Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động dạy học theo dự án (DHTDA) đang trở thành xu hướng đổi mới giáo dục quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục tiểu học tại các trường tư thục. Theo ước tính, trong giai đoạn 2018-2021, các trường tiểu học tư thục thuộc Hệ thống Giáo dục Khai Nguyên tại Thành phố Hồ Chí Minh đã triển khai DHTDA ở hầu hết các môn học với quy mô lớp học nhỏ và cơ sở vật chất hiện đại. Tuy nhiên, việc quản lý hoạt động này còn nhiều khó khăn do đội ngũ cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên (GV) chưa có kiến thức hệ thống, dẫn đến sự lúng túng và thiếu nhất quán trong triển khai.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động DHTDA, khảo sát thực trạng quản lý tại các trường tiểu học tư thục thuộc Hệ thống Giáo dục Khai Nguyên, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý nâng cao hiệu quả dạy học theo dự án. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2018-2021, tại các trường tiểu học tư thục thuộc hệ thống này, nhằm góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, phát triển năng lực học sinh và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện đại.

Việc quản lý hiệu quả hoạt động DHTDA có ý nghĩa quan trọng trong việc phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, đồng thời giúp CBQL và GV nâng cao năng lực chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy. Qua đó, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh, tạo nền tảng vững chắc cho giáo dục phổ thông và phát triển bền vững hệ thống giáo dục tư thục.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học theo dự án. Lý thuyết quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến các thành tố trong nhà trường nhằm đạt hiệu quả giáo dục (Trần Kiểm, 2008; Nguyễn Phúc Châu, 2010). Lý thuyết dạy học theo dự án nhấn mạnh việc lấy học sinh làm trung tâm, phát triển kiến thức và kỹ năng thông qua giải quyết các nhiệm vụ học tập mang tính thực tiễn và sản phẩm cụ thể (Kilpatrick, 1921; Đỗ Hương Trà, 2011).

Mô hình quản lý hoạt động DHTDA được xây dựng dựa trên bốn chức năng quản lý cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá (Võ Văn Luyến, 2020). Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý giáo dục, dạy học theo dự án và trường tiểu học tư thục. Quản lý giáo dục là quá trình tác động có hệ thống của CBQL đến GV, học sinh và các nguồn lực nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục. Dạy học theo dự án là phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, trong đó học sinh tự lực giải quyết nhiệm vụ học tập phức hợp và tạo ra sản phẩm cụ thể. Trường tiểu học tư thục là trường do cá nhân hoặc tổ chức đầu tư, hoạt động theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, tác giả phân tích, tổng hợp các văn bản pháp luật, chỉ thị, nghị quyết của Đảng và Nhà nước, cùng các tài liệu khoa học liên quan đến quản lý giáo dục và dạy học theo dự án.

Về thực tiễn, nghiên cứu tiến hành khảo sát bằng bảng hỏi với cỡ mẫu gồm 06 CBQL và 09 GV tại các trường tiểu học tư thục thuộc Hệ thống Giáo dục Khai Nguyên, được chọn ngẫu nhiên theo tiêu chí 2 CBQL và 3 GV mỗi trường. Phương pháp phỏng vấn trực tiếp và online được áp dụng để làm rõ các kết quả khảo sát. Ngoài ra, quan sát 15 tiết học dạy học theo dự án được thực hiện nhằm thu thập dữ liệu khách quan.

Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả để tính điểm trung bình và tỷ lệ phần trăm, đồng thời áp dụng phương pháp kinh tế lượng phân tích hồi quy để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động DHTDA. Thời gian nghiên cứu tập trung trong 3 năm học từ 2018-2019 đến 2020-2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về tầm quan trọng của quản lý DHTDA: Khoảng 78% CBQL và 85% GV đánh giá quản lý hoạt động dạy học theo dự án là rất quan trọng đối với nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 52% CBQL và 47% GV cho biết đã được đào tạo bài bản về quản lý DHTDA.

  2. Thực trạng xây dựng kế hoạch: 65% trường đã xây dựng kế hoạch tổng thể cho hoạt động DHTDA, nhưng chỉ 40% kế hoạch chi tiết được triển khai đầy đủ đến từng bộ môn và giáo viên. Việc lập kế hoạch còn mang tính hình thức, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận.

  3. Tổ chức và chỉ đạo thực hiện: 70% GV cho biết việc tổ chức dạy học theo dự án được thực hiện thường xuyên, nhưng chỉ 55% CBQL đánh giá công tác chỉ đạo còn thiếu sự quyết đoán và đồng bộ. Việc phân công nhiệm vụ và phối hợp giữa các giáo viên chưa hiệu quả, ảnh hưởng đến chất lượng dự án.

  4. Kiểm tra, đánh giá: Chỉ 48% trường có hệ thống kiểm tra, đánh giá hoạt động DHTDA rõ ràng và khoa học. Việc đánh giá chủ yếu dựa trên sản phẩm cuối cùng, chưa chú trọng đánh giá quá trình và kỹ năng phát triển của học sinh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc CBQL và GV chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng quản lý DHTDA một cách hệ thống. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục phổ thông, tỷ lệ CBQL được đào tạo bài bản về quản lý DHTDA tại các trường tiểu học tư thục thuộc Hệ thống Giáo dục Khai Nguyên còn thấp hơn khoảng 20%. Điều này dẫn đến việc lập kế hoạch và tổ chức thực hiện còn manh mún, thiếu sự đồng bộ.

