Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, việc quản lý hoạt động tổ chuyên môn (TCM) theo hướng nghiên cứu bài học (NCBH) tại các trường tiểu học đóng vai trò then chốt trong nâng cao chất lượng dạy và học. Tại Quận Cầu Giấy, Hà Nội, với hơn 50 trường tiểu học và đội ngũ giáo viên đông đảo, việc triển khai chương trình Giáo dục Phổ thông 2018 đặt ra yêu cầu đổi mới phương pháp quản lý chuyên môn nhằm phát triển năng lực và phẩm chất học sinh. Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào khảo sát thực trạng quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường tiểu học trên địa bàn Quận Cầu Giấy trong năm học 2021-2022. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động chuyên môn, phát triển năng lực nghề nghiệp giáo viên, đồng thời hỗ trợ thực hiện thành công chương trình giáo dục mới, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết về quản lý hoạt động tổ chuyên môn và mô hình nghiên cứu bài học. Quản lý hoạt động TCM được hiểu là quá trình tác động có hệ thống của chủ thể quản lý (hiệu trưởng, tổ trưởng chuyên môn) đến các hoạt động chuyên môn nhằm đạt mục tiêu giáo dục. Mô hình NCBH xuất phát từ Nhật Bản, nhấn mạnh quá trình hợp tác giữa giáo viên trong việc thiết kế, thực hiện, quan sát và phân tích bài học nhằm cải tiến phương pháp dạy học và nâng cao chất lượng học tập của học sinh. Các khái niệm chính bao gồm: tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, nghiên cứu bài học, quản lý hoạt động chuyên môn theo hướng NCBH, và tổ chức biết học hỏi – một mô hình tổ chức học tập tập thể nhằm phát triển năng lực chuyên môn bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp cả nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm số liệu khảo sát từ hơn 200 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tại các trường tiểu học Quận Cầu Giấy trong năm học 2021-2022. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các trường và tổ chuyên môn khác nhau. Phân tích dữ liệu sử dụng thống kê mô tả và phân tích định lượng với thang đo Likert để đánh giá nhận thức, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Ngoài ra, phỏng vấn sâu với ban giám hiệu và tổ trưởng chuyên môn được tiến hành để thu thập thông tin định tính, làm rõ các vấn đề thực tiễn. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 9/2021 đến tháng 5/2022, bao gồm giai đoạn khảo sát, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về hoạt động TCM theo hướng NCBH: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về mục tiêu và đặc điểm của hoạt động TCM theo hướng NCBH, tuy nhiên chỉ khoảng 60% tổ chuyên môn thực hiện đầy đủ các bước quy trình NCBH trong sinh hoạt chuyên môn.

  2. Thực trạng quản lý hoạt động TCM: 70% trường tiểu học tại Quận Cầu Giấy đã xây dựng kế hoạch hoạt động TCM theo hướng NCBH, nhưng chỉ 55% tổ chuyên môn thực hiện đều đặn các buổi sinh hoạt chuyên môn theo kế hoạch. Việc dự giờ minh họa và thảo luận sau tiết dạy được thực hiện chưa thường xuyên, chỉ đạt khoảng 50% tần suất theo yêu cầu.

  3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động NCBH: Có sự khác biệt rõ rệt giữa các trường và tổ chuyên môn về mức độ kiểm tra, đánh giá hoạt động NCBH. Khoảng 65% cán bộ quản lý cho biết việc kiểm tra, đánh giá còn mang tính hình thức, chưa đi sâu vào chất lượng chuyên môn.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động TCM: Năng lực của cán bộ quản lý và giáo viên, điều kiện cơ sở vật chất, sự hỗ trợ từ các cấp quản lý và văn hóa học tập trong tổ chuyên môn là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý. Cụ thể, 75% giáo viên đánh giá năng lực tổ trưởng chuyên môn ảnh hưởng lớn đến chất lượng hoạt động TCM.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động quản lý TCM theo hướng NCBH đã được quan tâm và triển khai tại các trường tiểu học Quận Cầu Giấy, góp phần tạo dựng môi trường học tập chuyên môn tích cực. Tuy nhiên, việc thực hiện chưa đồng đều và còn nhiều hạn chế như tần suất sinh hoạt chuyên môn chưa đều, kiểm tra đánh giá chưa sâu sát. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý của cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn chưa đồng đều, cùng với hạn chế về cơ sở vật chất và sự phối hợp giữa các tổ chuyên môn. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng chung về việc triển khai NCBH tại các trường phổ thông, trong đó việc xây dựng “tổ chức biết học hỏi” được xem là giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng hoạt động chuyên môn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất sinh hoạt chuyên môn, bảng so sánh mức độ nhận thức và thực hiện quy trình NCBH giữa các trường, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH, tập trung vào kỹ năng chỉ đạo, tổ chức sinh hoạt chuyên môn và đánh giá chất lượng. Thời gian thực hiện trong 6 tháng đầu năm học, do Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường đại học sư phạm thực hiện.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch hoạt động TCM chi tiết, cụ thể: Mỗi tổ chuyên môn cần xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn theo hướng NCBH với lịch trình rõ ràng, phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng thành viên. Kế hoạch này cần được giám sát và điều chỉnh định kỳ hàng quý bởi ban giám hiệu nhà trường.

