Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo chương trình GDPT 2018, việc quản lý hoạt động sinh hoạt chuyên môn (SHCM) theo hướng nghiên cứu bài học (NCBH) tại các trường tiểu học trở thành một nhiệm vụ trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Tại quận Cầu Giấy, Hà Nội, với hơn 168 giáo viên và 32 cán bộ quản lý tham gia khảo sát trong 3 năm học gần đây (2019-2022), nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH đáp ứng yêu cầu chương trình mới. Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ các yếu tố ảnh hưởng, thực trạng quản lý và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động SHCM, góp phần phát triển năng lực chuyên môn giáo viên và chất lượng dạy học. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại các trường tiểu học công lập quận Cầu Giấy, trong bối cảnh triển khai chương trình GDPT 2018 và các văn bản chỉ đạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch, tổ chức và giám sát hoạt động SHCM theo hướng đổi mới, từ đó nâng cao năng lực sư phạm và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh theo định hướng phát triển toàn diện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai lý thuyết chính: lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình nghiên cứu bài học (Lesson Study). Lý thuyết quản lý giáo dục nhấn mạnh vai trò của chủ thể quản lý trong việc tổ chức, điều phối và giám sát các hoạt động giáo dục nhằm đạt mục tiêu đề ra. Mô hình NCBH, xuất phát từ Nhật Bản, là phương pháp phát triển chuyên môn giáo viên thông qua việc thiết kế, dạy thử, dự giờ, phân tích và hoàn thiện bài học minh họa. Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động SHCM, nghiên cứu bài học, chương trình giáo dục phổ thông 2018, năng lực và phẩm chất học sinh, tổ chuyên môn và bồi dưỡng chuyên môn. Lý thuyết này giúp làm rõ cơ chế vận hành và các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm khảo sát 32 cán bộ quản lý và 168 giáo viên tại 3 trường tiểu học công lập quận Cầu Giấy trong năm học 2019-2022. Phương pháp chọn mẫu là mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các đối tượng nghiên cứu. Các công cụ thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát trực tiếp và phân tích tài liệu. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích định tính nhằm đánh giá thực trạng, nhận thức và hiệu quả quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH. Timeline nghiên cứu kéo dài trong năm học 2021-2022, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm tính khả thi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về mục tiêu và nội dung SHCM theo hướng NCBH: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu đúng và đồng thuận với mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn qua SHCM theo hướng NCBH, tuy nhiên 30% giáo viên còn bỡ ngỡ với các bước thực hiện bài học minh họa và phân tích bài học.

  2. Thực trạng tổ chức hoạt động SHCM: 70% tổ chuyên môn đã triển khai SHCM theo hướng NCBH nhưng chỉ có khoảng 55% buổi SHCM thực sự đạt hiệu quả cao, còn lại mang tính hình thức hoặc chưa đồng bộ giữa các trường.

  3. Quản lý kế hoạch và nội dung SHCM: 90% tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động SHCM theo hướng NCBH, nhưng chỉ 65% kế hoạch được ban giám hiệu phê duyệt và giám sát chặt chẽ. Nội dung SHCM còn thiếu sự linh hoạt, chưa hoàn toàn phù hợp với đặc điểm học sinh và điều kiện thực tế.

  4. Công tác bồi dưỡng và tự bồi dưỡng chuyên môn: 75% giáo viên tham gia các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, tuy nhiên chỉ 60% cảm thấy các hoạt động này đáp ứng tốt nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học theo chương trình GDPT 2018.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH tại các trường tiểu học quận Cầu Giấy đã có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt trong việc nâng cao nhận thức và xây dựng kế hoạch hoạt động. Tuy nhiên, sự chưa đồng bộ và thiếu kinh nghiệm tổ chức SHCM theo hướng NCBH vẫn là những hạn chế lớn. Nguyên nhân chủ yếu do sự thay đổi nhanh chóng của chương trình GDPT 2018, áp lực đổi mới sách giáo khoa, cùng với ảnh hưởng của dịch bệnh khiến việc tổ chức SHCM gặp khó khăn. So sánh với các nghiên cứu quốc tế, mô hình NCBH tại Nhật Bản và Mỹ được triển khai bài bản, có sự hỗ trợ liên tục từ các cấp quản lý và chuyên gia, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên phát triển chuyên môn. Việc quản lý kết quả và chất lượng SHCM cần được tăng cường thông qua giám sát chặt chẽ, đánh giá định kỳ và phản hồi kịp thời. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỉ lệ tham gia SHCM, bảng đánh giá chất lượng buổi SHCM và biểu đồ mức độ hài lòng của giáo viên về công tác bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp SHCM theo hướng NCBH, tập trung vào kỹ năng xây dựng bài học minh họa và phân tích bài học. Mục tiêu nâng cao tỉ lệ giáo viên hiểu và áp dụng đúng quy trình SHCM lên 90% trong 1 năm, do Sở GD&ĐT và Phòng GD&ĐT quận Cầu Giấy thực hiện.

