Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018, môn Nghệ thuật, đặc biệt là phân môn Âm nhạc, được chú trọng nhằm phát triển năng lực thẩm mỹ cho học sinh tiểu học. Tại quận Cầu Giấy, Hà Nội, với 26 trường tiểu học (11 công lập và 15 ngoài công lập), hoạt động dạy học môn Âm nhạc đã có nhiều thay đổi về nội dung, phương pháp và quản lý nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình mới. Tổng số 52 giáo viên Âm nhạc tiểu học trên địa bàn đều được tập huấn chuyên môn, tuy nhiên, thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn này vẫn còn nhiều hạn chế.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Nghệ thuật, tập trung vào phân môn Âm nhạc theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 tại các trường tiểu học quận Cầu Giấy, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng dạy học. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 11/2021 đến tháng 8/2022, khảo sát 87 cán bộ quản lý và giáo viên âm nhạc tại 21 trường tiểu học.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, từ đó phát triển năng lực thẩm mỹ và phẩm chất cho học sinh tiểu học, đồng thời hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục và giáo viên trong việc thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. Các chỉ số đánh giá như mức độ quan trọng của môn Âm nhạc được giáo viên đánh giá trung bình 3,53/4, cho thấy sự quan tâm cao đối với môn học này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và lý thuyết dạy học tích cực, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý được hiểu là hoạt động định hướng của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra, bao gồm các chức năng cơ bản: lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá. Khung quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc được xây dựng theo 4 chức năng này, tập trung vào quản lý mục tiêu, nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức và kiểm tra đánh giá.

  • Lý thuyết dạy học tích cực: Nhấn mạnh việc lấy người học làm trung tâm, sử dụng các phương pháp đa dạng như trải nghiệm, tương tác, thực hành để phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Phương pháp dạy học Âm nhạc bao gồm trình bày tác phẩm, trực quan thính giác, thực hành, kết hợp hát với vận động, và body percussion.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học Âm nhạc, năng lực thẩm mỹ, phương pháp dạy học tích cực, và kiểm tra đánh giá định tính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp, so sánh các tài liệu, công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý và dạy học Âm nhạc ở tiểu học nhằm xây dựng cơ sở lý luận và khung nghiên cứu.

  • Phương pháp thực tiễn: Khảo sát điều tra bằng bảng hỏi với 87 cán bộ quản lý và giáo viên âm nhạc tại 21 trường tiểu học quận Cầu Giấy; phỏng vấn sâu 25 đối tượng nhằm thu thập thông tin chi tiết về thực trạng quản lý và dạy học.

  • Phương pháp chuyên gia: Tham vấn ý kiến các chuyên gia trong lĩnh vực quản lý giáo dục và giảng dạy Âm nhạc để hoàn thiện đề xuất biện pháp.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng thống kê toán học để xử lý dữ liệu khảo sát, đánh giá mức độ quan trọng, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 11/2021 đến tháng 8/2022, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ quan trọng của môn Âm nhạc được đánh giá cao: Điểm trung bình chung về tầm quan trọng của việc giảng dạy Âm nhạc là 3,53/4, trong đó 100% giáo viên đồng thuận rằng "Nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ và tình yêu Âm nhạc" là mục tiêu quan trọng nhất.

  2. Thực trạng giảng dạy các nội dung Âm nhạc: Điểm trung bình chung về mức độ thực hiện các nội dung là 2,99/4, đạt mức tốt. Tuy nhiên, các nội dung như nghe nhạc (2,91), nhạc cụ (2,55) và lý thuyết âm nhạc (2,64) được đánh giá thấp hơn so với hát (3,32) và thường thức âm nhạc (3,44).

  3. Quản lý hoạt động dạy học còn nhiều hạn chế: Ban giám hiệu và tổ trưởng chuyên môn chưa có nhiều am hiểu về môn Âm nhạc, dẫn đến việc quản lý chưa chuyên sâu. Số lượng giáo viên Âm nhạc ít, thường chỉ 1-2 người/trường, gây khó khăn trong việc trao đổi chuyên môn và giám sát chất lượng.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý: Năng lực quản lý của cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường, nguồn lực vật chất và nhân lực, cũng như công tác tập huấn, bồi dưỡng giáo viên là những yếu tố then chốt ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy sự nhận thức cao về vai trò của môn Âm nhạc trong phát triển năng lực thẩm mỹ và phẩm chất học sinh, phù hợp với mục tiêu chương trình giáo dục phổ thông 2018. Tuy nhiên, việc thực hiện các nội dung giảng dạy còn chưa đồng đều, đặc biệt là các nội dung đòi hỏi kỹ thuật và kiến thức chuyên sâu như lý thuyết âm nhạc và nhạc cụ.

Nguyên nhân chính là do hạn chế về năng lực quản lý và nguồn lực giáo viên Âm nhạc, cũng như thiếu sự quan tâm đúng mức từ Ban giám hiệu và các tổ chức quản lý chuyên môn. So sánh với các nghiên cứu trong và ngoài nước, tình trạng này tương tự như ở một số địa phương khác, nơi môn Âm nhạc chưa được coi trọng tương xứng với vai trò giáo dục.

