I. Tổng Quan Quản Lý Dạy Học 2 Buổi Ngày Nghiên Cứu Luận Án
Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) đóng vai trò then chốt trong sự phát triển của mỗi quốc gia. Trong bối cảnh đổi mới GD&ĐT toàn diện, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, vai trò của GD&ĐT càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Đảng ta khẳng định cần "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa", đặc biệt là đổi mới chương trình, nội dung và phương pháp dạy và học ở tất cả các cấp học, bậc học theo tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW. Điều này có nghĩa là việc đổi mới GDTH cần chuyển đổi từ hình thức dạy học lấy kiến thức làm trọng tâm sang hình thức giúp học sinh phát triển toàn diện về phẩm chất và năng lực. Nghiên cứu các giải pháp nhằm quản lý hoạt động dạy học đối với học sinh tiểu học theo định hướng đổi mới giáo dục có ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc. Chính phủ đã xác định chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2020, với mục tiêu "Đến năm 2020, 90% các trường TH tổ chức dạy học 2 buổi/ngày". Mô hình dạy học 2 buổi/ngày đã có sự chuyển biến trong nhận thức xã hội và phát triển về quy mô. Tuy nhiên, hoạt động này chưa được chỉ đạo đồng bộ và toàn diện, phù hợp với yêu cầu đổi mới GDPT.
1.1. Tầm Quan Trọng của Dạy Học 2 Buổi Ngày Ở Tiểu Học
Dạy học 2 buổi/ngày đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học. Nó đáp ứng nhu cầu thiết yếu của xã hội và ngành giáo dục. Mô hình này giúp học sinh nắm vững kiến thức, kỹ năng, đồng thời tạo điều kiện tham gia các hoạt động rèn luyện thể chất, vui chơi giải trí. Vì vậy, việc nghiên cứu để đưa ra các biện pháp tối ưu cho mô hình dạy học này là vô cùng cấp thiết.
1.2. Đổi Mới Giáo Dục Phổ Thông và Yêu Cầu Dạy Học 2 Buổi Ngày
Năm học 2020-2021, chương trình GDPT 2018 được áp dụng cho lớp 1, đòi hỏi học sinh phải học 2 buổi/ngày. Các hiệu trưởng cần đảm bảo hoạt động điều hành, quản lý để việc học 2 buổi/ngày được triển khai đồng bộ và hiệu quả. Lý thuyết và thực tiễn chỉ ra sự cần thiết phải nghiên cứu về quản lý dạy học 2 buổi/ngày để làm rõ các đặc trưng, thành tố nội dung, quy trình và điều kiện, từ đó đảm bảo hiệu quả giáo dục của nhà trường.
II. Thách Thức Quản Lý Dạy Học 2 Buổi Thực Trạng Tại Hà Nội
Trong những năm gần đây, số lượng trường tiểu học thực hiện dạy học 2 buổi/ngày ở Việt Nam, đặc biệt là tại TP. Hà Nội, đã tăng lên. Tuy nhiên, việc triển khai chưa đồng bộ giữa các vùng miền. Mặc dù nhiều trường đã tổ chức tốt và nâng cao kết quả học tập, được sự ủng hộ của phụ huynh và chính quyền, nhưng vẫn còn nhiều trường chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng. Chẳng hạn như tình trạng quá tải về nội dung, kế hoạch dạy học chưa phù hợp, tiềm năng chưa được khai thác hiệu quả, tổ chức đơn điệu và nguồn lực sử dụng chưa hợp lý. Điều này dẫn đến gánh nặng cho cả học sinh và giáo viên. Ngoài ra, nhiều trường còn gặp khó khăn về kinh phí, số lượng giáo viên, cơ sở vật chất, điều kiện gia đình học sinh và nội dung giáo dục, cũng như lúng túng trong công tác quản lý và tổ chức dạy học.
2.1. Bất Cập Trong Triển Khai Dạy Học 2 Buổi Ngày
Hoạt động dạy học và quản lý việc học 2 buổi/ngày ở các trường tiểu học còn tồn tại nhiều bất cập trước yêu cầu đổi mới GDPT. Công tác quản lý hoạt động dạy học 2 buổi/ngày chưa đáp ứng được nhu cầu của phụ huynh, học sinh và xã hội. Chất lượng dạy học chưa toàn diện và sự phối hợp giữa các lực lượng giáo dục chưa đồng bộ. Đây là một vấn đề cấp thiết cần được giải quyết.
