Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013, hoạt động trải nghiệm (HĐTN) được xem là một trong những phương pháp giáo dục quan trọng nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Tại thành phố Nam Định, tỉnh Nam Định, với 23 trường tiểu học, trong đó 17 trường đạt chuẩn quốc gia, tổng số học sinh tiểu học năm học 2021-2022 là khoảng 22.438 em, HĐTN được triển khai nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc phối hợp các lực lượng giáo dục trong tổ chức HĐTN còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá thực trạng quản lý HĐTN theo hướng phối hợp các lực lượng giáo dục ở các trường tiểu học thành phố Nam Định, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm huy động tối đa sự tham gia của nhà trường, gia đình và xã hội, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Nghiên cứu tập trung khảo sát trong vòng 2 năm gần đây, với phạm vi địa bàn là các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Nam Định.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho công tác quản lý HĐTN, đồng thời góp phần phát huy sức mạnh tổng hợp của các lực lượng giáo dục, tạo môi trường giáo dục thuận lợi cho học sinh phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và giáo dục trải nghiệm. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của các chủ thể quản lý nhằm đảm bảo vận hành hiệu quả hệ thống giáo dục, phát triển toàn diện học sinh. Quản lý nhà trường là quản lý vi mô, tập trung vào tổ chức, điều phối các hoạt động giáo dục trong trường học.

  • Lý thuyết giáo dục trải nghiệm: Theo John Dewey, học tập qua trải nghiệm là quá trình chuyển hóa kinh nghiệm thành kiến thức và kỹ năng thực tiễn. Hoạt động trải nghiệm giúp học sinh phát triển phẩm chất, năng lực thông qua việc tham gia trực tiếp vào các hoạt động thực tiễn, tương tác với môi trường xã hội và tự nhiên.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý hoạt động trải nghiệm, lực lượng giáo dục (nhà trường, gia đình, xã hội), phối hợp các lực lượng giáo dục, hoạt động trải nghiệm ở trường tiểu học, mục tiêu và nội dung HĐTN theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp lý luận: Phân tích, tổng hợp các văn kiện Đảng, văn bản pháp luật như Luật Giáo dục 2019, Thông tư 32/2018/TT-BGDĐT, các tài liệu chuyên ngành về quản lý giáo dục và hoạt động trải nghiệm.

  • Phương pháp thực tiễn:

    • Quan sát: Theo dõi trực tiếp các hoạt động quản lý và tổ chức HĐTN tại các trường tiểu học.
    • Điều tra bằng phiếu hỏi: Khảo sát nhận thức và thực trạng quản lý HĐTN của cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh với cỡ mẫu khoảng 503 lớp, 960 giáo viên và cán bộ quản lý.
    • Phỏng vấn trực tiếp: Lấy ý kiến sâu từ ban giám hiệu, phụ huynh, các tổ chức xã hội liên quan.
    • Lấy ý kiến chuyên gia: Tham khảo các chuyên gia giáo dục để hoàn thiện quy trình quản lý.

  • Phân tích thống kê: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý dữ liệu định lượng, đánh giá mức độ nhận thức, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng.

Timeline nghiên cứu kéo dài trong 2 năm gần đây, tập trung vào các trường tiểu học trên địa bàn thành phố Nam Định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về HĐTN và phối hợp các lực lượng giáo dục còn hạn chế
    Khoảng 65% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng về vai trò của HĐTN, tuy nhiên chỉ khoảng 50% đánh giá cao sự phối hợp hiệu quả giữa nhà trường, gia đình và xã hội trong tổ chức HĐTN.

  2. Thực trạng tổ chức HĐTN chưa đồng bộ và thiếu cơ chế phối hợp rõ ràng
    Chỉ khoảng 55% trường tiểu học có kế hoạch HĐTN được xây dựng theo hướng phối hợp các lực lượng giáo dục. Việc huy động sự tham gia của phụ huynh và các tổ chức xã hội chỉ đạt khoảng 40%, gây ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động.

  3. Kiểm tra, đánh giá kết quả HĐTN chưa được thực hiện thường xuyên và toàn diện
    Khoảng 60% giáo viên cho biết việc kiểm tra, đánh giá HĐTN còn mang tính hình thức, chưa có tiêu chí đánh giá rõ ràng và chưa ghi nhận đầy đủ vào hồ sơ học tập của học sinh.

  4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý HĐTN
    Năng lực và phẩm chất của hiệu trưởng, trình độ chuyên môn của giáo viên, sự quan tâm của gia đình và chính quyền địa phương là những yếu tố quyết định. Ví dụ, các trường có hiệu trưởng năng động, có kế hoạch phối hợp chặt chẽ với các lực lượng giáo dục thường có kết quả HĐTN tốt hơn khoảng 20% so với các trường khác.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy việc quản lý HĐTN theo hướng phối hợp các lực lượng giáo dục tại các trường tiểu học thành phố Nam Định còn nhiều hạn chế, chủ yếu do nhận thức chưa đồng đều và cơ chế phối hợp chưa rõ ràng. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trong ngành giáo dục cho thấy sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội là yếu tố then chốt nhưng thường bị xem nhẹ.

Việc kiểm tra, đánh giá chưa hiệu quả làm giảm động lực tham gia của giáo viên và học sinh, đồng thời khó khăn trong việc điều chỉnh hoạt động phù hợp. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ tham gia phối hợp và kết quả HĐTN giữa các trường có thể minh họa rõ nét sự khác biệt về hiệu quả quản lý.

