I. Lý do chọn đề tài
Việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) trong giáo dục phổ thông là một yêu cầu cấp thiết, được nhấn mạnh trong các nghị quyết của Đảng và Quốc hội. Nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII đã chỉ ra rằng phương pháp giáo dục cần hướng vào người học, phát triển khả năng suy nghĩ và giải quyết vấn đề một cách độc lập và sáng tạo. Luật Giáo dục (2005) cũng khẳng định rằng PPDH phải phát huy tính tích cực, tự giác và sáng tạo của học sinh. Đặc biệt, trong môn Ngữ văn, việc đổi mới PPDH càng trở nên cần thiết do tính đặc thù của môn học này. Việc áp dụng Lý thuyết kiến tạo vào dạy học tác phẩm văn học, như truyện ngắn "Vợ Nhặt" của Kim Lân, không chỉ giúp học sinh phát huy tính tích cực mà còn tạo ra môi trường học tập chủ động, nơi học sinh có thể tự khám phá và kiến tạo tri thức cho bản thân.
II. Lịch sử vấn đề
Lý thuyết kiến tạo (LTKT) đã được phát triển từ thế kỷ XVIII, với những đóng góp quan trọng từ các nhà triết học và tâm lý học như J. Piaget và Vygotsky. LTKT nhấn mạnh rằng việc học là một quá trình chủ động, trong đó học sinh không chỉ tiếp nhận kiến thức mà còn tự xây dựng và điều chỉnh hiểu biết của mình thông qua các trải nghiệm. Các nghiên cứu gần đây cho thấy LTKT đã được áp dụng thành công trong nhiều lĩnh vực giáo dục, từ khoa học tự nhiên đến khoa học xã hội. Tuy nhiên, trong dạy học Ngữ văn, việc ứng dụng LTKT vẫn còn hạn chế. Các công trình nghiên cứu hiện có chủ yếu tập trung vào các môn học khác, trong khi việc dạy học tác phẩm văn học cần được xem xét và áp dụng LTKT một cách sâu sắc hơn.
III. Mục đích đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Mục đích của nghiên cứu này là tìm hiểu và vận dụng LTKT vào dạy học tác phẩm văn học, cụ thể là truyện ngắn "Vợ Nhặt". Đối tượng nghiên cứu là hoạt động dạy và học tác phẩm văn học trong trường THPT. Phạm vi nghiên cứu sẽ tập trung vào việc áp dụng LTKT vào dạy học truyện ngắn Việt Nam hiện đại, với việc thực nghiệm tại một số trường THPT ở tỉnh Tây Ninh. Nghiên cứu sẽ đề xuất các phương pháp tổ chức dạy học theo LTKT, nhằm nâng cao hiệu quả và chất lượng dạy học Ngữ văn.
IV. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sẽ sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp lý luận và thực tiễn để xây dựng cơ sở lý luận cho việc ứng dụng LTKT. Phương pháp thực nghiệm sẽ được áp dụng để kiểm chứng các đề xuất trong thực tế dạy học. Bên cạnh đó, phương pháp thống kê sẽ được sử dụng để xử lý kết quả khảo sát và thực nghiệm, nhằm đánh giá tính khả thi và hiệu quả của các phương pháp dạy học được đề xuất. Qua đó, nghiên cứu sẽ cung cấp những thông tin quý giá cho việc đổi mới PPDH trong môn Ngữ văn.
V. Giả thuyết khoa học và đóng góp của luận văn
Giả thuyết khoa học của nghiên cứu này là nếu các đề xuất trong luận văn được áp dụng vào thực tế, chúng sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học tác phẩm văn học nói chung và dạy học "Vợ Nhặt" nói riêng. Đóng góp của luận văn không chỉ nằm ở việc xác lập cơ sở lý luận cho việc dạy học theo LTKT mà còn ở việc đề xuất và thực nghiệm các biện pháp dạy học cụ thể, từ đó tạo ra những phương pháp dạy học hiệu quả hơn cho giáo viên và học sinh trong nhà trường phổ thông.