2.2. Hạn Chế Về Nguồn Lực và Quản Lý Cơ Sở Vật Chất
Quá trình triển khai dạy và học 2 buổi/ngày, nhiều trường còn hạn chế về nguồn kinh phí, số lượng giáo viên giảng dạy, cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu, điều kiện gia đình học sinh – xã hội. Về nội dung giáo dục, còn lúng túng trong công tác quản lý, tổ chức dạy học. Vì vậy, cần có những nghiên cứu hệ thống về hoạt động dạy học 2 buổi/ngày và quan tâm đến công tác quản lý.
III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đánh Giá Thực Trạng Quản Lý Dạy Học
Luận án này sử dụng phương pháp luận tiếp cận hệ thống, tiếp cận phát triển và tiếp cận hoạt động để nghiên cứu. Tiếp cận hệ thống xem xét quản lý hoạt động dạy học như một khía cạnh quản lý chuyên môn, một thành tố trong tổng thể các nội dung quản lý nhà trường tiểu học. Nghiên cứu cần đặt trong mối quan hệ chức năng với các nội dung quản lý khác như quản lý hoạt động trải nghiệm, quản lý đội ngũ giáo viên, quản lý tài chính và cơ sở vật chất, nhằm tạo hiệu quả đồng bộ giúp nhà trường đạt được mục tiêu phát triển năng lực và phẩm chất của học sinh. Tiếp cận hoạt động vận dụng lý thuyết về hoạt động vào đối tượng nghiên cứu để tìm hiểu, xem xét và đánh giá.
3.1. Tiếp Cận Hệ Thống Trong Quản Lý Dạy Học 2 Buổi Ngày
Quản lý hoạt động dạy học cần được xem xét trong mối quan hệ chức năng với các nội dung quản lý khác nhau của nhà trường, như quản lý hoạt động trải nghiệm, quản lý đội ngũ giáo viên và quản lý tài chính - cơ sở vật chất. Từ đó, tạo ra một hệ thống đồng bộ giúp nhà trường đạt được các mục tiêu phát triển.
3.2. Tiếp Cận Hoạt Động và Chức Năng Quản Lý
Tiếp cận hoạt động tập trung vào khả năng áp dụng và triển khai các hành động cụ thể để quản lý hoạt động dạy học theo định hướng đổi mới. Tiếp cận các chức năng quản lý giúp nhà quản lý định hình được các nội dung quản lý có thể thực hiện, bao gồm tổ chức, chỉ đạo, phối hợp và kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động.
3.3. Sử Dụng Phương Pháp Nghiên Cứu Bằng Bảng Hỏi
Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu bằng bảng hỏi. Đối tượng điều tra là lãnh đạo các Phòng GD&ĐT TP. Hà Nội, chuyên viên Phòng GD&ĐT phụ trách TH, hiệu trưởng, hiệu phó, giáo viên và cha mẹ HS trường TH TP. Hà Nội. Trao đổi trực tiếp hoặc thông qua tọa đàm, hội thảo khoa học để chuyên gia cho ý kiến về thực trạng QLDH 2 buổi/ngày, tư vấn góp ý cho việc đề xuất các giải p...
IV. Biện Pháp Quản Lý Dạy Học 2 Buổi Ngày Nâng Cao Nhận Thức
Để nâng cao hiệu quả quản lý dạy học 2 buổi/ngày tại các trường tiểu học ở Hà Nội, một trong những biện pháp quan trọng là tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý (CBQL), giáo viên (GV), cha mẹ học sinh (HS) và các lực lượng xã hội về tầm quan trọng của dạy học hai buổi/ngày. Việc này giúp tạo sự đồng thuận và thống nhất trong cách hiểu, cách làm, từ đó thúc đẩy quá trình triển khai và thực hiện mô hình dạy học này.
4.1. Tầm Quan Trọng Của Nâng Cao Nhận Thức
Nâng cao nhận thức là bước đầu tiên và quan trọng để thay đổi tư duy, hành động của các bên liên quan. Khi mọi người hiểu rõ về lợi ích, ý nghĩa của dạy học 2 buổi/ngày, họ sẽ chủ động, tích cực tham gia vào quá trình xây dựng và thực hiện kế hoạch.
