I. Tổng Quan Quản Lý Hoạt Động Tổ Chuyên Môn Tiểu Học
Giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của mỗi quốc gia, được Đảng và Nhà nước xác định là quốc sách hàng đầu. Nghị quyết 29-NQ/TW nhấn mạnh việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, tập trung vào phát triển phẩm chất, năng lực của người học và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo. Trong bối cảnh đó, công tác quản lý trường học, đặc biệt là hoạt động tổ chuyên môn (HĐTCM), đóng vai trò quan trọng, trực tiếp ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục. Hiệu quả quản lý hoạt động này phụ thuộc vào nhiều yếu tố, trong đó có sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của Ban Giám hiệu và sự tham gia tích cực của đội ngũ giáo viên. Cần nhìn nhận, đánh giá đúng thực trạng để có giải pháp phù hợp, thúc đẩy sự phát triển của nhà trường.
1.1. Vai trò then chốt của tổ chuyên môn tiểu học
Tổ chuyên môn là đơn vị cơ sở, trực tiếp quản lý, điều hành, kiểm tra, đánh giá hoạt động chuyên môn của giáo viên. Đây cũng là nơi giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, giải quyết khó khăn trong công tác. Chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn có vai trò quyết định đến sự phát triển của nhà trường, trực tiếp nâng cao chất lượng dạy học. Theo luận văn, "hoạt động của TCM có vai trò quyết định cho sự phát triển của nhà trường nói riêng và sự phát triển giáo dục nói chung".
1.2. Tầm quan trọng của quản lý hoạt động chuyên môn
Quản lý HĐTCM là nhiệm vụ hàng đầu của hiệu trưởng, nhằm đảm bảo thực hiện nhiệm vụ năm học và chương trình đào tạo của nhà trường. Hiệu trưởng cần quan tâm chỉ đạo, tạo điều kiện cho tổ chuyên môn hoạt động hiệu quả. Đồng thời, cần đánh giá đúng thực trạng để có giải pháp phù hợp, khắc phục những tồn tại, hạn chế. Công tác chuyên môn ở các trường tiểu học quyết định sự tồn tại và phát triển của nhà trường. Động lực quan trọng để giúp nhà trường phát triển chính là mối quan hệ, sự tương tác, giúp đỡ lẫn nhau trong khối đoàn kết.
II. Thách Thức Trong Quản Lý Tổ Chuyên Môn Tại Tây Giang
Thực tế, hoạt động và quản lý HĐTCM ở các trường tiểu học huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Nhận thức về tầm quan trọng của HĐTCM chưa đầy đủ, nội dung sinh hoạt nghèo nàn, thời gian sinh hoạt không đảm bảo, chất lượng sinh hoạt chưa cao. Vai trò quản lý của tổ trưởng chuyên môn chưa rõ nét, năng lực chuyên môn và tổ chức còn hạn chế. Bên cạnh đó, hoạt động còn nặng về hành chính sự vụ, chưa tập trung phát triển chuyên môn cho giáo viên. Cơ sở vật chất còn thiếu cũng ảnh hưởng đến chất lượng sinh hoạt. Theo tác giả, "việc quản lý hoạt động của TCM còn nhiều hạn chế chưa được tháo gỡ, dẫn đến chất lượng sinh hoạt TCM không cao, không đi vào chiều sâu".
2.1. Hạn chế trong nhận thức và tổ chức hoạt động
Một số đơn vị chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng, cũng như tác dụng của buổi sinh hoạt TCM; nội dung sinh hoạt nghèo nàn; thời gian sinh hoạt không đảm bảo; chất lượng các buổi sinh hoạt của TCM chưa đạt được những yêu cầu đặt ra, đôi lúc còn mang tính đối phó, hình thức, nội dung họp sơ sài, chưa làm rõ được trọng tâm trong hoạt động chuyên môn từng tuần, từng tháng; khi họp ít tập trung, thiếu ý kiến góp ý xây dựng; tổ chức các chuyên đề chưa hiệu quả, chưa thiết thực.
