Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động trải nghiệm (HĐTN) là một nội dung giáo dục trọng tâm trong chương trình giáo dục phổ thông 2018, đặc biệt quan trọng đối với học sinh tiểu học nhằm phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực. Tại quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng, với quy mô 9 trường tiểu học công lập và hơn 8.850 học sinh năm học 2022-2023, việc quản lý hoạt động trải nghiệm đang được quan tâm nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hoạt động trải nghiệm vẫn còn mang tính hình thức, chưa phát huy hết tiềm năng phát triển kỹ năng và phẩm chất cho học sinh. Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động trải nghiệm của học sinh ở các trường tiểu học quận Ngũ Hành Sơn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, phù hợp với định hướng đổi mới giáo dục. Nghiên cứu tập trung vào năm học 2022-2023, với đối tượng khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và học sinh tại địa bàn quận. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển năng lực và phẩm chất học sinh, đồng thời hỗ trợ công tác quản lý giáo dục tiểu học tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình giáo dục trải nghiệm nổi bật như:

  • Lý thuyết học tập trải nghiệm của John Dewey: nhấn mạnh học tập qua làm, học sinh trực tiếp tham gia vào các hoạt động thực tiễn để hình thành kiến thức và kỹ năng.
  • Mô hình 4 yếu tố dạy học của IUFM (Pháp): bao gồm người dạy, người học, nội dung và môi trường, trong đó môi trường học tập được xem là yếu tố quan trọng thúc đẩy sự tương tác và phát triển năng lực học sinh.
  • Khái niệm quản lý giáo dục: quản lý là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục, bao gồm quản lý mục tiêu, nội dung, hình thức tổ chức, điều kiện và đánh giá hoạt động trải nghiệm.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý hoạt động trải nghiệm, hoạt động trải nghiệm của học sinh tiểu học, năng lực tổ chức hoạt động trải nghiệm của giáo viên, và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động trải nghiệm.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp lý luận và thực tiễn:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, chương trình giáo dục phổ thông 2018, các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước về hoạt động trải nghiệm và quản lý giáo dục.
  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: khảo sát bằng phiếu điều tra với 12 cán bộ quản lý, 100 giáo viên tại 9 trường tiểu học công lập quận Ngũ Hành Sơn; phỏng vấn sâu cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và học sinh để thu thập thông tin đa chiều.
  • Phương pháp quan sát: theo dõi trực tiếp các hoạt động trải nghiệm tại trường để đánh giá thực trạng tổ chức và quản lý.
  • Phương pháp chuyên gia: lấy ý kiến chuyên gia để khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.
  • Phương pháp xử lý số liệu: sử dụng thống kê mô tả, thang đo Likert 4 bậc để đánh giá mức độ thực hiện và kết quả quản lý hoạt động trải nghiệm.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2022-2023, phạm vi nghiên cứu tại các trường tiểu học quận Ngũ Hành Sơn, thành phố Đà Nẵng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ thực hiện mục tiêu hoạt động trải nghiệm:

    • Mức độ rất thường xuyên thực hiện các mục tiêu từ 13,9% đến 49%, điểm trung bình đạt khoảng 2,5 đến 3,2 trên thang 4.
    • Mục tiêu phát triển toàn diện nhân cách và phẩm chất học sinh đạt mức thực hiện cao nhất (49% rất thường xuyên, điểm trung bình 3,22).
    • Tuy nhiên, mục tiêu hình thành kỹ năng sống xã hội và năng lực thích ứng còn thấp, điểm trung bình chỉ khoảng 2,55-2,63, cho thấy chưa đạt hiệu quả như mong đợi.

