Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, việc giáo dục nội dung địa phương trong các trường tiểu học ngày càng được chú trọng nhằm giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc và phát triển nhân cách học sinh. Theo ước tính, chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã chính thức đưa nội dung giáo dục địa phương trở thành môn học bắt buộc, góp phần trang bị cho học sinh những hiểu biết cơ bản về lịch sử, văn hóa, địa lý, kinh tế, xã hội và môi trường của địa phương. Nghiên cứu tập trung vào quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương tại các trường tiểu học huyện Thanh Hà, tỉnh Hải Dương trong giai đoạn năm học 2020-2022, nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng dạy học, đáp ứng yêu cầu phát triển văn hóa địa phương.

Phạm vi nghiên cứu bao gồm 4 trường tiểu học trên địa bàn huyện Thanh Hà với mẫu khảo sát gồm 120 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên. Mục tiêu cụ thể là khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục địa phương, góp phần phát triển văn hóa và bồi dưỡng phẩm chất, năng lực cho học sinh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc tổ chức dạy học nội dung giáo dục địa phương một cách khoa học, đồng bộ, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và giáo dục địa phương, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là quá trình tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến các hoạt động giáo dục nhằm đạt được mục tiêu phát triển toàn diện học sinh. Quản lý nhà trường là sự cụ thể hóa của quản lý giáo dục ở cấp vi mô, tập trung vào việc tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động dạy học và giáo dục trong nhà trường.

  • Lý thuyết giáo dục địa phương: Giáo dục địa phương là việc tích hợp các nội dung về lịch sử, văn hóa, địa lý, kinh tế, xã hội của địa phương vào chương trình giáo dục phổ thông nhằm bồi dưỡng tình yêu quê hương, ý thức trách nhiệm với cộng đồng và phát triển năng lực thích ứng của học sinh.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, nội dung giáo dục địa phương, hoạt động trải nghiệm, tích hợp nội dung địa phương trong các môn học, và phát triển văn hóa địa phương.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ các văn bản pháp luật, chỉ thị, nghị quyết của Bộ Giáo dục và Đào tạo, UBND tỉnh Hải Dương, các công văn hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục địa phương; khảo sát thực trạng tại 4 trường tiểu học huyện Thanh Hà với 120 đối tượng gồm cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp khảo sát điều tra bằng phiếu hỏi, phỏng vấn sâu, tổng kết kinh nghiệm, nghiên cứu sản phẩm hoạt động dạy học và lấy ý kiến chuyên gia để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong hai năm học 2020-2021 và 2021-2022, tập trung khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu và đề xuất biện pháp quản lý phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng yêu cầu phát triển văn hóa địa phương trong nội dung giáo dục địa phương: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá nội dung giáo dục địa phương đã phản ánh tương đối đầy đủ các giá trị văn hóa, lịch sử, phong tục tập quán của địa phương. Tuy nhiên, 40% cho rằng nội dung còn chung chung, chưa sâu sắc và chưa thu hút học sinh.

  2. Thực trạng thực hiện chương trình dạy học nội dung giáo dục địa phương: 68% giáo viên tích hợp nội dung giáo dục địa phương vào các môn học như Tiếng Việt, Tự nhiên và Xã hội, Đạo đức, nhưng chỉ 55% thực hiện các hoạt động trải nghiệm sáng tạo liên quan đến địa phương. Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa còn hạn chế do thiếu cơ sở vật chất và kinh phí.

  3. Thực trạng điều kiện thực hiện hoạt động dạy học: 60% trường có đủ tài liệu và thiết bị dạy học phục vụ nội dung giáo dục địa phương, nhưng chỉ 45% có phòng học chuyên biệt hoặc thiết bị hiện đại hỗ trợ giảng dạy. Cơ sở vật chất còn hạn chế ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức các hoạt động trải nghiệm.

  4. Vai trò và năng lực của cán bộ quản lý: 70% cán bộ quản lý có trình độ chuyên môn và nghiệp vụ quản lý phù hợp, nhưng chỉ 50% thường xuyên dự giờ, kiểm tra, đánh giá và hỗ trợ giáo viên trong việc thực hiện nội dung giáo dục địa phương. Nhận thức của một bộ phận cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của nội dung này còn chưa đầy đủ.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương tại các trường tiểu học huyện Thanh Hà đã đạt được một số kết quả tích cực, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch và tích hợp nội dung vào các môn học. Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở vật chất, kinh phí và năng lực quản lý của cán bộ quản lý cũng như sự chủ động đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên là những nguyên nhân chính làm giảm hiệu quả thực hiện.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc tích hợp nội dung địa phương vào chương trình giáo dục phổ thông là xu hướng tất yếu nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đồng thời giữ gìn bản sắc văn hóa. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả cao, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, nhà trường và cộng đồng địa phương. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ thực hiện các hoạt động dạy học địa phương, bảng đánh giá năng lực cán bộ quản lý và cơ sở vật chất phục vụ dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của nội dung giáo dục địa phương thông qua các khóa bồi dưỡng chuyên môn, tập huấn định kỳ nhằm nâng cao năng lực quản lý và giảng dạy. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 1 năm, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì.

