Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình GDPT 2018, hoạt động tổ chuyên môn (TCM) theo hướng nghiên cứu bài học (NCBH) được xem là một giải pháp quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy học ở các trường tiểu học. Tại huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa, với quy mô hơn 22.600 học sinh và 36 trường tiểu học công lập, việc quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH đã được triển khai từ năm 2020 đến 2022. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn còn nhiều khó khăn như trình độ công nghệ thông tin của giáo viên hạn chế, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, và việc tổ chức sinh hoạt chuyên môn chưa đều.
Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH tại 7 trường tiểu học tiêu biểu của huyện Hoằng Hóa, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: nhận thức của cán bộ quản lý (CBQL) và giáo viên (GV), thực hiện mục tiêu và nội dung hoạt động TCM theo hướng NCBH, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động này. Phạm vi nghiên cứu giới hạn trong giai đoạn 2020-2022, với mẫu khảo sát gồm 136 người (44 CBQL và 92 GV).
Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH, góp phần đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực chuyên môn của giáo viên và chất lượng học tập của học sinh, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong xu thế hội nhập quốc tế.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình nghiên cứu bài học. Theo quan điểm của Harold Koontz và các tác giả khác, quản lý là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch và tổ chức chặt chẽ nhằm đạt được mục tiêu đề ra. Trong bối cảnh giáo dục, quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH là sự tác động của Hiệu trưởng đến giáo viên thông qua việc nghiên cứu bài học cụ thể để nâng cao chất lượng dạy học.
Mô hình nghiên cứu bài học xuất phát từ Nhật Bản, tập trung vào việc giáo viên cùng nhau thiết kế, dạy minh họa, dự giờ, phân tích và vận dụng bài học nhằm phát triển năng lực chuyên môn và nâng cao chất lượng học sinh. Các khái niệm chính bao gồm: tổ chuyên môn, nghiên cứu bài học, hoạt động TCM theo hướng NCBH, quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:
- Khảo sát 136 người gồm 44 CBQL và 92 GV tại 7 trường tiểu học huyện Hoằng Hóa.
- Quan sát trực tiếp các buổi sinh hoạt TCM theo hướng NCBH.
- Phỏng vấn sâu một số CBQL và GV để làm rõ các vấn đề thực trạng.
- Thu thập số liệu từ Phòng GD&ĐT huyện Hoằng Hóa.
Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm thống kê mô tả, phân tích định lượng và định tính, sử dụng thang điểm 4 mức độ để đánh giá nhận thức, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Cỡ mẫu được chọn dựa trên tiêu chí đại diện cho các trường tiểu học tiêu biểu của huyện. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2020 đến 2022, đảm bảo tính cập nhật và phù hợp với thực tiễn.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động TCM theo hướng NCBH: 88,7% CBQL và 63,8% GV đánh giá hoạt động này là rất quan trọng, thể hiện sự đồng thuận cao trong đội ngũ quản lý và giáo viên. Không có người nào đánh giá hoạt động này là không quan trọng.
Mức độ thực hiện mục tiêu hoạt động TCM theo hướng NCBH: Đạt mức khá với điểm trung bình 2,65 trên thang 4. Mục tiêu “Nâng cao chất lượng dạy và học của nhà trường” được đánh giá cao nhất (3,01), tiếp theo là “Tạo cơ hội cho giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn” (2,82) và “Tạo cơ hội cho học sinh tham gia học tập” (2,77).
Thực trạng xây dựng bài học minh họa: Đạt mức khá (2,74). Các thành viên trong TCM thường thảo luận, thống nhất lựa chọn bài học minh họa (40,99% đánh giá tốt), lựa chọn giáo viên dạy minh họa được cân nhắc kỹ (33,75% tốt), và bài học được thiết kế theo hướng phát triển năng lực học sinh (27,56% tốt).
Tổ chức dạy học minh họa và dự giờ: Các trường đã tổ chức dạy minh họa và dự giờ theo quy trình, tuy nhiên còn tồn tại khó khăn về thời gian chuẩn bị và điều kiện cơ sở vật chất. Việc dự giờ được thực hiện nghiêm túc với sự quan sát kỹ lưỡng hoạt động của giáo viên và học sinh.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy nhận thức đúng đắn của CBQL và GV về vai trò của hoạt động TCM theo hướng NCBH là tiền đề quan trọng để triển khai hiệu quả các hoạt động chuyên môn. Mức độ thực hiện mục tiêu và nội dung hoạt động đạt mức khá phản ánh sự nỗ lực của các trường trong việc đổi mới phương pháp dạy học, phù hợp với yêu cầu của chương trình GDPT 2018.
So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với các báo cáo cho thấy hoạt động TCM theo hướng NCBH giúp nâng cao năng lực chuyên môn giáo viên và chất lượng học sinh. Tuy nhiên, khó khăn về cơ sở vật chất và trình độ công nghệ thông tin của giáo viên là những hạn chế cần khắc phục.
Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá mức độ thực hiện các mục tiêu và nội dung hoạt động TCM, bảng phân tích chi tiết mức độ thực hiện từng nội dung xây dựng bài học minh họa và tổ chức dạy minh họa.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức
- Động từ hành động: Tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo nâng cao nhận thức về vai trò và phương pháp thực hiện hoạt động TCM theo hướng NCBH.
- Target metric: 100% CBQL và GV được tập huấn trong năm học tiếp theo.
- Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT huyện phối hợp với các trường.
- Timeline: Triển khai trong 6 tháng đầu năm học.
Nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ thuật thực hiện sinh hoạt chuyên môn
- Động từ hành động: Tổ chức bồi dưỡng kỹ thuật thiết kế bài học, dự giờ, phân tích bài học minh họa.
- Target metric: Tăng 20% số GV chủ động tham gia dạy minh họa và thảo luận.
- Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu các trường.
- Timeline: Thực hiện liên tục trong năm học.
Cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ
- Động từ hành động: Đầu tư máy chiếu, máy tính, phòng họp đủ điều kiện cho sinh hoạt TCM theo hướng NCBH.
- Target metric: 100% trường có phòng sinh hoạt chuyên môn đạt chuẩn trong 2 năm tới.
- Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Phòng GD&ĐT.
- Timeline: Kế hoạch đầu tư trong 24 tháng.
Tăng cường kiểm tra, đánh giá và phản hồi thường xuyên
- Động từ hành động: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá hiệu quả hoạt động TCM theo hướng NCBH, tổ chức kiểm tra định kỳ.
- Target metric: 90% tổ chuyên môn được đánh giá và có kế hoạch cải tiến hàng năm.
- Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng các trường.
- Timeline: Bắt đầu từ đầu năm học tới.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Cán bộ quản lý giáo dục
- Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH, áp dụng vào thực tiễn quản lý trường học.
- Use case: Xây dựng kế hoạch, tổ chức và kiểm tra hoạt động chuyên môn trong nhà trường.
Giáo viên tiểu học
- Lợi ích: Hiểu rõ quy trình, kỹ thuật thực hiện sinh hoạt chuyên môn theo hướng NCBH, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng giảng dạy.
- Use case: Tham gia thiết kế bài học minh họa, dự giờ và phân tích bài học.
Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên cao học
- Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực nghiệm về quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH.
- Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến đổi mới quản lý giáo dục.
Cơ quan quản lý giáo dục cấp huyện, tỉnh
- Lợi ích: Đánh giá thực trạng và đề xuất chính sách hỗ trợ nâng cao chất lượng hoạt động TCM theo hướng NCBH.
- Use case: Lập kế hoạch đào tạo, đầu tư cơ sở vật chất và giám sát hoạt động chuyên môn.
Câu hỏi thường gặp
Hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là gì?
Hoạt động này là quá trình giáo viên cùng nhau thiết kế, dạy minh họa, dự giờ và phân tích bài học nhằm nâng cao năng lực chuyên môn và chất lượng học sinh. Ví dụ, giáo viên sẽ cùng thảo luận để cải tiến bài học dựa trên phản hồi thực tế.Tại sao quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH lại quan trọng?
Quản lý hiệu quả giúp đảm bảo các hoạt động chuyên môn được thực hiện đúng kế hoạch, nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực giáo viên. Theo khảo sát, 88,7% CBQL đánh giá đây là hoạt động rất quan trọng.Những khó khăn thường gặp khi triển khai hoạt động TCM theo hướng NCBH?
Bao gồm hạn chế về cơ sở vật chất, trình độ công nghệ thông tin của giáo viên, thời gian chuẩn bị sinh hoạt chuyên môn và sự đồng thuận trong tổ chức. Ví dụ, một số trường thiếu phòng họp đủ rộng để tổ chức thảo luận nhóm.Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động TCM theo hướng NCBH?
Cần tăng cường tập huấn kỹ thuật, cải thiện cơ sở vật chất, tổ chức kiểm tra đánh giá thường xuyên và nâng cao nhận thức của CBQL, GV. Ví dụ, tổ chức các lớp bồi dưỡng kỹ năng thiết kế bài học và dự giờ.Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH?
Hiệu trưởng nhà trường là chủ thể quản lý chính, chịu trách nhiệm lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra đánh giá hoạt động TCM. Họ cần có năng lực quản lý và nhận thức đúng đắn về vai trò của hoạt động này.
Kết luận
- Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học tại các trường tiểu học huyện Hoằng Hóa đã đạt được những kết quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng dạy học.
- Đa số CBQL và giáo viên nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng của hoạt động TCM theo hướng NCBH với tỷ lệ đánh giá rất quan trọng trên 60%.
- Mức độ thực hiện mục tiêu và nội dung hoạt động TCM theo hướng NCBH đạt mức khá, tuy nhiên còn tồn tại khó khăn về cơ sở vật chất và kỹ năng công nghệ thông tin.
- Đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, bao gồm nâng cao nhận thức, bồi dưỡng năng lực, cải thiện cơ sở vật chất và tăng cường kiểm tra đánh giá.
- Các bước tiếp theo cần triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và đối tượng nghiên cứu.
Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học tại Thanh Hóa nên áp dụng các biện pháp quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH để nâng cao chất lượng giáo dục, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.