Tổng quan nghiên cứu
Tiếng Anh là ngôn ngữ phổ biến nhất thế giới, được hơn 50 quốc gia chọn làm ngôn ngữ chính thức, đóng vai trò quan trọng trong giao tiếp quốc tế và hội nhập toàn cầu. Tại Việt Nam, việc dạy và học tiếng Anh ở bậc tiểu học được đặc biệt quan tâm, nhất là sau khi Chính phủ ban hành các đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2008-2025. Trên địa bàn quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng, 16 trường tiểu học đã triển khai dạy tiếng Anh theo các chương trình như tiếng Anh tăng cường (8 tiết/tuần) và tiếng Anh đề án (4 tiết/tuần). Tuy nhiên, chất lượng dạy học tiếng Anh vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu đề ra, với tỷ lệ học sinh đạt kết quả thấp ở các kỹ năng nghe, nói, đọc, viết còn cao, đặc biệt là kỹ năng nghe và nói.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Anh tại các trường tiểu học quận Thanh Khê trong giai đoạn 2017-2022, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả cho giai đoạn 2023-2026. Nghiên cứu tập trung vào 41 cán bộ quản lý, 48 giáo viên tiếng Anh, 480 học sinh và 480 phụ huynh học sinh, nhằm đánh giá toàn diện các khía cạnh quản lý và dạy học. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, góp phần phát triển năng lực ngoại ngữ cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động dạy học, trong đó:
Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng giáo dục nhằm thúc đẩy công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Quản lý nhà trường bao gồm quản lý quá trình sư phạm, nhân sự, tài lực, vật lực và môi trường giáo dục.
Lý thuyết hoạt động dạy học: Hoạt động dạy học là sự phối hợp giữa giáo viên và học sinh, trong đó giáo viên đóng vai trò chủ đạo hướng dẫn, còn học sinh tích cực, chủ động lĩnh hội kiến thức và phát triển năng lực. Hoạt động dạy học tiếng Anh tại tiểu học tập trung phát triển năng lực giao tiếp qua bốn kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, chú trọng kỹ năng nghe và nói.
Mô hình quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh: Bao gồm quản lý kế hoạch dạy học, quản lý hoạt động dạy của giáo viên, quản lý hoạt động học của học sinh, quản lý môi trường dạy học và quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập.
Các khái niệm chính gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, hoạt động dạy học, năng lực giao tiếp ngoại ngữ, môi trường dạy học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp lý luận và thực tiễn:
Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ hồ sơ, tài liệu lưu trữ của 16 trường tiểu học quận Thanh Khê; khảo sát ý kiến 41 cán bộ quản lý, 48 giáo viên tiếng Anh, 480 học sinh và 480 phụ huynh học sinh; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh.
Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích định lượng qua phần mềm Excel, Word và Google Form; phân tích định tính từ phỏng vấn và quan sát thực tế.
Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực trạng diễn ra trong tháng 4-5/2023; xử lý dữ liệu và tổng hợp kết quả từ 25-30/5/2023; viết báo cáo phân tích kết quả từ 1-15/6/2023.
Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ cán bộ quản lý và giáo viên tiếng Anh tại 16 trường được khảo sát (41 CBQL, 48 GVTA); học sinh và phụ huynh được chọn ngẫu nhiên tại 8 trường với tổng số 480 học sinh và 480 phụ huynh.
Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, toàn diện và phù hợp với mục tiêu đề tài.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Thực trạng quản lý kế hoạch dạy học tiếng Anh: Giáo viên thiết kế bài dạy theo đúng yêu cầu, quy trình với điểm trung bình 3,42 (mức tốt). Tuy nhiên, phân hóa nội dung dạy học phù hợp từng đối tượng học sinh chỉ đạt điểm 2,94 (mức khá), cho thấy còn hạn chế trong việc cá biệt hóa bài học.
Thực trạng hoạt động dạy học trên lớp: Giáo viên sử dụng đa dạng phương pháp dạy học, nhấn mạnh phát triển năng lực giao tiếp với điểm trung bình 3,15; tổ chức hoạt động học tích cực, sáng tạo đạt 3,25; nội dung truyền đạt chính xác, khoa học đạt 3,33. Vai trò giáo viên trong lớp học được đánh giá cao với điểm 3,19.
Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên: 100% cán bộ quản lý có trình độ đại học, 26,8% có trình độ sau đại học; độ tuổi trung bình khá cao với 48,39% có thâm niên trên 10 năm. Giáo viên tiếng Anh có 93,75% đạt trình độ đại học, 20,83% có chứng chỉ ngoại ngữ C1, 62,5% B2; độ tuổi trung bình trẻ hơn cán bộ quản lý, với 60,42% có thâm niên trên 10 năm.
Quy mô và điều kiện dạy học: Quận Thanh Khê có 16 trường tiểu học với tổng 460 lớp và 16.413 học sinh, bình quân sĩ số 37,1 học sinh/lớp vượt quy định 33 học sinh/lớp. Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ dạy học tiếng Anh còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giảng dạy.
Thảo luận kết quả
Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại các trường tiểu học quận Thanh Khê đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch dạy học và đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng phát triển năng lực giao tiếp. Tuy nhiên, việc phân hóa nội dung dạy học chưa được chú trọng đúng mức, dẫn đến khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh, nhất là học sinh có năng lực khác nhau hoặc học sinh khuyết tật.