4.2. Đối Tượng Cần Nâng Cao Nhận Thức Về Dạy Học 2 Buổi Ngày
Các đối tượng cần được nâng cao nhận thức bao gồm: CBQL các cấp, GV trực tiếp giảng dạy, cha mẹ HS và các lực lượng xã hội khác như các tổ chức đoàn thể, doanh nghiệp, cộng đồng dân cư. Mỗi đối tượng có vai trò và trách nhiệm riêng, cần có những hình thức tuyên truyền, giáo dục phù hợp.
4.3. Hình Thức Nâng Cao Nhận Thức
Có thể sử dụng nhiều hình thức đa dạng để nâng cao nhận thức, như tổ chức hội thảo, tập huấn, diễn đàn, các hoạt động ngoại khóa, các kênh truyền thông (báo chí, truyền hình, internet),... Nội dung tuyên truyền cần tập trung vào những ưu điểm của dạy học 2 buổi/ngày, những yêu cầu đổi mới giáo dục, và những kinh nghiệm thành công từ các đơn vị khác.
V. Xây Dựng Kế Hoạch Giáo Dục Nhà Trường Chi Tiết 2 Buổi
Xây dựng kế hoạch giáo dục nhà trường phù hợp với điều kiện dạy học hai buổi/ngày là một biện pháp quan trọng để đảm bảo chất lượng giáo dục và đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông. Kế hoạch này cần được xây dựng một cách khoa học, chi tiết và linh hoạt, dựa trên mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phù hợp.
5.1. Tính Phù Hợp Của Kế Hoạch Giáo Dục Nhà Trường
Kế hoạch giáo dục nhà trường cần phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh tiểu học, điều kiện cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên của nhà trường, cũng như yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới. Kế hoạch cần thể hiện rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp và hình thức tổ chức dạy học cho từng môn học, hoạt động giáo dục trong cả hai buổi học.
5.2. Nội Dung Chi Tiết Của Kế Hoạch Dạy Học 2 Buổi Ngày
Kế hoạch cần bao gồm: thời gian biểu chi tiết cho từng buổi học, kế hoạch bài dạy cụ thể cho từng môn học, kế hoạch tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hoạt động trải nghiệm, hoạt động vui chơi giải trí, kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi, phụ đạo học sinh yếu,... Kế hoạch cần được xây dựng với sự tham gia của tất cả các thành viên trong nhà trường, từ CBQL, GV đến đại diện cha mẹ HS.
5.3. Linh Hoạt Trong Kế Hoạch
Kế hoạch giáo dục nhà trường cần có tính linh hoạt, có thể điều chỉnh, bổ sung để phù hợp với tình hình thực tế của nhà trường. Cần có cơ chế giám sát, đánh giá việc thực hiện kế hoạch, và kịp thời điều chỉnh những nội dung chưa phù hợp.
VI. Bồi Dưỡng Năng Lực Giáo Viên Bí Quyết Dạy 2 Buổi Hiệu Quả
Bồi dưỡng và phát triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên (GV) là một trong những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng dạy học hai buổi/ngày ở trường tiểu học (TH). GV cần được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng và phương pháp để đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục (ĐMGD) và thực hiện hiệu quả chương trình dạy học trong cả hai buổi.
6.1. Nâng Cao Năng Lực Chuyên Môn cho Giáo Viên Tiểu Học
Bồi dưỡng giúp GV nắm vững kiến thức chuyên môn, chương trình giáo dục phổ thông mới, các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, các hình thức tổ chức dạy học linh hoạt và sáng tạo. Cần chú trọng bồi dưỡng năng lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học.
6.2. Phát Triển Kỹ Năng Quản Lý Lớp Học Hai Buổi
GV cần được bồi dưỡng về kỹ năng quản lý lớp học, xây dựng môi trường học tập thân thiện và tích cực, tạo cơ hội cho HS phát huy tính chủ động, sáng tạo, hợp tác và chia sẻ. Cần chú trọng bồi dưỡng kỹ năng tư vấn, hỗ trợ HS gặp khó khăn trong học tập và rèn luyện.
6.3. Đổi Mới Kiểm Tra Đánh Giá Theo Hướng Phát Triển Năng Lực
GV cần được bồi dưỡng về kỹ năng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của HS theo hướng phát triển năng lực, đánh giá thường xuyên và liên tục, sử dụng nhiều hình thức đánh giá khác nhau (đánh giá bằng nhận xét, đánh giá bằng điểm số, đánh giá sản phẩm học tập,...), tạo điều kiện cho HS tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau.
