Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, tiếng Trung thương mại trở thành một trong những ngôn ngữ quan trọng trong giao tiếp kinh doanh. Theo báo cáo của ngành giáo dục ngoại ngữ, số lượng người học tiếng Trung thương mại tại Việt Nam tăng khoảng 15% mỗi năm trong giai đoạn 2018-2022. Tuy nhiên, việc giảng dạy thành ngữ trong giáo trình tiếng Trung thương mại còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến khả năng giao tiếp tự nhiên và hiệu quả của người học. Thành ngữ là một phần quan trọng trong ngôn ngữ, giúp người học hiểu sâu sắc văn hóa và phong cách giao tiếp đặc trưng của tiếng Trung.

Luận văn tập trung khảo sát thành ngữ trong giáo trình tiếng Trung thương mại hiện hành, phân tích đặc điểm và mức độ sử dụng thành ngữ, từ đó đề xuất phương pháp giảng dạy phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả học tập. Nghiên cứu được thực hiện tại thành phố Hồ Chí Minh trong năm 2022, với phạm vi khảo sát bao gồm các giáo trình tiếng Trung thương mại phổ biến và nhóm học viên đang theo học tại các trung tâm đào tạo ngoại ngữ.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là: (1) xác định đặc điểm thành ngữ trong giáo trình tiếng Trung thương mại; (2) đánh giá mức độ phù hợp và hiệu quả của các phương pháp giảng dạy thành ngữ hiện tại; (3) đề xuất giải pháp giảng dạy thành ngữ nhằm cải thiện khả năng sử dụng thành ngữ của học viên. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Trung thương mại, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu thị trường lao động.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết ngôn ngữ học ứng dụng và mô hình giảng dạy ngoại ngữ giao tiếp. Lý thuyết ngôn ngữ học ứng dụng giúp phân tích cấu trúc, ý nghĩa và chức năng của thành ngữ trong tiếng Trung, đồng thời làm rõ vai trò của thành ngữ trong giao tiếp thương mại. Mô hình giảng dạy ngoại ngữ giao tiếp tập trung vào việc phát triển kỹ năng sử dụng ngôn ngữ trong tình huống thực tế, nhấn mạnh phương pháp học tập tương tác và thực hành.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm:

  • Thành ngữ (成语): các cụm từ cố định mang ý nghĩa đặc biệt, không thể hiểu theo nghĩa đen từng từ.
  • Giáo trình tiếng Trung thương mại: tài liệu giảng dạy tiếng Trung chuyên ngành thương mại, bao gồm từ vựng, ngữ pháp, thành ngữ và các bài tập thực hành.
  • Phương pháp giảng dạy thành ngữ: các kỹ thuật và chiến lược được áp dụng để giúp học viên hiểu và sử dụng thành ngữ hiệu quả trong giao tiếp.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính của nghiên cứu gồm: 5 giáo trình tiếng Trung thương mại phổ biến được sử dụng tại các trung tâm đào tạo ở thành phố Hồ Chí Minh, cùng với khảo sát ý kiến của 150 học viên và 20 giảng viên tiếng Trung thương mại. Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho nhóm học viên và giảng viên.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng. Phân tích định tính tập trung vào việc phân loại và đánh giá đặc điểm thành ngữ trong giáo trình, sử dụng kỹ thuật phân tích nội dung. Phân tích định lượng dựa trên kết quả khảo sát, sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu, tính toán tần suất, tỷ lệ phần trăm và kiểm định thống kê nhằm đánh giá mức độ hiệu quả của các phương pháp giảng dạy hiện tại.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 10 năm 2022, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm thành ngữ trong giáo trình: Khoảng 23% số thành ngữ trong các giáo trình khảo sát thuộc loại thành ngữ cổ điển, mang tính biểu tượng cao và khó hiểu với người học mới. Tỷ lệ thành ngữ hiện đại, liên quan trực tiếp đến thương mại chiếm khoảng 35%, còn lại là thành ngữ phổ thông. Điều này cho thấy giáo trình chưa cân đối giữa tính truyền thống và tính ứng dụng thực tế.

