng quản lý và tiếp cận phức hợp. Tiếp cận hệ thống giúp xác định các thành tố trong quản lý hoạt động giáo dục STEM như mục tiêu, kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá. Tiếp cận chức năng quản lý tập trung vào bốn chức năng quản lý gồm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Tiếp cận phức hợp kết hợp các lý thuyết trên để nghiên cứu toàn diện về quản lý giáo dục STEM.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà trường, giáo dục STEM, hoạt động giáo dục STEM ở tiểu học, quy trình tổ chức hoạt động STEM (quy trình nghiên cứu khoa học và thiết kế kỹ thuật), phương pháp tổ chức hoạt động STEM (dạy học dựa trên vấn đề, dự án, mô hình 5E, học tập dựa trên thách thức, thực hành thí nghiệm), và các điều kiện cần thiết như cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, sự phối hợp với cha mẹ học sinh và cộng đồng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm 162 phiếu khảo sát từ cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường tiểu học quận Hải Châu, cùng các cuộc phỏng vấn chuyên gia và quan sát thực tế các giờ dạy STEM.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, tính điểm trung bình, hệ số tương quan thứ bậc và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục STEM. Phần mềm thống kê được sử dụng để xử lý số liệu, đảm bảo tính chính xác và khách quan.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 2 đến tháng 6 năm 2023, bao gồm các bước: thu thập tài liệu, khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò giáo dục STEM: Trung bình điểm đánh giá nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của hoạt động giáo dục STEM đạt khoảng 3,1 trên thang 4, cho thấy mức độ nhận thức khá nhưng chưa cao. Khoảng 30% giáo viên còn lúng túng trong việc triển khai các hoạt động STEM.

  2. Thực hiện mục tiêu và nội dung giáo dục STEM: Việc thực hiện các mục tiêu giáo dục STEM tại các trường tiểu học đạt mức trung bình 2,9, trong đó các hoạt động tích hợp liên môn và phát triển năng lực tư duy phản biện được chú trọng nhưng chưa đồng đều giữa các trường.

  3. Điều kiện cơ sở vật chất và nhân lực: Khoảng 60% trường tiểu học quận Hải Châu chưa đáp ứng đầy đủ về phòng học chuyên biệt, thiết bị thí nghiệm và đồ dùng học tập phục vụ giáo dục STEM. Đội ngũ giáo viên có kiến thức và kỹ năng về STEM chiếm khoảng 40%, còn lại cần được bồi dưỡng nâng cao.

  4. Quản lý hoạt động giáo dục STEM: Công tác lập kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo hoạt động STEM được đánh giá ở mức trung bình 2,8, trong đó việc kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động STEM còn nhiều hạn chế, thiếu hệ thống đánh giá toàn diện và thường xuyên.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc nhận thức chưa đồng đều giữa các cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu sự đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất và trang thiết bị, cũng như thiếu các chương trình đào tạo chuyên sâu về STEM cho giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi mới triển khai giáo dục STEM.

Việc thiếu hệ thống kiểm tra, đánh giá toàn diện làm giảm hiệu quả quản lý và khó khăn trong việc điều chỉnh kế hoạch giáo dục STEM phù hợp với thực tế. Biểu đồ thể hiện mức độ đáp ứng các điều kiện về nhân lực và cơ sở vật chất sẽ minh họa rõ sự chênh lệch giữa các trường.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò then chốt của hiệu trưởng trong việc chỉ đạo, tổ chức và tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên thực hiện hoạt động STEM, đồng thời cần sự phối hợp chặt chẽ với cha mẹ học sinh và cộng đồng để huy động nguồn lực hỗ trợ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kiến thức và phương pháp giáo dục STEM cho giáo viên tiểu học trong vòng 12 tháng tới, nhằm nâng cao kỹ năng tổ chức hoạt động STEM và áp dụng phương pháp dạy học tích cực.

  2. Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị: Đầu tư bổ sung phòng học chuyên biệt, thiết bị thí nghiệm và đồ dùng học tập phục vụ giáo dục STEM tại các trường tiểu học trong quận Hải Châu trong giai đoạn 2023-2025, ưu tiên các trường có điều kiện còn hạn chế.