  2. Nội dung hoạt động trải nghiệm:

    • Các hình thức như trò chơi, hội thi, giao lưu, nghiên cứu khoa học kỹ thuật được áp dụng với mức độ rất thường xuyên từ 20,5% đến 62,5%.
    • Nội dung thể nghiệm và nghiên cứu khoa học kỹ thuật được thực hiện tốt nhất với 62,5% rất thường xuyên và điểm trung bình 3,0.
    • Trò chơi và hội thi có mức độ thực hiện thấp hơn, điểm trung bình chỉ khoảng 2,63, phản ánh sự hạn chế trong việc tổ chức các hoạt động mang tính giải trí, sáng tạo.

  3. Hình thức và phương pháp tổ chức:

    • Các phương pháp như khám phá, thể nghiệm, sắm vai, trò chơi, nghiên cứu nhóm và giải quyết vấn đề được giáo viên áp dụng phổ biến với điểm trung bình từ 3,06 đến 3,22.
    • Phương pháp khám phá và trò chơi được sử dụng nhiều nhất, với hơn 60% giáo viên thực hiện rất thường xuyên.
    • Tuy nhiên, có sự khác biệt đánh giá giữa cán bộ quản lý và giáo viên về mức độ áp dụng các phương pháp, cho thấy cần tăng cường kiểm tra, giám sát.

  4. Điều kiện tổ chức hoạt động trải nghiệm:

    • Cơ sở vật chất và thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm được rà soát và bổ sung thường xuyên, với mức độ rất thường xuyên đạt 44% và điểm trung bình 3,3 đến 3,9.
    • Môi trường tổ chức được đảm bảo an toàn cho học sinh, tuy nhiên vẫn còn sự khác biệt trong nhận thức giữa giáo viên và cán bộ quản lý về việc khai thác sử dụng cơ sở vật chất hiện có.
    • Sự phối hợp với cộng đồng và phụ huynh trong tổ chức hoạt động trải nghiệm còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả chung.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy quản lý hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học quận Ngũ Hành Sơn đã đạt được những kết quả tích cực về nhận thức và tổ chức thực hiện, đặc biệt trong việc xác định mục tiêu và áp dụng các phương pháp giáo dục tích cực. Tuy nhiên, vẫn tồn tại những hạn chế như sự chưa đồng bộ trong đánh giá kết quả giữa cán bộ quản lý và giáo viên, mức độ áp dụng các hình thức hoạt động giải trí, sáng tạo còn thấp, và điều kiện cơ sở vật chất chưa đồng đều.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ năng lực quản lý của cán bộ quản lý và giáo viên chưa đồng đều, thiếu sự hướng dẫn và kiểm tra chặt chẽ từ cấp trên, cũng như hạn chế về nguồn lực vật chất và sự phối hợp với phụ huynh, cộng đồng. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, các vấn đề này là phổ biến trong quản lý hoạt động trải nghiệm ở bậc tiểu học, đòi hỏi sự đổi mới toàn diện về phương pháp quản lý và tổ chức.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ mức độ thực hiện các mục tiêu, nội dung và phương pháp tổ chức, cũng như bảng so sánh điểm trung bình đánh giá của giáo viên và cán bộ quản lý để minh họa sự khác biệt trong nhận thức và thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên

    • Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động trải nghiệm, kỹ năng tổ chức và đánh giá hoạt động.
    • Thời gian: Triển khai trong năm học 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm

    • Khuyến khích áp dụng đa dạng các hình thức như trò chơi sáng tạo, sân khấu hóa, nghiên cứu nhóm để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả giáo dục.
    • Thời gian: Thực hiện liên tục trong các năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm và tổ chuyên môn.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và khai thác nguồn lực địa phương

    • Rà soát, bổ sung trang thiết bị phục vụ hoạt động trải nghiệm; phối hợp với cộng đồng, phụ huynh để tận dụng các điều kiện vật chất sẵn có.
    • Thời gian: Kế hoạch đầu tư và khai thác trong năm học 2023-2025.
    • Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu nhà trường, UBND quận và các đơn vị liên quan.