Ngoài ra, các yếu tố như năng lực quản lý của hiệu trưởng và sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương đóng vai trò quan trọng trong việc tạo môi trường thuận lợi cho HĐTN. So sánh với các địa phương khác cho thấy Nam Định cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý và xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực cho cán bộ quản lý, giáo viên và các lực lượng giáo dục
    Tổ chức các khóa tập huấn, bồi dưỡng về quản lý HĐTN và phối hợp các lực lượng giáo dục trong vòng 6 tháng tới, do Sở Giáo dục và Đào tạo chủ trì phối hợp với các chuyên gia giáo dục.

  2. Xây dựng và triển khai kế hoạch HĐTN theo hướng phối hợp chặt chẽ các lực lượng giáo dục
    Các trường tiểu học cần xây dựng kế hoạch HĐTN cụ thể, xác định rõ vai trò của nhà trường, gia đình và xã hội, hoàn thành trong quý I năm học tiếp theo, nhằm đảm bảo sự đồng bộ và hiệu quả.

  3. Thiết lập quy trình phối hợp và cơ chế giám sát, đánh giá kết quả HĐTN
    Ban giám hiệu nhà trường phối hợp với các tổ chức xã hội và phụ huynh xây dựng quy trình phối hợp, đồng thời xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng, áp dụng thí điểm trong năm học tới.

  4. Tăng cường huy động nguồn lực xã hội và gia đình tham gia HĐTN
    Phối hợp với chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể để vận động tài chính, cơ sở vật chất và nhân lực hỗ trợ HĐTN, đồng thời tổ chức các buổi tọa đàm, hội thảo nâng cao nhận thức phụ huynh trong vòng 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
    Giúp hiểu rõ cơ chế quản lý HĐTN theo hướng phối hợp các lực lượng giáo dục, từ đó xây dựng chính sách và kế hoạch phù hợp.

  2. Hiệu trưởng và ban giám hiệu các trường tiểu học
    Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để nâng cao năng lực quản lý, tổ chức HĐTN hiệu quả, huy động sự tham gia của gia đình và xã hội.

  3. Giáo viên tiểu học, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm và tổng phụ trách Đội
    Hỗ trợ trong việc thiết kế, tổ chức và đánh giá các hoạt động trải nghiệm, phát huy vai trò chủ động trong phối hợp các lực lượng giáo dục.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục, giáo dục tiểu học
    Là tài liệu tham khảo quý giá về quản lý hoạt động trải nghiệm, phương pháp nghiên cứu và đề xuất giải pháp thực tiễn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng trong giáo dục tiểu học?
    HĐTN là hoạt động giáo dục thực tiễn giúp học sinh phát triển phẩm chất và năng lực thông qua trải nghiệm thực tế. Nó giúp học sinh phát huy tính tích cực, sáng tạo và thích ứng với cuộc sống, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018.

  2. Các lực lượng giáo dục nào tham gia phối hợp trong tổ chức HĐTN?
    Bao gồm nhà trường (hiệu trưởng, giáo viên), gia đình (phụ huynh) và xã hội (chính quyền địa phương, các tổ chức đoàn thể, doanh nghiệp). Sự phối hợp này tạo sức mạnh tổng hợp nâng cao hiệu quả giáo dục.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý HĐTN tại các trường tiểu học Nam Định là gì?
    Nhận thức chưa đồng đều về vai trò phối hợp, thiếu cơ chế phối hợp rõ ràng, kiểm tra đánh giá chưa hiệu quả, và sự tham gia của gia đình, xã hội còn hạn chế.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả phối hợp các lực lượng giáo dục trong HĐTN?
    Cần nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch phối hợp cụ thể, thiết lập quy trình giám sát, đánh giá và huy động nguồn lực xã hội, đồng thời tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ quản lý và giáo viên.

  5. Kết quả đánh giá HĐTN được sử dụng như thế nào trong quản lý giáo dục?
    Kết quả đánh giá giúp điều chỉnh kế hoạch, nâng cao chất lượng hoạt động, ghi nhận thành tích học sinh và giáo viên, đồng thời làm cơ sở để cải tiến phương pháp giáo dục trải nghiệm.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý hoạt động trải nghiệm theo hướng phối hợp các lực lượng giáo dục, phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông 2018.
  • Thực trạng quản lý HĐTN tại các trường tiểu học thành phố Nam Định còn nhiều hạn chế, đặc biệt trong phối hợp các lực lượng giáo dục và kiểm tra đánh giá.
  • Các yếu tố ảnh hưởng chính gồm năng lực quản lý của hiệu trưởng, trình độ giáo viên, sự quan tâm của gia đình và chính quyền địa phương.
  • Đề xuất các biện pháp nâng cao nhận thức, xây dựng kế hoạch phối hợp, thiết lập quy trình giám sát và huy động nguồn lực xã hội nhằm nâng cao chất lượng HĐTN.
  • Tiếp tục triển khai nghiên cứu, khảo nghiệm các biện pháp đề xuất trong các năm học tiếp theo để hoàn thiện mô hình quản lý HĐTN hiệu quả hơn.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý giáo dục, nhà trường và các lực lượng giáo dục cần phối hợp chặt chẽ, triển khai ngay các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học.