  3. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá toàn diện: Phát triển bộ tiêu chí và công cụ đánh giá kết quả hoạt động giáo dục STEM, bao gồm đánh giá quá trình và sản phẩm học tập, áp dụng định kỳ hàng học kỳ để theo dõi tiến độ và hiệu quả.

  4. Tăng cường phối hợp với cha mẹ học sinh và cộng đồng: Tổ chức các buổi tuyên truyền, hội thảo nhằm nâng cao nhận thức và sự tham gia của cha mẹ học sinh, đồng thời huy động nguồn lực xã hội hóa hỗ trợ hoạt động giáo dục STEM trong vòng 6 tháng tới.

  5. Lập kế hoạch và chỉ đạo đồng bộ: Hiệu trưởng cần xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục STEM cụ thể, phân công nhiệm vụ rõ ràng cho cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời tổ chức các buổi họp định kỳ để đánh giá và điều chỉnh kế hoạch phù hợp với thực tế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và cán bộ quản lý trường tiểu học: Nhận diện rõ vai trò và trách nhiệm trong quản lý hoạt động giáo dục STEM, từ lập kế hoạch đến kiểm tra, đánh giá, giúp nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt các phương pháp tổ chức hoạt động STEM, hiểu rõ nội dung và mục tiêu giáo dục STEM, từ đó áp dụng linh hoạt trong giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

  3. Nhà hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn về quản lý giáo dục STEM tại địa phương, hỗ trợ xây dựng các chính sách, chương trình đào tạo và đầu tư phù hợp.

  4. Cha mẹ học sinh và cộng đồng: Hiểu rõ vai trò phối hợp trong việc hỗ trợ hoạt động giáo dục STEM, từ đó tăng cường sự đồng thuận và tham gia tích cực vào các hoạt động giáo dục của nhà trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Giáo dục STEM là gì và tại sao quan trọng ở cấp tiểu học?
    Giáo dục STEM là mô hình giáo dục tích hợp khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề. Ở cấp tiểu học, STEM tạo nền tảng phát triển năng lực toàn diện, phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động giáo dục STEM tại các trường tiểu học là gì?
    Khó khăn bao gồm nhận thức chưa đồng đều của cán bộ quản lý và giáo viên, thiếu cơ sở vật chất và trang thiết bị, thiếu chương trình đào tạo chuyên sâu cho giáo viên, và hệ thống kiểm tra đánh giá chưa hoàn chỉnh.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực giáo viên trong giáo dục STEM?
    Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu, tập huấn phương pháp dạy học tích cực, tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các hoạt động thực hành, trao đổi kinh nghiệm và áp dụng công nghệ hỗ trợ giảng dạy.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý hoạt động giáo dục STEM là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục STEM, đồng thời huy động nguồn lực, phối hợp với các bên liên quan để đảm bảo hoạt động STEM được triển khai hiệu quả.

  5. Cha mẹ học sinh có thể hỗ trợ giáo dục STEM như thế nào?
    Cha mẹ học sinh có thể tham gia các buổi tuyên truyền, hỗ trợ học sinh trong các hoạt động trải nghiệm STEM tại nhà, phối hợp với nhà trường trong các dự án giáo dục và tạo môi trường học tập tích cực cho con em mình.

Kết luận

  • Giáo dục STEM tại các trường tiểu học quận Hải Châu đang được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, cơ sở vật chất và quản lý.
  • Quản lý hoạt động giáo dục STEM đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa hiệu trưởng, giáo viên, cha mẹ học sinh và cộng đồng.
  • Các biện pháp quản lý cần tập trung vào bồi dưỡng giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống kiểm tra đánh giá và tăng cường phối hợp xã hội hóa.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn quan trọng cho việc nâng cao chất lượng giáo dục STEM trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, theo dõi đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm phát triển bền vững giáo dục STEM tại địa phương.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao quản lý và chất lượng giáo dục STEM, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho tương lai!