  2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực thiết kế và tổ chức dạy học nội dung giáo dục địa phương cho giáo viên, tập trung vào phương pháp dạy học trải nghiệm sáng tạo, tích hợp linh hoạt nội dung địa phương vào các môn học. Thời gian thực hiện trong 2 năm học, do các trường phối hợp với trung tâm bồi dưỡng giáo viên.

  3. Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học để cải thiện chất lượng dạy học nội dung giáo dục địa phương, khuyến khích giáo viên chia sẻ kinh nghiệm, xây dựng bài giảng mẫu và tổ chức các hoạt động ngoại khóa gắn với thực tế địa phương. Thực hiện hàng tháng tại các trường tiểu học.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và hỗ trợ của ban giám hiệu thông qua việc dự giờ thường xuyên, đánh giá chất lượng bài giảng và hỗ trợ giáo viên trong việc chuẩn bị tài liệu, thiết bị dạy học. Mục tiêu đạt 80% tiết dạy được dự giờ và đánh giá trong năm học, do hiệu trưởng và phó hiệu trưởng thực hiện.

  5. Thực hiện xã hội hóa để tăng cường cơ sở vật chất phục vụ dạy học như phòng học bộ môn, thiết bị công nghệ thông tin, tài liệu giáo dục địa phương. Kêu gọi sự hỗ trợ từ cộng đồng, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội trong vòng 3 năm tới nhằm nâng cấp cơ sở vật chất tại các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục cấp trường và phòng giáo dục: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để xây dựng kế hoạch quản lý, nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương.

  2. Giáo viên tiểu học: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu rõ hơn về nội dung, phương pháp và kỹ năng tổ chức dạy học giáo dục địa phương, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và phát triển năng lực học sinh.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục địa phương.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, sở giáo dục và đào tạo: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, hướng dẫn và tổ chức thực hiện chương trình giáo dục địa phương phù hợp với đặc điểm văn hóa, xã hội của từng địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Nội dung giáo dục địa phương là gì và tại sao quan trọng?
    Nội dung giáo dục địa phương bao gồm các kiến thức về lịch sử, văn hóa, địa lý, kinh tế, xã hội của địa phương nhằm bồi dưỡng tình yêu quê hương và phát triển năng lực học sinh. Đây là môn học bắt buộc trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, giúp học sinh hiểu và trân trọng giá trị văn hóa địa phương.

  2. Phương pháp dạy học nội dung giáo dục địa phương hiệu quả là gì?
    Phương pháp dạy học trải nghiệm sáng tạo, tích hợp linh hoạt nội dung địa phương vào các môn học khác và tổ chức các hoạt động ngoại khóa thực tế được đánh giá cao. Ví dụ, tham quan di tích lịch sử, tổ chức trò chơi dân gian giúp học sinh hứng thú và tiếp thu tốt hơn.

  3. Vai trò của cán bộ quản lý trong quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương?
    Cán bộ quản lý chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, tổ chức, kiểm tra và hỗ trợ giáo viên trong việc thực hiện nội dung giáo dục địa phương. Năng lực quản lý và nhận thức đúng đắn của cán bộ quản lý quyết định hiệu quả của hoạt động dạy học.

  4. Những khó khăn thường gặp khi triển khai dạy học nội dung giáo dục địa phương?
    Khó khăn bao gồm thiếu tài liệu, cơ sở vật chất hạn chế, giáo viên chưa được bồi dưỡng đầy đủ về chuyên môn và phương pháp, cũng như nhận thức chưa đầy đủ về tầm quan trọng của nội dung giáo dục địa phương.

  5. Làm thế nào để nâng cao chất lượng dạy học nội dung giáo dục địa phương?
    Cần tổ chức bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên, đổi mới phương pháp dạy học, tăng cường cơ sở vật chất, nâng cao năng lực quản lý của cán bộ quản lý và huy động sự tham gia của cộng đồng địa phương trong các hoạt động giáo dục.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học nội dung giáo dục địa phương tại các trường tiểu học huyện Thanh Hà đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế về cơ sở vật chất, năng lực quản lý và phương pháp dạy học.
  • Nội dung giáo dục địa phương góp phần quan trọng trong việc phát triển phẩm chất, năng lực và giữ gìn bản sắc văn hóa địa phương cho học sinh tiểu học.
  • Cán bộ quản lý nhà trường đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức, chỉ đạo và hỗ trợ thực hiện nội dung giáo dục địa phương.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, bồi dưỡng năng lực, đổi mới sinh hoạt chuyên môn và tăng cường cơ sở vật chất nhằm nâng cao hiệu quả dạy học.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các biện pháp quản lý đồng bộ trong giai đoạn 2023-2025 để đáp ứng yêu cầu phát triển văn hóa địa phương và đổi mới giáo dục phổ thông.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên tiểu học được khuyến khích áp dụng các biện pháp quản lý và phương pháp dạy học được đề xuất nhằm nâng cao chất lượng giáo dục địa phương, góp phần xây dựng nền giáo dục phát triển bền vững và giàu bản sắc văn hóa.