Tổng quan nghiên cứu

Huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam, là một địa phương vùng cao biên giới với nhiều khó khăn về kinh tế - xã hội nhưng đã có những bước phát triển đáng kể trong lĩnh vực giáo dục tiểu học. Từ năm học 2015-2016 đến 2019-2020, số lượng học sinh tiểu học trên địa bàn huyện dao động khoảng 1.459 đến 2.009 em, với tổng số giáo viên từ 171 đến 195 người, tỷ lệ giáo viên trên lớp trung bình khoảng 1,35 đến 1,49. Mặc dù vậy, công tác quản lý hoạt động tổ chuyên môn (HĐTCM) tại các trường tiểu học trên địa bàn vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học.

Luận văn tập trung nghiên cứu quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở các trường tiểu học huyện Tây Giang trong giai đoạn 2016-2019, nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả cho giai đoạn 2020-2025. Mục tiêu cụ thể là khảo sát thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý HĐTCM, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, đặc biệt trong việc phát triển năng lực học sinh và nâng cao năng lực quản lý của hiệu trưởng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý hiện đại và quản lý giáo dục, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý: Bao gồm các chức năng cơ bản của quản lý như kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Quản lý được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra.

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hệ thống các tác động có kế hoạch của chủ thể quản lý giáo dục nhằm điều phối các nguồn lực giáo dục để đạt mục tiêu phát triển hệ thống giáo dục.

  • Mô hình tổ chức biết học hỏi: Tổ chuyên môn được quản lý theo hướng xây dựng tổ chức biết học hỏi, gồm 5 bước: tư duy hệ thống, sự chuyên nghiệp của cá nhân, mô hình tinh thần, chia sẻ tầm nhìn và học nhóm. Mô hình này giúp nâng cao năng lực quản lý và phát triển chuyên môn của tổ chuyên môn.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn, phát triển năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Thu thập, phân tích tài liệu, văn bản pháp luật như Luật Giáo dục 2019, Điều lệ Trường tiểu học, Nghị quyết số 29-NQ/TW để xây dựng cơ sở lý luận.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát thực trạng quản lý HĐTCM tại 10 trường tiểu học trên địa bàn huyện Tây Giang trong giai đoạn 2016-2019. Cỡ mẫu gồm 172 giáo viên và 27 cán bộ quản lý. Phương pháp chọn mẫu kết hợp ngẫu nhiên và có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Bảng hỏi, phỏng vấn sâu, quan sát trực tiếp và khảo sát ý kiến chuyên gia là các nhà quản lý và giáo viên có kinh nghiệm.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả, phân tích định tính để đánh giá thực trạng, so sánh tỷ lệ, mức độ nhận thức và hiệu quả quản lý. Kết quả được trình bày qua bảng biểu và biểu đồ minh họa.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2019, với đề xuất biện pháp áp dụng cho giai đoạn 2020-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về vai trò HĐTCM còn hạn chế: Khoảng 38% giáo viên và cán bộ quản lý chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của hoạt động tổ chuyên môn trong nâng cao chất lượng giáo dục. Nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn còn nghèo nàn, thời gian sinh hoạt không đảm bảo, nhiều buổi mang tính hình thức.

  2. Quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn chưa hiệu quả: Chỉ khoảng 55% tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể, sát với thực tế và có tính khả thi. Việc hướng dẫn xây dựng kế hoạch từ hiệu trưởng chưa đồng bộ, dẫn đến kế hoạch tổ chưa thống nhất với kế hoạch chung của nhà trường.

  3. Công tác bồi dưỡng chuyên môn và tự bồi dưỡng còn yếu: Khoảng 60% giáo viên chưa được tham gia đầy đủ các hoạt động bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ. Tổ chức bồi dưỡng cho tổ trưởng chuyên môn chưa thường xuyên, chưa tập trung nâng cao năng lực quản lý và chuyên môn.

  4. Quản lý nội dung sinh hoạt tổ chuyên môn chưa đổi mới: Nội dung sinh hoạt chủ yếu tập trung vào các hoạt động hành chính, chưa chú trọng nghiên cứu bài học, đổi mới phương pháp dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Chỉ khoảng 40% tổ chuyên môn áp dụng mô hình sinh hoạt theo hướng nghiên cứu bài học.

  5. Ảnh hưởng của các yếu tố bên trong và bên ngoài nhà trường: Trình độ, năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn có ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý HĐTCM. Cơ sở vật chất còn thiếu thốn, trang thiết bị dạy học chưa đồng bộ. Sự hỗ trợ từ Phòng Giáo dục, chính quyền địa phương và phụ huynh còn hạn chế, ảnh hưởng đến hoạt động tổ chuyên môn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học huyện Tây Giang còn nhiều bất cập, tương đồng với các nghiên cứu trong nước về quản lý tổ chuyên môn ở các địa phương khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu do nhận thức chưa đầy đủ về vai trò của tổ chuyên môn, năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn còn hạn chế, cùng với điều kiện cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ giáo viên tham gia bồi dưỡng chuyên môn và xây dựng kế hoạch tổ chuyên môn ở Tây Giang thấp hơn khoảng 10-15%, phản ánh sự khó khăn đặc thù vùng miền núi. Việc áp dụng mô hình tổ chức biết học hỏi còn hạn chế, chưa phát huy hết tiềm năng của tổ chuyên môn trong việc nâng cao chất lượng dạy học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên nhận thức đúng về HĐTCM, tỷ lệ tổ chuyên môn xây dựng kế hoạch cụ thể, tỷ lệ giáo viên tham gia bồi dưỡng chuyên môn và tỷ lệ áp dụng mô hình sinh hoạt đổi mới. Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hưởng cũng giúp minh họa mối quan hệ giữa năng lực quản lý, điều kiện cơ sở vật chất và hiệu quả quản lý HĐTCM.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý HĐTCM tại địa phương khó khăn, từ đó đề xuất các biện pháp phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức về vai trò hoạt động tổ chuyên môn

    • Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của HĐTCM.
    • Mục tiêu: 100% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng vai trò HĐTCM trong năm học 2020-2021.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với Ban giám hiệu các trường.