Việc thiếu các tiêu chí đánh giá quản lý rõ ràng cũng làm giảm hiệu quả kiểm tra, giám sát hoạt động dạy học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ thực hiện các nội dung giảng dạy và biểu đồ tròn phân bố ý kiến về tầm quan trọng của môn học, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng năng lực quản lý cho Ban giám hiệu và tổ trưởng chuyên môn

    • Mục tiêu: Nâng cao nhận thức và kỹ năng quản lý hoạt động dạy học Âm nhạc.
    • Thời gian: Triển khai trong 6 tháng đầu năm học.
    • Chủ thể: Phòng Giáo dục Quận phối hợp với các chuyên gia giáo dục nghệ thuật.
  2. Mở rộng và nâng cao chất lượng tập huấn, bồi dưỡng chuyên môn cho giáo viên Âm nhạc

    • Mục tiêu: Cập nhật phương pháp dạy học tích cực, kỹ năng sử dụng nhạc cụ và lý thuyết âm nhạc.
    • Thời gian: Định kỳ hàng năm, ưu tiên trước các năm học áp dụng chương trình mới.
    • Chủ thể: Sở Giáo dục và Đào tạo, các trung tâm đào tạo sư phạm.
  3. Xây dựng hệ thống tiêu chí, tiêu chuẩn đánh giá quản lý và giảng dạy môn Âm nhạc

    • Mục tiêu: Tạo cơ sở đánh giá khách quan, khoa học cho công tác quản lý và giảng dạy.
    • Thời gian: Hoàn thiện trong vòng 3 tháng, áp dụng ngay trong năm học tiếp theo.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu các trường, tổ chuyên môn.
  4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học Âm nhạc

    • Mục tiêu: Đảm bảo đủ nhạc cụ, phòng học bộ môn, thiết bị hỗ trợ giảng dạy.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đầu tư trong năm học, thực hiện trong 1-2 năm.
    • Chủ thể: UBND Quận, các trường tiểu học, phối hợp xã hội hóa.
  5. Thúc đẩy phối hợp quản lý giữa các bộ phận trong nhà trường

    • Mục tiêu: Tăng cường trao đổi chuyên môn, giám sát và hỗ trợ giáo viên Âm nhạc.
    • Thời gian: Triển khai ngay trong năm học hiện tại.
    • Chủ thể: Ban giám hiệu, tổ chuyên môn, giáo viên Âm nhạc.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Âm nhạc, từ đó xây dựng kế hoạch quản lý hiệu quả.
    • Use case: Lập kế hoạch bồi dưỡng giáo viên, phân bổ nguồn lực.
  2. Giáo viên Âm nhạc tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt các phương pháp dạy học tích cực, hiểu rõ yêu cầu chương trình mới và cách quản lý hoạt động dạy học.
    • Use case: Cải thiện kỹ năng giảng dạy, tham gia các hoạt động chuyên môn.
  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, sư phạm âm nhạc

    • Lợi ích: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý dạy học Âm nhạc ở tiểu học theo chương trình mới.
    • Use case: Tham khảo để phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn.
  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp quận, sở giáo dục

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả quản lý môn Âm nhạc, xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.
    • Use case: Thiết kế chương trình tập huấn, đầu tư cơ sở vật chất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao môn Âm nhạc lại quan trọng trong chương trình giáo dục phổ thông 2018?
    Môn Âm nhạc giúp phát triển năng lực thẩm mỹ, cảm xúc và phẩm chất tích cực cho học sinh, góp phần hình thành nhân cách toàn diện. Ví dụ, giáo viên đánh giá "Nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mỹ và tình yêu Âm nhạc" là mục tiêu quan trọng nhất.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động dạy học Âm nhạc hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm năng lực quản lý hạn chế, số lượng giáo viên Âm nhạc ít, thiếu sự phối hợp chuyên môn và cơ sở vật chất chưa đầy đủ. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và quản lý.

  3. Phương pháp dạy học Âm nhạc nào được khuyến khích áp dụng?
    Các phương pháp tích cực như trình bày tác phẩm, trực quan thính giác, thực hành, kết hợp hát với vận động và body percussion được khuyến khích để tăng hứng thú và hiệu quả học tập.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học Âm nhạc?
    Cần tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu cho Ban giám hiệu và tổ trưởng chuyên môn, xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng và tăng cường phối hợp giữa các bộ phận trong nhà trường.

  5. Vai trò của cơ sở vật chất trong quản lý và dạy học Âm nhạc là gì?
    Cơ sở vật chất như phòng học bộ môn, nhạc cụ và thiết bị hỗ trợ là điều kiện cần thiết để thực hiện các phương pháp dạy học tích cực, giúp giáo viên và học sinh tương tác hiệu quả hơn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động dạy học môn Âm nhạc tại các trường tiểu học quận Cầu Giấy được đánh giá là có nhiều điểm tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về năng lực quản lý, nguồn lực và cơ sở vật chất.
  • Giáo viên và cán bộ quản lý đều nhận thức cao về tầm quan trọng của môn Âm nhạc trong phát triển năng lực thẩm mỹ và phẩm chất học sinh.
  • Các nội dung giảng dạy như hát và thường thức âm nhạc được thực hiện tốt, trong khi lý thuyết âm nhạc, nhạc cụ và nghe nhạc cần được cải thiện.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý bao gồm bồi dưỡng năng lực quản lý, nâng cao chất lượng tập huấn giáo viên, xây dựng tiêu chí đánh giá, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường phối hợp quản lý.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Âm nhạc, góp phần phát triển toàn diện học sinh tiểu học.

Call-to-action: Các nhà quản lý giáo dục và giáo viên Âm nhạc cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các biện pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục cập nhật kiến thức và phương pháp giảng dạy nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.