  4. Tăng cường công tác kiểm tra, đánh giá và giám sát

    • Xây dựng tiêu chí đánh giá cụ thể, tổ chức kiểm tra định kỳ và đột xuất để đảm bảo việc thực hiện đúng kế hoạch và nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm.
    • Thời gian: Triển khai từ năm học 2023-2024.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, Ban giám hiệu các trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tiểu học

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động trải nghiệm, nâng cao hiệu quả chỉ đạo và tổ chức.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động trải nghiệm phù hợp với điều kiện địa phương.

  2. Giáo viên tiểu học

    • Lợi ích: Hiểu rõ vai trò, phương pháp tổ chức và đánh giá hoạt động trải nghiệm, nâng cao năng lực sư phạm.
    • Use case: Thiết kế và tổ chức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, phù hợp với đặc điểm học sinh.

  3. Phụ huynh học sinh và cộng đồng

    • Lợi ích: Tăng cường phối hợp với nhà trường trong việc hỗ trợ và tham gia các hoạt động trải nghiệm của con em.
    • Use case: Tham gia các hoạt động ngoại khóa, hỗ trợ về vật chất và tinh thần cho học sinh.

  4. Nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách giáo dục

    • Lợi ích: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và cơ sở lý luận để xây dựng chính sách phát triển giáo dục trải nghiệm.
    • Use case: Đề xuất các chính sách hỗ trợ phát triển hoạt động trải nghiệm trong giáo dục tiểu học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động trải nghiệm là gì và tại sao quan trọng đối với học sinh tiểu học?
    Hoạt động trải nghiệm là các hoạt động giáo dục do nhà trường tổ chức nhằm giúp học sinh tham gia thực tiễn, phát triển phẩm chất và năng lực. Nó giúp học sinh học qua làm, rèn luyện kỹ năng sống và phát triển toàn diện.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động trải nghiệm?
    Yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, nhận thức về hoạt động trải nghiệm; yếu tố khách quan như cơ sở vật chất, sự phối hợp của phụ huynh và cộng đồng; đặc điểm tâm sinh lý học sinh cũng ảnh hưởng lớn.

  3. Phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm nào được áp dụng phổ biến?
    Các phương pháp như khám phá, thể nghiệm, sắm vai, trò chơi, nghiên cứu nhóm và giải quyết vấn đề được sử dụng rộng rãi, giúp học sinh phát huy tính tích cực, sáng tạo và kỹ năng hợp tác.

  4. Làm thế nào để đánh giá kết quả hoạt động trải nghiệm của học sinh?
    Đánh giá kết quả dựa trên cả định tính (nhận xét của giáo viên, phụ huynh, bạn bè) và định lượng (số giờ tham gia, sản phẩm học sinh tạo ra), kết hợp tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng.

  5. Các trường tiểu học cần làm gì để nâng cao hiệu quả hoạt động trải nghiệm?
    Cần nâng cao năng lực quản lý và tổ chức của cán bộ, giáo viên; đổi mới hình thức và phương pháp tổ chức; đầu tư cơ sở vật chất; tăng cường phối hợp với phụ huynh và cộng đồng; đồng thời kiểm tra, đánh giá thường xuyên.

Kết luận

  • Hoạt động trải nghiệm là phương pháp giáo dục thiết yếu giúp phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực học sinh tiểu học.
  • Quản lý hoạt động trải nghiệm tại các trường tiểu học quận Ngũ Hành Sơn đã đạt được những kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các yếu tố như năng lực cán bộ quản lý, giáo viên, cơ sở vật chất và sự phối hợp cộng đồng ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các biện pháp đồng bộ nhằm nâng cao nhận thức, đổi mới phương pháp tổ chức, tăng cường đầu tư và kiểm tra đánh giá.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 để nâng cao chất lượng hoạt động trải nghiệm, góp phần phát triển giáo dục tiểu học tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các trường và Phòng Giáo dục cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất, tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý và giáo viên, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát để đảm bảo hiệu quả thực hiện.