  2. Xây dựng và hoàn thiện kế hoạch SHCM đồng bộ, linh hoạt: Ban giám hiệu phối hợp tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch SHCM phù hợp với đặc điểm từng trường, từng khối lớp, đảm bảo kế hoạch được phê duyệt và giám sát định kỳ hàng tháng. Mục tiêu đạt 100% tổ chuyên môn có kế hoạch SHCM được phê duyệt trong năm học.

  3. Đổi mới hình thức và phương pháp tổ chức SHCM: Khuyến khích áp dụng các hình thức SHCM đa dạng như dự giờ trực tiếp, dự giờ trực tuyến, thảo luận nhóm nhỏ, hội thảo chuyên đề nhằm tăng tính tương tác và hiệu quả. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn chủ trì.

  4. Tăng cường giám sát, đánh giá kết quả SHCM: Thiết lập hệ thống đánh giá định kỳ chất lượng SHCM dựa trên kết quả học tập của học sinh, chất lượng bài giảng và phản hồi của giáo viên. Ban giám hiệu phối hợp tổ chuyên môn thực hiện đánh giá hàng quý, làm cơ sở điều chỉnh kế hoạch và biện pháp quản lý.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động SHCM theo hướng NCBH, hỗ trợ xây dựng chính sách và kế hoạch phát triển giáo dục tiểu học.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường tiểu học: Áp dụng các giải pháp quản lý SHCM nhằm nâng cao chất lượng chuyên môn đội ngũ giáo viên, cải thiện hiệu quả giảng dạy và học tập.

  3. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tiểu học: Nắm bắt quy trình, phương pháp tổ chức SHCM theo hướng NCBH, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm phù hợp với chương trình GDPT 2018.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động SHCM, làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

Câu hỏi thường gặp

  1. SHCM theo hướng nghiên cứu bài học là gì?
    SHCM theo hướng NCBH là hoạt động chuyên môn trong đó giáo viên cùng nhau thiết kế, dạy thử, dự giờ và phân tích bài học nhằm nâng cao năng lực sư phạm và cải tiến phương pháp dạy học, tập trung vào cách học sinh học và phản ứng với bài học.

  2. Tại sao cần quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH?
    Quản lý giúp đảm bảo hoạt động SHCM được tổ chức bài bản, hiệu quả, phù hợp với mục tiêu chương trình GDPT 2018, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

  3. Những khó khăn thường gặp khi triển khai SHCM theo hướng NCBH?
    Khó khăn gồm thiếu kinh nghiệm tổ chức, chưa đồng bộ giữa các trường, áp lực đổi mới sách giáo khoa, và ảnh hưởng của dịch bệnh làm gián đoạn hoạt động SHCM.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý SHCM theo hướng NCBH?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ quản lý và giáo viên, xây dựng kế hoạch linh hoạt, đổi mới hình thức tổ chức, và thiết lập hệ thống giám sát, đánh giá kết quả định kỳ.

  5. SHCM theo hướng NCBH ảnh hưởng thế nào đến học sinh?
    Hoạt động này giúp học sinh được tham gia tích cực vào quá trình học tập, phát triển phẩm chất và năng lực toàn diện, đặc biệt hỗ trợ học sinh có khó khăn tiếp cận bài học hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động SHCM theo hướng NCBH tại các trường tiểu học quận Cầu Giấy đã đạt được nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về sự đồng bộ và hiệu quả tổ chức.
  • Việc nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch và đổi mới phương pháp tổ chức SHCM là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học theo chương trình GDPT 2018.
  • Các biện pháp đề xuất như đào tạo chuyên môn, hoàn thiện kế hoạch, đổi mới hình thức SHCM và tăng cường giám sát được khảo nghiệm là cần thiết và khả thi.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho các nhà quản lý, hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên trong việc triển khai hiệu quả hoạt động SHCM theo hướng NCBH.
  • Giai đoạn tiếp theo cần triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời mở rộng nghiên cứu tại các địa phương khác để hoàn thiện mô hình quản lý SHCM phù hợp với bối cảnh đổi mới giáo dục toàn quốc.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng quản lý hoạt động SHCM, góp phần phát triển giáo dục tiểu học bền vững và hiệu quả!