Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục quốc phòng - an ninh (GDQP-AN) là một nội dung quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân vững mạnh. Tại Việt Nam, GDQP-AN được triển khai chính thức trong các trường đại học, cao đẳng nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng quân sự và nâng cao ý thức bảo vệ Tổ quốc cho sinh viên. Trường Cao đẳng Bình Định, với hơn 55 năm phát triển, đã chú trọng công tác GDQP-AN, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế trong quản lý và tổ chức hoạt động này. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2018-2021 tại Trường Cao đẳng Bình Định nhằm khảo sát thực trạng quản lý hoạt động GDQP-AN cho sinh viên, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác này.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên về mục tiêu, nội dung, phương pháp, cơ sở vật chất phục vụ GDQP-AN; khảo sát thực trạng quản lý các hoạt động giáo dục; đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý. Phạm vi nghiên cứu bao gồm toàn bộ hoạt động GDQP-AN cho sinh viên tại Trường Cao đẳng Bình Định, với đối tượng khảo sát gồm 36 cán bộ quản lý, giảng viên và 178 sinh viên đã tham gia học môn GDQP-AN. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc hoàn thiện công tác quản lý, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý hoạt động GDQP-AN. Quản lý được hiểu là quá trình tác động có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra thông qua các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Quản lý giáo dục là sự tác động có tổ chức, có định hướng của các cơ quan quản lý đến các thành tố của hệ thống giáo dục nhằm đảm bảo vận hành hiệu quả và đạt mục tiêu giáo dục.

GDQP-AN được định nghĩa là tổng thể các hoạt động giáo dục nhằm xây dựng, nâng cao phẩm chất và năng lực quốc phòng, an ninh cho công dân, đặc biệt là sinh viên trong các trường đại học, cao đẳng. Nội dung GDQP-AN bao gồm kiến thức về quan điểm, chính sách quốc phòng, an ninh của Đảng và Nhà nước, truyền thống dân tộc, kỹ năng quân sự cơ bản và kỹ thuật chiến đấu.

Các khái niệm chính trong nghiên cứu gồm: quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, hoạt động GDQP-AN, quản lý hoạt động GDQP-AN cho sinh viên, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động GDQP-AN. Mô hình quản lý hoạt động GDQP-AN được xây dựng dựa trên các nội dung quản lý mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp, hoạt động của giảng viên và sinh viên, điều kiện cơ sở vật chất, cùng các phương thức quản lý như lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, chỉ đạo và giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp nghiên cứu lý thuyết và thực tiễn. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Dữ liệu thứ cấp: tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật, nghị quyết, thông tư liên quan đến GDQP-AN và quản lý giáo dục.
  • Dữ liệu sơ cấp: khảo sát định lượng bằng bảng hỏi với 36 cán bộ quản lý, giảng viên và 178 sinh viên Trường Cao đẳng Bình Định; phỏng vấn sâu cán bộ, giảng viên và sinh viên; quan sát thực tế các hoạt động GDQP-AN tại trường.

Phương pháp phân tích số liệu sử dụng thống kê mô tả, tính điểm trung bình và tỷ lệ phần trăm để đánh giá mức độ nhận thức, phù hợp và ảnh hưởng của các yếu tố. Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và có kiểm soát nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 12/2020 đến tháng 6/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về mục tiêu, nhiệm vụ GDQP-AN: Đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên đánh giá mức độ nhận thức về mục tiêu, nhiệm vụ GDQP-AN ở mức khá cao với điểm trung bình khoảng 2,25 trên thang 3, trong khi sinh viên có mức nhận thức thấp hơn, chỉ đạt khoảng 1,8. Khoảng 52% cán bộ, giảng viên cho rằng nhận thức của họ là quan trọng, trong khi 27% sinh viên còn xem nhẹ môn học.

  2. Thực trạng nội dung và phương pháp giáo dục: Nội dung chương trình GDQP-AN được đánh giá phù hợp ở mức trung bình đến khá, tuy nhiên có sự thay đổi thường xuyên gây khó khăn cho việc ổn định kế hoạch giảng dạy. Phương pháp giảng dạy chủ yếu là thuyết trình và thực hành, nhưng việc đổi mới phương pháp còn hạn chế, chỉ khoảng 40% giảng viên áp dụng các hình thức thảo luận, làm việc nhóm.

  3. Hoạt động của giảng viên và sinh viên: Giảng viên có trình độ chuyên môn đảm bảo với 33,3% có trình độ thạc sĩ, 67,7% trình độ đại học. Tuy nhiên, công tác chuẩn bị bài giảng và quản lý giờ lên lớp chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy. Sinh viên có thái độ học tập chưa đồng đều, một số bộ phận còn xem nhẹ môn học, ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo.

