Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn (TCM) ở các trường tiểu học đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục. Huyện Kim Sơn, tỉnh Ninh Bình, với khoảng 187.000 dân và nền kinh tế nông nghiệp phát triển, có 29 trường tiểu học, trong đó 8 trường đại diện cho 4 khu vực được khảo sát nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TCM đáp ứng yêu cầu Chương trình Giáo dục phổ thông (GDPT) 2018. Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng hoạt động TCM, góp phần thực hiện thành công chương trình GDPT mới.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học huyện Kim Sơn trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, khảo sát 222 cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên (GV) qua phiếu hỏi và phỏng vấn sâu. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho công tác quản lý TCM, góp phần nâng cao năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên, từ đó cải thiện chất lượng dạy và học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình quản lý tổ chức trong nhà trường. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có hệ thống, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm sử dụng hiệu quả các nguồn lực để đạt mục tiêu giáo dục. Quản lý hoạt động TCM là một phần quan trọng trong quản lý nhà trường, giúp tổ chức và điều phối hoạt động chuyên môn của giáo viên.

  2. Mô hình quản lý tổ chức chuyên môn trong trường học: Tổ chuyên môn là bộ phận cấu thành trong bộ máy quản lý nhà trường, chịu trách nhiệm triển khai các hoạt động chuyên môn, bồi dưỡng thường xuyên, kiểm tra đánh giá và đổi mới phương pháp dạy học. Mô hình này nhấn mạnh vai trò của Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, Tổ trưởng chuyên môn (TTCM) và Tổ phó chuyên môn (TPCM) trong việc phối hợp quản lý và chỉ đạo hoạt động TCM.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, kế hoạch hoạt động TCM, sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 8 trường tiểu học đại diện huyện Kim Sơn, khảo sát 222 người gồm 68 CBQL và 154 GV. Dữ liệu được thu thập qua phiếu hỏi, phỏng vấn sâu và quan sát thực tế.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp, phân tích số liệu khảo sát; phương pháp phân tích nội dung để đánh giá các văn bản, kế hoạch, hồ sơ chuyên môn; so sánh thực trạng với yêu cầu của chương trình GDPT 2018.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với lộ trình triển khai chương trình GDPT mới.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động TCM: Khoảng 75% CBQL và GV đánh giá kế hoạch hoạt động TCM chưa thực sự khoa học và chi tiết, thiếu sự phân công rõ ràng và chưa bám sát yêu cầu đổi mới của chương trình GDPT 2018.

  2. Chất lượng sinh hoạt chuyên môn: 68% giáo viên cho rằng chất lượng sinh hoạt chuyên môn còn thấp, chưa thực sự đổi mới theo hướng nghiên cứu bài học, thiếu sự tham gia tích cực và chưa khai thác hiệu quả các thiết bị dạy học hiện đại.

  3. Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM: Chỉ 60% CBQL thực hiện kiểm tra, đánh giá thường xuyên và có hệ thống; việc đánh giá còn mang tính hình thức, chưa phản ánh đúng năng lực và hiệu quả công việc của giáo viên.

  4. Điều kiện hỗ trợ hoạt động TCM: Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học được trang bị đầy đủ ở khoảng 70% trường khảo sát, tuy nhiên việc khai thác và sử dụng hiệu quả các thiết bị này còn hạn chế do thiếu tập huấn và hướng dẫn chuyên sâu.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nhận thức chưa đồng đều về tầm quan trọng của hoạt động TCM, năng lực quản lý của CBQL và TTCM còn hạn chế, cũng như sự thiếu đồng bộ trong chỉ đạo và hỗ trợ từ các cấp quản lý. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều địa phương khi triển khai chương trình GDPT mới.

Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá các khía cạnh quản lý TCM sẽ giúp minh họa rõ nét hơn về mức độ thực hiện và các điểm cần cải thiện. Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng cũng góp phần làm rõ mối liên hệ giữa điều kiện khách quan và chủ quan trong quản lý hoạt động TCM.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho CBQL và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về quản lý hoạt động TCM, đổi mới phương pháp dạy học và sử dụng thiết bị dạy học hiện đại. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm tổ chức.