2.2. Yếu tố chủ quan và khách quan tác động
Một bộ phận giáo viên nhận thức chưa đúng nên chưa tích cực tham gia vào quá trình sinh hoạt TCM; vai trò quản lý của TTCM chưa rõ nét, chưa kịp thời đề xuất với hiệu trưởng nhà trường những khó khăn, vướng mắc; một số tổ trưởng năng lực chuyên môn, năng lực tổ chức còn hạn chế nên hiệu quả hoạt động của tổ chưa cao; BGH một số trường chưa quan tâm chỉ đạo, chưa tạo điều kiện cho TCM hoạt động. Thực trạng TCM hoạt động còn nặng về hành chính sự vụ, chất lượng hồ sơ của TCM và của một số giáo viên chưa tốt.
2.3. Thiếu sự đầu tư và cập nhật thông tin
Chưa tập trung phát triển chuyên môn cụ thể cho mỗi giáo viên, chưa xây dựng được cộng đồng học tập (learning community), chưa phát triển được việc nghiên cứu khoa học, viết sáng kiến kinh nghiệm ; một số TCM chưa cập nhật được những thông tin mới của ngành kịp thời; cơ chế chính sách cho đội ngũ giáo viên vẫn còn nhiều bất cập; cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các TCM còn thiếu, chưa đồng bộ, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng sinh hoạt của các TCM…
III. Cách Nâng Cao Nhận Thức Về Hoạt Động Tổ Chuyên Môn
Để nâng cao hiệu quả HĐTCM, cần tập trung vào việc nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò, tầm quan trọng của HĐTCM. Cần tổ chức các buổi tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, tạo điều kiện cho giáo viên trao đổi, học hỏi kinh nghiệm. Đồng thời, cần đổi mới công tác xây dựng kế hoạch hoạt động, đảm bảo tính khoa học, khả thi và phù hợp với điều kiện thực tế của nhà trường. Mục tiêu quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học rất quan trọng.
3.1. Tăng cường tuyên truyền và đào tạo chuyên môn
Cần tổ chức các hoạt động tuyên truyền, phổ biến về tầm quan trọng của HĐTCM đến toàn thể cán bộ, giáo viên và phụ huynh học sinh. Xây dựng các chương trình bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho giáo viên, đặc biệt là tổ trưởng chuyên môn, nhằm nâng cao năng lực quản lý và tổ chức hoạt động. Tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các khóa đào tạo, hội thảo, chuyên đề để cập nhật kiến thức và kỹ năng mới.
3.2. Xây dựng môi trường học tập và chia sẻ kinh nghiệm
Xây dựng môi trường làm việc thân thiện, cởi mở, tạo điều kiện cho giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau. Khuyến khích giáo viên tham gia các hoạt động nghiên cứu khoa học, viết sáng kiến kinh nghiệm, nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học. Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, tập trung vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn trong giảng dạy.
IV. Đổi Mới Nội Dung và Hình Thức Sinh Hoạt Tổ Chuyên Môn
Nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn cần được đổi mới theo hướng thiết thực, hiệu quả, tập trung vào việc giải quyết các vấn đề khó khăn trong giảng dạy. Hình thức sinh hoạt cần đa dạng, linh hoạt, tránh sự nhàm chán, đơn điệu. Cần khuyến khích giáo viên sử dụng công nghệ thông tin trong sinh hoạt tổ chuyên môn. Đổi mới công tác quản lý tổ chức hoạt động dạy học và giáo dục đáp ứng yêu cầu của chương trình GDPT 2018 là một yếu tố then chốt. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn của hiệu trưởng trường tiểu học rất quan trọng.
4.1. Tập trung vào các vấn đề thực tiễn trong giảng dạy
Nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn cần tập trung vào việc phân tích chương trình, sách giáo khoa, tìm ra những khó khăn, vướng mắc trong quá trình giảng dạy. Thảo luận về các phương pháp dạy học tích cực, phù hợp với đối tượng học sinh và điều kiện thực tế của nhà trường. Chia sẻ kinh nghiệm giải quyết các tình huống sư phạm, giúp đỡ học sinh yếu kém.
4.2. Sử dụng công nghệ thông tin và đa dạng hóa hình thức
Khuyến khích giáo viên sử dụng công nghệ thông tin trong sinh hoạt tổ chuyên môn, như trình chiếuPowerPoint, sử dụng phần mềm hỗ trợ giảng dạy, tìm kiếm thông tin trên internet. Đa dạng hóa hình thức sinh hoạt, như tổ chức các buổi thảo luận nhóm, trò chơi, đóng vai, báo cáo chuyên đề. Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn liên trường, tạo cơ hội cho giáo viên giao lưu, học hỏi kinh nghiệm.