Đội ngũ cán bộ quản lý có trình độ chuyên môn cao nhưng độ tuổi trung bình cao có thể ảnh hưởng đến sự năng động, sáng tạo trong quản lý. Đội ngũ giáo viên tiếng Anh trẻ, có trình độ ngoại ngữ tốt là lợi thế lớn, nhưng việc thiếu tổ chuyên môn riêng cho giáo viên tiếng Anh làm hạn chế cơ hội trao đổi, học hỏi phương pháp giảng dạy chuyên sâu.
Bình quân sĩ số lớp vượt quy định và thiếu phòng học, thiết bị dạy học là những yếu tố khách quan ảnh hưởng đến chất lượng dạy học. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc đầu tư cơ sở vật chất và bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả dạy học tiếng Anh tiểu học.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm trung bình các nội dung khảo sát, bảng thống kê quy mô giáo viên và học sinh, biểu đồ tuổi và thâm niên cán bộ quản lý, giáo viên để minh họa rõ nét thực trạng.
Đề xuất và khuyến nghị
Nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên
Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý giáo dục và phương pháp dạy học tiếng Anh theo chương trình mới, tập trung vào kỹ năng phân hóa nội dung dạy học và đổi mới phương pháp giảng dạy. Thời gian thực hiện: 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trung tâm đào tạo.Xây dựng tổ chuyên môn tiếng Anh riêng tại các trường tiểu học
Tạo điều kiện để giáo viên tiếng Anh có môi trường trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm, nâng cao chất lượng giảng dạy. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường, Phòng GD&ĐT.Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học hiện đại
Cải tạo, xây dựng thêm phòng học, trang bị thiết bị nghe, nhìn, công nghệ thông tin phục vụ dạy học tiếng Anh, đặc biệt chú trọng kỹ năng nghe và nói. Thời gian thực hiện: 2023-2026. Chủ thể thực hiện: UBND quận, Phòng GD&ĐT, các trường.Phân hóa nội dung dạy học phù hợp với từng đối tượng học sinh
Hướng dẫn giáo viên xây dựng kế hoạch bài dạy linh hoạt, phù hợp với năng lực và đặc điểm học sinh, đặc biệt với học sinh yếu và học sinh khuyết tật. Thời gian thực hiện: 2023-2024. Chủ thể thực hiện: Giáo viên, cán bộ quản lý chuyên môn.Tăng cường phối hợp giữa nhà trường và phụ huynh học sinh
Xây dựng các chương trình hỗ trợ học sinh tự học tại nhà, tổ chức câu lạc bộ tiếng Anh, tạo môi trường thực hành giao tiếp cho học sinh. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể thực hiện: Nhà trường, phụ huynh, các tổ chức cộng đồng.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tiểu học, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn các trường tiểu học
Áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả, nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh, tổ chức bồi dưỡng giáo viên và xây dựng môi trường học tập tích cực.Giáo viên tiếng Anh tiểu học
Nắm bắt các phương pháp dạy học đổi mới, kỹ năng phân hóa nội dung, cách tổ chức hoạt động học tập phù hợp với đặc điểm học sinh.Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, sư phạm tiếng Anh
Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo hoặc ứng dụng trong thực tiễn giáo dục.
Câu hỏi thường gặp
Tại sao quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh ở tiểu học lại quan trọng?
Quản lý tốt giúp đảm bảo kế hoạch, phương pháp và môi trường dạy học phù hợp, nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, phát triển năng lực giao tiếp cho học sinh.Những khó khăn chính trong quản lý dạy học tiếng Anh tại quận Thanh Khê là gì?
Bao gồm sĩ số lớp vượt quy định, thiếu cơ sở vật chất, phân hóa nội dung dạy học chưa hiệu quả, thiếu tổ chuyên môn riêng cho giáo viên tiếng Anh.Làm thế nào để nâng cao năng lực chuyên môn cho giáo viên tiếng Anh tiểu học?
Thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn đổi mới phương pháp dạy học, tạo điều kiện học tập suốt đời và trao đổi kinh nghiệm trong tổ chuyên môn.Phân hóa nội dung dạy học có ý nghĩa gì?
Giúp giáo viên điều chỉnh bài giảng phù hợp với năng lực và nhu cầu học sinh, tăng hiệu quả học tập, đặc biệt với học sinh yếu hoặc có nhu cầu đặc biệt.Vai trò của phụ huynh trong quản lý hoạt động học tiếng Anh của học sinh như thế nào?
Phối hợp với nhà trường trong việc quản lý, hỗ trợ học sinh tự học tại nhà, tạo động lực và môi trường thực hành tiếng Anh, góp phần nâng cao kết quả học tập.
Kết luận
- Quản lý hoạt động dạy học tiếng Anh tại các trường tiểu học quận Thanh Khê đã đạt nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về phân hóa nội dung và cơ sở vật chất.
- Đội ngũ cán bộ quản lý có trình độ cao nhưng cần nâng cao tính năng động, sáng tạo; giáo viên tiếng Anh trẻ, trình độ ngoại ngữ tốt là lợi thế quan trọng.
- Bình quân sĩ số lớp vượt quy định, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học và cần được điều chỉnh kịp thời.
- Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực quản lý, chuyên môn, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp nhà trường - phụ huynh.
- Nghiên cứu mở ra hướng đi cho giai đoạn 2023-2026 nhằm nâng cao chất lượng dạy học tiếng Anh tiểu học, góp phần phát triển giáo dục ngoại ngữ toàn diện.
Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý giáo dục và nhà trường cần triển khai ngay các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá hiệu quả để điều chỉnh phù hợp. Đề nghị các bên liên quan phối hợp chặt chẽ nhằm tạo môi trường học tập tiếng Anh hiệu quả cho học sinh tiểu học.