  4. Cơ sở vật chất và điều kiện hỗ trợ: Trường đã đầu tư trang thiết bị như 2 máy bắn tập, 25 khẩu súng luyện tập, 20 lựu đạn tập và phòng học đặc thù, tuy nhiên diện tích thao trường còn hạn chế, phải kết hợp với sân thể thao chung. Cơ sở vật chất được đánh giá ở mức khá, nhưng vẫn chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý hoạt động GDQP-AN tại Trường Cao đẳng Bình Định đã đạt được những kết quả nhất định nhưng còn nhiều hạn chế. Nhận thức của cán bộ quản lý và giảng viên tương đối tốt, song sinh viên chưa thực sự quan tâm đúng mức, điều này có thể do nội dung chương trình thay đổi thường xuyên và phương pháp giảng dạy chưa thực sự hấp dẫn, chưa phát huy được tính chủ động, sáng tạo của người học.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị tại trường còn hạn chế so với các trường đại học lớn, ảnh hưởng đến chất lượng luyện tập và thực hành kỹ năng quân sự. Việc quản lý giờ lên lớp, kiểm tra đánh giá cũng cần được tăng cường để đảm bảo tính nghiêm túc và khách quan.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố điểm nhận thức của các nhóm đối tượng, bảng so sánh mức độ phù hợp của nội dung và phương pháp giảng dạy, cũng như biểu đồ đánh giá cơ sở vật chất. Những phát hiện này nhấn mạnh sự cần thiết của việc đổi mới quản lý, nâng cao năng lực giảng viên và tăng cường đầu tư cơ sở vật chất để nâng cao hiệu quả GDQP-AN.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý và giảng viên: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về GDQP-AN và quản lý giáo dục quốc phòng nhằm nâng cao nhận thức và năng lực quản lý. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, chủ thể là Ban giám hiệu và phòng đào tạo.

  2. Tăng cường quản lý công tác thực hiện chương trình, kế hoạch dạy học: Xây dựng kế hoạch giảng dạy ổn định, đồng bộ, đảm bảo tiến độ và chất lượng nội dung. Áp dụng hệ thống giám sát, đánh giá thường xuyên để điều chỉnh kịp thời. Thời gian triển khai 6-12 tháng, do bộ môn GDTC-QP&AN phối hợp với phòng đào tạo thực hiện.

  3. Đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức thi, kiểm tra: Khuyến khích áp dụng phương pháp thảo luận nhóm, học tập trải nghiệm, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ giảng dạy. Đổi mới hình thức kiểm tra đánh giá theo hướng đánh giá năng lực thực hành và thái độ học tập. Thời gian thực hiện 12 tháng, do giảng viên và bộ môn GDTC-QP&AN chủ trì.

  4. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ GDQP-AN: Mở rộng diện tích thao trường, trang bị thêm thiết bị luyện tập hiện đại, xây dựng phòng học chuyên biệt. Lập kế hoạch đầu tư dài hạn, huy động nguồn lực từ nhà trường và các nguồn hỗ trợ bên ngoài. Thời gian thực hiện 24 tháng, do Ban giám hiệu và phòng quản lý thiết bị đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục tại các trường đại học, cao đẳng: Giúp hiểu rõ thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động GDQP-AN, từ đó áp dụng vào công tác quản lý tại đơn vị mình nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.

  2. Giảng viên bộ môn GDQP-AN và giáo dục thể chất: Nắm bắt các phương pháp giảng dạy, quản lý giờ lên lớp, kiểm tra đánh giá và cách thức đổi mới nội dung, hình thức giảng dạy phù hợp với sinh viên hiện nay.

  3. Sinh viên ngành quản lý giáo dục và các ngành liên quan: Tăng cường hiểu biết về quản lý giáo dục quốc phòng, nhận thức về vai trò của GDQP-AN trong đào tạo và phát triển năng lực công dân.

  4. Các nhà nghiên cứu và hoạch định chính sách giáo dục: Cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất chính sách nhằm nâng cao chất lượng GDQP-AN trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Câu hỏi thường gặp

  1. GDQP-AN có vai trò gì trong đào tạo sinh viên?
    GDQP-AN trang bị kiến thức, kỹ năng quân sự cơ bản và nâng cao ý thức trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc cho sinh viên, góp phần đào tạo công dân có phẩm chất và năng lực toàn diện.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý hoạt động GDQP-AN tại Trường Cao đẳng Bình Định là gì?
    Khó khăn gồm nhận thức chưa đồng đều của sinh viên, cơ sở vật chất hạn chế, phương pháp giảng dạy chưa đổi mới và sự thay đổi thường xuyên của chương trình học.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giảng dạy GDQP-AN?
    Cần đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng tích cực, tăng cường thực hành, sử dụng công nghệ thông tin và tổ chức các hoạt động trải nghiệm thực tế.

  4. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến chất lượng GDQP-AN?
    Cơ sở vật chất như thao trường, thiết bị luyện tập là điều kiện cần thiết để sinh viên thực hành kỹ năng, nếu thiếu sẽ làm giảm hiệu quả đào tạo và rèn luyện.

  5. Ai là người chịu trách nhiệm chính trong quản lý hoạt động GDQP-AN?
    Ban giám hiệu nhà trường, bộ môn GDTC-QP&AN, cán bộ quản lý và giảng viên đều có vai trò phối hợp trong quản lý, tổ chức và giám sát hoạt động GDQP-AN.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động GDQP-AN tại Trường Cao đẳng Bình Định đã đạt được kết quả nhất định nhưng còn nhiều hạn chế về nhận thức, phương pháp và cơ sở vật chất.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên tương đối tốt, trong khi sinh viên còn xem nhẹ vai trò của môn học.
  • Cơ sở vật chất và trang thiết bị phục vụ GDQP-AN chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu thực tiễn, ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.
  • Cần thiết phải đổi mới phương pháp giảng dạy, tăng cường quản lý kế hoạch, kiểm tra đánh giá và đầu tư cơ sở vật chất.
  • Các biện pháp đề xuất có tính khả thi và cấp thiết, hướng tới nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng GDQP-AN trong giai đoạn tiếp theo.

Next steps: Triển khai các khóa tập huấn nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch đầu tư cơ sở vật chất, đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy trong vòng 1-2 năm tới.

Call to action: Các đơn vị quản lý giáo dục và nhà trường cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng GDQP-AN, góp phần đào tạo nguồn nhân lực có phẩm chất và năng lực toàn diện cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.