4.3. Xây dựng và sử dụng hiệu quả thư viện chuyên môn
Xây dựng thư viện chuyên môn với đầy đủ sách tham khảo, tạp chí, tài liệu liên quan đến chuyên môn. Khuyến khích giáo viên đọc sách, nghiên cứu tài liệu và chia sẻ kiến thức cho đồng nghiệp. Tổ chức các buổi giới thiệu sách, tài liệu mới, giúp giáo viên cập nhật thông tin và nâng cao trình độ chuyên môn.
V. Tăng Cường Kiểm Tra và Đánh Giá Hoạt Động Chuyên Môn
Công tác kiểm tra và đánh giá chất lượng hoạt động của tổ chuyên môn cần được thực hiện thường xuyên, khách quan, công bằng. Cần xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể, rõ ràng, phù hợp với đặc điểm của từng trường. Kết quả kiểm tra, đánh giá cần được công khai, minh bạch, làm cơ sở để có những điều chỉnh, cải tiến phù hợp. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trường tiểu học cần được xem xét kỹ.
5.1. Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá cụ thể và rõ ràng
Bộ tiêu chí đánh giá cần bao gồm các tiêu chí về: kế hoạch hoạt động, nội dung sinh hoạt, hình thức sinh hoạt, sự tham gia của giáo viên, kết quả đạt được. Các tiêu chí cần được lượng hóa để đảm bảo tính khách quan và dễ dàng đánh giá. Tiêu chí đánh giá cần được công bố công khai để giáo viên nắm rõ và thực hiện.
5.2. Thực hiện kiểm tra và đánh giá thường xuyên
Hiệu trưởng cần tổ chức kiểm tra và đánh giá hoạt động của tổ chuyên môn định kỳ (ví dụ: hàng tháng, hàng quý, hàng năm). Kiểm tra việc thực hiện kế hoạch, nội dung sinh hoạt, hình thức sinh hoạt và kết quả đạt được. Đánh giá sự tham gia của giáo viên, sự đóng góp của tổ trưởng chuyên môn và hiệu quả hoạt động của tổ.
5.3. Sử dụng kết quả đánh giá để cải tiến hoạt động
Kết quả kiểm tra, đánh giá cần được thông báo công khai cho toàn thể cán bộ, giáo viên. Phân tích những điểm mạnh, điểm yếu của từng tổ chuyên môn và đề xuất các giải pháp cải tiến. Khen thưởng những tổ chuyên môn hoạt động tốt, nhắc nhở, giúp đỡ những tổ chuyên môn còn hạn chế.
VI. Xây Dựng Tổ Chuyên Môn Theo Hướng Tổ Chức Biết Học Hỏi
Xây dựng tổ chuyên môn theo hướng "tổ chức biết học hỏi" là một giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng HĐTCM. Cần tạo điều kiện cho giáo viên học hỏi lẫn nhau, học hỏi từ kinh nghiệm thực tiễn và học hỏi từ các nguồn thông tin khác. Đồng thời, cần khuyến khích giáo viên đổi mới sáng tạo, áp dụng các phương pháp dạy học tiên tiến. Quản lý hoạt động dạy học và giáo dục ở trường tiểu học theo định hướng phát triển năng lực cho học sinh là mục tiêu quan trọng.
6.1. Tạo môi trường học tập và chia sẻ kiến thức liên tục
Khuyến khích giáo viên đọc sách, tạp chí, tài liệu chuyên môn và chia sẻ kiến thức cho đồng nghiệp. Tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, tập trung vào việc giải quyết các vấn đề thực tiễn trong giảng dạy. Xây dựng cộng đồng học tập trực tuyến, tạo điều kiện cho giáo viên trao đổi kinh nghiệm và học hỏi lẫn nhau.
6.2. Khuyến khích đổi mới sáng tạo và áp dụng công nghệ
Tạo điều kiện cho giáo viên tham gia các khóa đào tạo về phương pháp dạy học tiên tiến và công nghệ thông tin. Khuyến khích giáo viên áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và sinh hoạt chuyên môn. Tổ chức các cuộc thi về sáng kiến kinh nghiệm, đồ dùng dạy học tự làm, tạo động lực cho giáo viên đổi mới sáng tạo.