  2. Đổi mới công tác xây dựng kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn

    • Hướng dẫn tổ trưởng chuyên môn xây dựng kế hoạch cụ thể, sát thực tế, đồng bộ với kế hoạch nhà trường.
    • Áp dụng chuẩn hóa biểu mẫu và quy trình phê duyệt kế hoạch.
    • Mục tiêu: 90% tổ chuyên môn có kế hoạch hoạt động chi tiết, khả thi trong năm học 2020-2022.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn.

  3. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho tổ trưởng và giáo viên

    • Tổ chức các lớp bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn và cập nhật phương pháp dạy học mới cho giáo viên.
    • Khuyến khích tự học, tự bồi dưỡng và nghiên cứu khoa học trong tổ chuyên môn.
    • Mục tiêu: 80% giáo viên tham gia bồi dưỡng chuyên môn hàng năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục, Ban giám hiệu, tổ chuyên môn.

  4. Đổi mới nội dung và hình thức sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học

    • Áp dụng mô hình sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực học sinh, tăng cường trao đổi, thảo luận chuyên môn sâu.
    • Kiểm tra, đánh giá chất lượng sinh hoạt tổ chuyên môn định kỳ.
    • Mục tiêu: 70% tổ chuyên môn áp dụng mô hình sinh hoạt đổi mới trong năm học 2021-2023.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn.

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học

    • Đề xuất cấp trên hỗ trợ đầu tư trang thiết bị, phòng học chức năng phục vụ hoạt động tổ chuyên môn.
    • Mục tiêu: Cơ sở vật chất đáp ứng tối thiểu 80% yêu cầu dạy học hiện đại trong giai đoạn 2020-2025.
    • Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng Giáo dục, Ban giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng các trường tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các biện pháp quản lý HĐTCM hiệu quả, nâng cao năng lực quản lý chuyên môn.
    • Use case: Áp dụng các giải pháp đổi mới công tác xây dựng kế hoạch và sinh hoạt tổ chuyên môn.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và cách thức tổ chức hoạt động chuyên môn hiệu quả.
    • Use case: Tham khảo mô hình tổ chức biết học hỏi, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng quản lý.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp huyện, phòng giáo dục

    • Lợi ích: Có cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và hỗ trợ các trường tiểu học.
    • Use case: Xây dựng chương trình tập huấn, đánh giá hiệu quả quản lý tổ chuyên môn.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục

    • Lợi ích: Tài liệu tham khảo về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường tiểu học vùng khó khăn.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn về quản lý giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là quá trình hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra các hoạt động chuyên môn của tổ nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giáo dục. Ví dụ, xây dựng kế hoạch, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, bồi dưỡng giáo viên.

  2. Tại sao quản lý tổ chuyên môn lại quan trọng ở trường tiểu học?
    Vì tổ chuyên môn là đơn vị cơ sở thực hiện nhiệm vụ dạy học, quản lý tổ giúp nâng cao năng lực giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý tổ chuyên môn tại huyện Tây Giang là gì?
    Bao gồm nhận thức chưa đầy đủ về vai trò tổ chuyên môn, kế hoạch hoạt động chưa cụ thể, bồi dưỡng chuyên môn chưa thường xuyên, nội dung sinh hoạt còn mang tính hình thức và điều kiện cơ sở vật chất hạn chế.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sinh hoạt tổ chuyên môn?
    Cần đổi mới nội dung sinh hoạt theo hướng nghiên cứu bài học, tăng cường trao đổi, thảo luận chuyên môn, áp dụng mô hình tổ chức biết học hỏi và kiểm tra đánh giá định kỳ chất lượng sinh hoạt.

  5. Hiệu trưởng có vai trò gì trong quản lý tổ chuyên môn?
    Hiệu trưởng là người chỉ đạo, tổ chức, tạo điều kiện và kiểm tra hoạt động tổ chuyên môn, đồng thời bồi dưỡng năng lực cho tổ trưởng chuyên môn và giáo viên, đảm bảo hoạt động tổ chuyên môn phù hợp với mục tiêu giáo dục của nhà trường.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn tại các trường tiểu học huyện Tây Giang còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
  • Năng lực quản lý của hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn, cùng điều kiện cơ sở vật chất là những yếu tố quyết định hiệu quả quản lý.
  • Cần đổi mới công tác xây dựng kế hoạch, bồi dưỡng chuyên môn và sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học và tổ chức biết học hỏi.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao nhận thức, năng lực quản lý và cải thiện điều kiện vật chất trong giai đoạn 2020-2025.
  • Khuyến nghị các cấp quản lý giáo dục và nhà trường phối hợp thực hiện để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông.

Next steps: Triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức tập huấn nâng cao năng lực quản lý, đầu tư cơ sở vật chất và đánh giá hiệu quả định kỳ.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và hiệu trưởng cần chủ động áp dụng các giải pháp quản lý tổ chuyên môn để nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương.