Vận dụng dạy học khám phá để phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh trong sinh học 11

• Tác giả: Nguyễn Thị Phương Nga
• Người hướng dẫn: PGS.TS Mai Văn Hưng
• Trường học: Trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Sư phạm Sinh học
• Đề tài: Vận dụng dạy học khám phá nhằm phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh trong dạy học phần sinh học cơ thể thực vật - Sinh học 11, Trung học phổ thông
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. LƯỢC SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ
• 1.2. TRÊN THẾ GIỚI
• 1.3. MÔ HÌNH DHKP VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN
• 1.4. TÌNH HÌNH ỨNG DỤNG DHKP Ở MỸ VÀ VIỆT NAM
• 1.5. TÁC GIẢ VÀ CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 1.6. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: VẬN DỤNG DẠY HỌC KHÁM PHÁ NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC PHẦN SINH HỌC CƠ THỂ THỰC VẬT - SINH HỌC 11 THPT
• 2.1. PHÂN TÍCH CẤU TRÚC VÀ NỘI DUNG PHẦN SINH HỌC CƠ THỂ THỰC VẬT - SINH HỌC 11 THPT
• 2.2. CẤU TRÚC, NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH SINH HỌC THPT
• 2.3. MỘT SỐ NỘI DUNG PHẦN SINH HỌC CƠ THỂ THỰC VẬT - SINH HỌC 11, THPT CẦN XÂY DỰNG ĐỀ TÀI NCKH ĐỂ DHKP
• 2.4. NGUYÊN TẮC LỰA CHỌN NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH ĐỂ XÂY DỰNG ĐỀ TÀI NCKH
• 2.5. MỤC TIÊU CHUNG CỦA CÁC ĐỀ TÀI NCKH
• 2.6. QUY TRÌNH DHKP QUA ĐỀ TÀI KHOA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NCKH CHO HS
• 2.6.1. QUY TRÌNH TỔNG QUÁT
• 2.6.2. GIẢI THÍCH QUY TRÌNH
• 2.6.3. VÍ DỤ VẬN DỤNG QUY TRÌNH DHKP QUA ĐỀ TÀI: “SỰ THÍCH NGHI CỦA THỰC VẬT THÔNG QUA CÁC HÌNH THỨC HƯỚNG ĐỘNG”
• 2.7. THIẾT KẾ MỘT SỐ GIÁO ÁN VẬN DỤNG QUY TRÌNH DHKP QUA ĐỀ TÀI KHOA HỌC NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NCKH CHO HS
• 2.7.1. GIÁO ÁN 1: VẬN DỤNG QUY TRÌNH DHKP QUA ĐỀ TÀI “TÌM HIỂU VẤN ĐỀ TƯỚI – TIÊU NƯỚC TRONG NÔNG NGHIỆP”
• 2.7.2. GIÁO ÁN 2: VẬN DỤNG QUY TRÌNH DHKP QUA ĐỀ TÀI “NITƠ VỚI NĂNG SUẤT CÂY TRỒNG”
• 2.8. THIẾT KẾ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA HS
• 2.8.1. ĐÁNH GIÁ KIẾN THỨC KHOA HỌC
• 2.8.2. ĐÁNH GIÁ KĨ NĂNG
• 2.8.3. ĐÁNH GIÁ THÁI ĐỘ
• 2.9. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM
• 3.2. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM
• 3.3. PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM
• 3.4. CHỌN ĐỐI TƯỢNG THỰC NGHIỆM
• 3.5. PHƯƠNG PHÁP BỐ TRÍ THỰC NGHIỆM
• 3.6. QUY TRÌNH THỰC NGHIỆM
• 3.7. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
• 3.8. PHÂN TÍCH ĐỊNH LƯỢNG KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
• 3.9. PHÂN TÍCH ĐỊNH TÍNH KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
• 3.10. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC 1: PHIẾU ĐIỀU TRA TÌNH HÌNH DHKP VÀ VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NCKH CHO HỌC SINH THPT HIỆN NAY
• PHỤ LỤC 2: PHIẾU ĐIỀU TRA VỀ TÌNH HÌNH HỌC TẬP VÀ NĂNG LỰC NCKH CỦA HỌC SINH Ở TRƯỜNG THTP HIỆN NAY
• PHỤ LỤC 3: CÁC ĐỀ KIỂM TRA
• PHỤ LỤC 4: MỘT SỐ SẢN PHẨM CỦA HỌC SINH

I. Tổng quan về phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh

Phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh là một trong những mục tiêu quan trọng trong giáo dục hiện đại. Việc này không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách chủ động mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện. Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam, việc áp dụng phương pháp dạy học khám phá trong môn sinh học 11 đã cho thấy những kết quả tích cực trong việc phát triển năng lực này.

1.1. Khái niệm và tầm quan trọng của năng lực nghiên cứu khoa học

Năng lực nghiên cứu khoa học được hiểu là khả năng của học sinh trong việc thực hiện các hoạt động nghiên cứu, từ việc đặt ra câu hỏi, thu thập dữ liệu đến phân tích và rút ra kết luận. Điều này không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn phát triển kỹ năng tư duy độc lập.

1.2. Vai trò của dạy học khám phá trong phát triển năng lực nghiên cứu

Dạy học khám phá là phương pháp giúp học sinh tự mình tìm hiểu và khám phá kiến thức. Phương pháp này khuyến khích học sinh tham gia tích cực vào quá trình học tập, từ đó phát triển năng lực nghiên cứu khoa học một cách tự nhiên và hiệu quả.

II. Những thách thức trong việc phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh

Mặc dù có nhiều lợi ích, việc phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh thông qua dạy học khám phá cũng gặp phải nhiều thách thức. Những thách thức này có thể đến từ cả phía giáo viên lẫn học sinh.

2.1. Hạn chế trong phương pháp giảng dạy hiện tại

Nhiều giáo viên vẫn còn sử dụng phương pháp giảng dạy truyền thống, dẫn đến việc học sinh không được khuyến khích tham gia vào các hoạt động nghiên cứu. Điều này làm giảm tính tích cực và sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập.

2.2. Thiếu tài nguyên và hỗ trợ cho hoạt động nghiên cứu

Nhiều trường học thiếu các tài liệu, thiết bị và hỗ trợ cần thiết cho việc thực hiện các hoạt động nghiên cứu. Điều này gây khó khăn cho học sinh trong việc áp dụng kiến thức vào thực tiễn.

III. Phương pháp dạy học khám phá hiệu quả trong sinh học 11

Để phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh, việc áp dụng các phương pháp dạy học khám phá là rất cần thiết. Các phương pháp này không chỉ giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách chủ động mà còn khuyến khích sự sáng tạo và tư duy phản biện.

3.1. Quy trình dạy học khám phá 5E

Quy trình dạy học khám phá 5E bao gồm các bước: Engage (Tạo sự chú ý), Explore (Khám phá), Explain (Giải thích), Elaborate (Mở rộng) và Evaluate (Đánh giá). Mỗi bước đều có vai trò quan trọng trong việc phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh.

3.2. Thiết kế giáo án dạy học khám phá

Giáo án dạy học khám phá cần được thiết kế sao cho phù hợp với nội dung chương trình sinh học 11. Việc này bao gồm việc lựa chọn các chủ đề nghiên cứu hấp dẫn và phù hợp với khả năng của học sinh.

IV. Ứng dụng thực tiễn của dạy học khám phá trong sinh học 11

Việc áp dụng dạy học khám phá trong môn sinh học 11 đã mang lại nhiều kết quả tích cực. Học sinh không chỉ nắm vững kiến thức mà còn phát triển được nhiều kỹ năng quan trọng.

4.1. Kết quả nghiên cứu từ thực nghiệm sư phạm

Các nghiên cứu thực nghiệm cho thấy học sinh tham gia vào các hoạt động dạy học khám phá có kết quả học tập tốt hơn so với học sinh học theo phương pháp truyền thống. Điều này chứng tỏ hiệu quả của phương pháp này trong việc phát triển năng lực nghiên cứu khoa học.

4.2. Phản hồi từ học sinh và giáo viên

Phản hồi từ học sinh cho thấy họ cảm thấy hứng thú hơn với môn học khi được tham gia vào các hoạt động khám phá. Giáo viên cũng nhận thấy sự tiến bộ rõ rệt trong khả năng tư duy và sáng tạo của học sinh.

V. Kết luận và triển vọng tương lai của dạy học khám phá

Dạy học khám phá không chỉ là một phương pháp giảng dạy mà còn là một cách tiếp cận mới trong giáo dục hiện đại. Việc phát triển năng lực nghiên cứu khoa học cho học sinh thông qua phương pháp này sẽ mở ra nhiều cơ hội cho tương lai.

5.1. Tương lai của dạy học khám phá trong giáo dục

Với sự phát triển của công nghệ và phương pháp giảng dạy hiện đại, dạy học khám phá sẽ ngày càng được áp dụng rộng rãi hơn trong các trường học. Điều này sẽ giúp học sinh phát triển toàn diện hơn.

5.2. Khuyến khích nghiên cứu và sáng tạo trong học sinh

Việc khuyến khích học sinh tham gia vào các hoạt động nghiên cứu sẽ giúp họ phát triển kỹ năng cần thiết cho tương lai. Điều này không chỉ có lợi cho bản thân học sinh mà còn cho xã hội.