  2. Đổi mới xây dựng kế hoạch hoạt động TCM: Xây dựng kế hoạch chi tiết, cụ thể, bám sát yêu cầu chương trình GDPT 2018, phân công rõ ràng nhiệm vụ cho từng thành viên. Thực hiện hàng năm, do TTCM chủ trì phối hợp với Hiệu trưởng phê duyệt.

  3. Cải tiến hình thức sinh hoạt chuyên môn: Áp dụng sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, tăng cường sinh hoạt liên trường để trao đổi kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau. Thực hiện liên tục trong năm học, do TTCM và Phòng GD&ĐT chỉ đạo.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, khách quan, kết hợp kiểm tra định kỳ và đột xuất. Thực hiện hàng quý, do Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn đảm nhiệm.

  5. Đầu tư và khai thác hiệu quả cơ sở vật chất, thiết bị dạy học: Bố trí kinh phí hợp lý để mua sắm, bảo trì thiết bị; tổ chức tập huấn sử dụng thiết bị cho giáo viên. Thực hiện theo kế hoạch đầu năm học, do Ban giám hiệu và Phòng GD&ĐT phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động TCM, từ đó nâng cao năng lực quản lý và chỉ đạo đổi mới giáo dục.

  2. Giáo viên tiểu học, đặc biệt là tổ trưởng chuyên môn: Áp dụng các phương pháp xây dựng kế hoạch, tổ chức sinh hoạt chuyên môn và kiểm tra đánh giá phù hợp với chương trình GDPT 2018.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo các địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch hỗ trợ và nâng cao chất lượng quản lý hoạt động TCM trong các trường tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lý hoạt động TCM là quá trình tác động có tổ chức, có định hướng của CBQL nhằm đảm bảo hoạt động chuyên môn của tổ diễn ra hiệu quả, phù hợp với yêu cầu chương trình GDPT 2018, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Tại sao cần đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học?
    Sinh hoạt theo hướng nghiên cứu bài học giúp giáo viên tập trung phân tích sâu sắc nội dung bài học, phương pháp dạy học và cách đánh giá học sinh, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn và hiệu quả giảng dạy.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động TCM?
    Bao gồm cơ chế chính sách giáo dục, công tác chỉ đạo của Phòng GD&ĐT, năng lực CBQL và TTCM, đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, cũng như kinh phí hỗ trợ hoạt động chuyên môn.

  4. Làm thế nào để xây dựng kế hoạch hoạt động TCM hiệu quả?
    Kế hoạch cần xác định rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp, phân công nhiệm vụ cụ thể, bám sát yêu cầu chương trình GDPT 2018 và điều kiện thực tế của nhà trường, đồng thời được phê duyệt và thực hiện nghiêm túc.

  5. Vai trò của Hiệu trưởng trong quản lý hoạt động TCM là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm chỉ đạo, điều hành, kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM, tạo điều kiện về cơ sở vật chất, tổ chức tập huấn, đồng thời phối hợp với TTCM để nâng cao chất lượng chuyên môn trong nhà trường.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là nhân tố then chốt nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đặc biệt trong bối cảnh triển khai chương trình GDPT 2018.
  • Thực trạng quản lý TCM tại huyện Kim Sơn còn nhiều hạn chế về kế hoạch, sinh hoạt chuyên môn và kiểm tra đánh giá, ảnh hưởng đến hiệu quả đổi mới giáo dục.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, đổi mới kế hoạch, cải tiến sinh hoạt chuyên môn, tăng cường kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất thiết bị.
  • Các biện pháp đề xuất có tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế và được khảo nghiệm qua ý kiến CBQL, giáo viên.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục, nhà trường và tổ chuyên môn phối hợp triển khai đồng bộ các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng hoạt động TCM, góp phần thực hiện thành công chương trình GDPT 2018.

Hành động tiếp theo: Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực quản lý cho CBQL và giáo viên, xây dựng kế hoạch chi tiết cho năm học tiếp theo, đồng thời thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá thường xuyên để giám sát hiệu quả thực hiện.