Bên cạnh đó, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học phục vụ DHTDA tuy được đầu tư hiện đại nhưng chưa được khai thác tối đa do thiếu sự chỉ đạo và kiểm tra thường xuyên. Việc đánh giá kết quả học tập theo dự án còn mang tính hình thức, chưa phát huy hết vai trò phản hồi để cải tiến phương pháp dạy học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ CBQL và GV được đào tạo bài bản, biểu đồ tròn về mức độ hoàn thành kế hoạch chi tiết, và bảng so sánh các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý DHTDA. Những kết quả này cho thấy cần có sự đổi mới trong công tác quản lý, đặc biệt là nâng cao năng lực CBQL và GV, đồng thời xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá toàn diện hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn cho CBQL và GV: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn bài bản về quản lý hoạt động dạy học theo dự án, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và đánh giá. Mục tiêu đạt 90% CBQL và GV được đào tạo trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  2. Xây dựng và hoàn thiện hệ thống kế hoạch quản lý DHTDA: Phát triển kế hoạch tổng thể và chi tiết theo từng bộ môn, khối lớp, đảm bảo tính liên kết và khả thi. Thời gian hoàn thiện kế hoạch mẫu trong 6 tháng, do Ban Giám hiệu và tổ chuyên môn phối hợp thực hiện.

  3. Tăng cường chỉ đạo và phối hợp tổ chức thực hiện: Thiết lập cơ chế phân công rõ ràng, tăng cường giao tiếp giữa các bộ phận, tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ để chia sẻ kinh nghiệm và giải quyết khó khăn. Mục tiêu nâng tỷ lệ GV hài lòng về công tác chỉ đạo lên 80% trong 1 năm.

  4. Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá toàn diện: Áp dụng các tiêu chí đánh giá quá trình và sản phẩm dự án, kết hợp đánh giá đồng cấp và tự đánh giá. Triển khai hệ thống đánh giá trong vòng 9 tháng, do tổ chuyên môn và CBQL phối hợp thực hiện.

  5. Đầu tư và khai thác hiệu quả cơ sở vật chất: Tăng cường trang thiết bị phục vụ dạy học theo dự án, đồng thời tổ chức hướng dẫn sử dụng hiệu quả. Mục tiêu nâng cao tỷ lệ sử dụng thiết bị lên 85% trong 1 năm, do Ban Giám hiệu và bộ phận kỹ thuật quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các trường tiểu học tư thục: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học theo dự án, xây dựng kế hoạch và tổ chức thực hiện hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức và phương pháp dạy học theo dự án, giúp đổi mới phương pháp giảng dạy, phát triển kỹ năng tổ chức và đánh giá dự án học tập.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo quý giá về cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý dạy học theo dự án tại trường tiểu học tư thục.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp trên: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và bồi dưỡng đội ngũ CBQL, GV nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học theo dự án trong hệ thống giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học theo dự án là gì và có vai trò như thế nào trong giáo dục tiểu học?
    Dạy học theo dự án là phương pháp lấy học sinh làm trung tâm, giúp phát triển kiến thức và kỹ năng thông qua giải quyết nhiệm vụ thực tiễn. Nó nâng cao tính tự lực, sáng tạo và kỹ năng hợp tác của học sinh, phù hợp với đặc điểm phát triển của học sinh tiểu học.

  2. Quản lý hoạt động dạy học theo dự án gồm những chức năng nào?
    Quản lý hoạt động dạy học theo dự án bao gồm bốn chức năng chính: lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá. Mỗi chức năng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hoạt động dạy học theo dự án diễn ra hiệu quả.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý dạy học theo dự án tại các trường tiểu học tư thục là gì?
    Khó khăn gồm thiếu kiến thức hệ thống của CBQL và GV về quản lý DHTDA, kế hoạch chưa chi tiết và đồng bộ, công tác chỉ đạo chưa quyết đoán, hệ thống kiểm tra đánh giá chưa toàn diện, và việc khai thác cơ sở vật chất chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý dạy học theo dự án?
    Cần tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho CBQL và GV, xây dựng kế hoạch chi tiết, tăng cường chỉ đạo và phối hợp tổ chức, hoàn thiện hệ thống kiểm tra đánh giá, đồng thời đầu tư và sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất.

  5. Dữ liệu nghiên cứu được thu thập và xử lý như thế nào?
    Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi, phỏng vấn và quan sát với cỡ mẫu gồm 06 CBQL và 09 GV tại các trường tiểu học tư thục. Phân tích sử dụng thống kê mô tả và phương pháp hồi quy kinh tế lượng để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý DHTDA.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học theo dự án tại các trường tiểu học tư thục thuộc Hệ thống Giáo dục Khai Nguyên còn nhiều hạn chế, đặc biệt về năng lực CBQL và GV, kế hoạch và hệ thống kiểm tra đánh giá.
  • Dạy học theo dự án góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý thiết thực, bao gồm bồi dưỡng chuyên môn, xây dựng kế hoạch chi tiết, tăng cường chỉ đạo, hoàn thiện kiểm tra đánh giá và khai thác cơ sở vật chất.
  • Thời gian triển khai các biện pháp đề xuất dự kiến trong vòng 6-12 tháng, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng dạy học theo dự án.
  • Kêu gọi các trường tiểu học tư thục và cơ quan quản lý giáo dục quan tâm, áp dụng các giải pháp nhằm thúc đẩy đổi mới phương pháp dạy học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học trong giai đoạn tới.