  3. Tăng cường kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM theo hướng NCBH: Phòng GD&ĐT và ban giám hiệu nhà trường cần thiết lập hệ thống kiểm tra, đánh giá định kỳ, tập trung vào chất lượng sinh hoạt chuyên môn, hiệu quả dự giờ minh họa và thảo luận sau tiết dạy. Thực hiện ít nhất 2 lần/năm học, kết hợp với phản hồi xây dựng cho tổ chuyên môn.

  4. Cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ hoạt động chuyên môn: Đầu tư bổ sung thiết bị dạy học, phòng họp chuyên môn, công nghệ thông tin để hỗ trợ tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả hơn. Kế hoạch thực hiện trong vòng 1 năm, do nhà trường phối hợp với các cấp quản lý địa phương thực hiện.

  5. Xây dựng văn hóa học tập và chia sẻ trong tổ chuyên môn: Khuyến khích tổ chức các hoạt động giao lưu, trao đổi kinh nghiệm liên trường, phát triển “tổ chức biết học hỏi” nhằm tạo môi trường học tập chuyên môn bền vững. Thời gian triển khai liên tục, do tổ chuyên môn và ban giám hiệu phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học: Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động chuyên môn, xây dựng kế hoạch và kiểm tra đánh giá hiệu quả sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng NCBH.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tiểu học: Cung cấp kiến thức và phương pháp tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả, phát triển năng lực nghề nghiệp thông qua nghiên cứu bài học.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên ngành quản lý giáo dục: Là tài liệu tham khảo về mô hình quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng đổi mới, góp phần phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý giáo dục.

  4. Phòng Giáo dục và Đào tạo các quận, huyện: Hỗ trợ xây dựng chính sách, hướng dẫn và giám sát hoạt động chuyên môn tại các trường tiểu học, nâng cao chất lượng giáo dục địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học là gì?
    Quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH là quá trình tổ chức, chỉ đạo, giám sát các hoạt động chuyên môn trong tổ chuyên môn dựa trên quy trình nghiên cứu bài học nhằm nâng cao chất lượng dạy và học. Ví dụ, giáo viên cùng nhau thiết kế, dự giờ và thảo luận bài học để cải tiến phương pháp giảng dạy.

  2. Tại sao hoạt động tổ chuyên môn theo hướng NCBH lại quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    Hoạt động này giúp giáo viên phát triển năng lực chuyên môn, cải tiến phương pháp dạy học, đồng thời tạo môi trường học tập tích cực cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình Giáo dục Phổ thông 2018.

  3. Những khó khăn thường gặp khi triển khai quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH là gì?
    Khó khăn bao gồm năng lực quản lý chưa đồng đều, thiếu cơ sở vật chất hỗ trợ, tần suất sinh hoạt chuyên môn chưa đều, và kiểm tra đánh giá còn mang tính hình thức. Ví dụ, nhiều tổ chuyên môn chưa thực hiện đầy đủ các bước của quy trình NCBH.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động TCM theo hướng NCBH?
    Cần tổ chức đào tạo nâng cao năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và tổ trưởng chuyên môn, xây dựng kế hoạch chi tiết, tăng cường kiểm tra đánh giá, cải thiện điều kiện cơ sở vật chất và phát triển văn hóa học tập trong tổ chuyên môn.

  5. Hoạt động nghiên cứu bài học gồm những bước nào?
    Quy trình NCBH gồm: lập kế hoạch bài học, thực hiện bài học minh họa, dự giờ quan sát, thảo luận phân tích bài học, điều chỉnh kế hoạch và áp dụng vào giảng dạy thực tế. Đây là quá trình hợp tác liên tục giữa các giáo viên nhằm cải tiến chất lượng dạy học.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học tại các trường tiểu học Quận Cầu Giấy đã được triển khai và đạt được những kết quả tích cực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.
  • Thực trạng cho thấy còn tồn tại hạn chế về năng lực quản lý, tần suất sinh hoạt chuyên môn và kiểm tra đánh giá chưa đồng đều giữa các tổ và trường.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính bao gồm năng lực cán bộ quản lý, điều kiện cơ sở vật chất và văn hóa học tập trong tổ chuyên môn.
  • Đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch chi tiết, tăng cường kiểm tra đánh giá và cải thiện điều kiện vật chất.
  • Khuyến nghị các cấp quản lý giáo dục, nhà trường và tổ chuyên môn phối hợp thực hiện các giải pháp trong năm học tiếp theo để nâng cao hiệu quả hoạt động chuyên môn, đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình Giáo dục Phổ thông 2018.

Hãy bắt đầu áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học ngay hôm nay!