  2. Mức độ sử dụng thành ngữ của học viên: Qua khảo sát, chỉ có khoảng 28% học viên tự tin sử dụng thành ngữ trong giao tiếp thương mại, trong khi 45% cho biết gặp khó khăn trong việc hiểu và vận dụng thành ngữ đúng ngữ cảnh. Tỷ lệ này thấp hơn 17% so với nhóm học viên được đào tạo theo phương pháp giảng dạy tương tác.

  3. Hiệu quả phương pháp giảng dạy hiện tại: 60% giảng viên cho rằng phương pháp giảng dạy truyền thống, chủ yếu tập trung vào ghi nhớ và dịch nghĩa, chưa phát huy được hiệu quả trong việc giúp học viên sử dụng thành ngữ linh hoạt. Trong khi đó, các phương pháp giảng dạy tích cực như học qua tình huống, trò chơi ngôn ngữ được đánh giá cao hơn với tỷ lệ hài lòng đạt 75%.

  4. So sánh với nghiên cứu khác: Kết quả tương đồng với một số nghiên cứu gần đây cho thấy việc giảng dạy thành ngữ cần kết hợp giữa lý thuyết và thực hành, chú trọng phát triển kỹ năng giao tiếp thực tế thay vì chỉ học thuộc lòng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc học viên gặp khó khăn trong sử dụng thành ngữ là do giáo trình chưa cung cấp đủ ngữ cảnh thực tế và phương pháp giảng dạy còn mang tính truyền thống, thiếu sự tương tác. Việc tập trung vào thành ngữ cổ điển cũng làm giảm tính hấp dẫn và ứng dụng trong môi trường thương mại hiện đại.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thành ngữ theo loại trong giáo trình, biểu đồ tròn về mức độ tự tin sử dụng thành ngữ của học viên, và bảng so sánh hiệu quả các phương pháp giảng dạy theo đánh giá của giảng viên.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ nhu cầu đổi mới giáo trình và phương pháp giảng dạy thành ngữ, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Trung thương mại, từ đó cải thiện khả năng giao tiếp và hội nhập quốc tế của người học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cập nhật giáo trình: Tăng tỷ lệ thành ngữ hiện đại, liên quan trực tiếp đến thương mại trong giáo trình, bổ sung ngữ cảnh thực tế và ví dụ minh họa cụ thể. Thời gian thực hiện: 6 tháng; chủ thể: nhà xuất bản và các chuyên gia ngôn ngữ.

  2. Đổi mới phương pháp giảng dạy: Áp dụng phương pháp học tương tác, học qua tình huống, trò chơi ngôn ngữ để tăng cường kỹ năng sử dụng thành ngữ. Mục tiêu nâng tỷ lệ học viên tự tin sử dụng thành ngữ lên 50% trong vòng 1 năm; chủ thể: giảng viên và trung tâm đào tạo.

  3. Tổ chức các khóa đào tạo giảng viên: Nâng cao năng lực giảng dạy thành ngữ cho giảng viên qua các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp giảng dạy hiện đại. Thời gian: 3 tháng; chủ thể: các trường đại học và trung tâm ngoại ngữ.

  4. Phát triển tài liệu bổ trợ: Xây dựng bộ tài liệu điện tử, video bài giảng và bài tập tương tác về thành ngữ tiếng Trung thương mại để học viên tự học và luyện tập. Thời gian: 9 tháng; chủ thể: các đơn vị phát triển giáo trình và công nghệ giáo dục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên tiếng Trung thương mại: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và phương pháp giảng dạy thành ngữ hiệu quả, giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và kỹ năng truyền đạt.

  2. Nhà biên soạn giáo trình ngoại ngữ: Thông tin về đặc điểm thành ngữ và đề xuất cải tiến giáo trình giúp phát triển tài liệu phù hợp với nhu cầu thực tế của người học.

  3. Học viên và sinh viên ngành tiếng Trung thương mại: Hiểu rõ vai trò và cách sử dụng thành ngữ trong giao tiếp thương mại, từ đó nâng cao kỹ năng ngôn ngữ và khả năng ứng dụng.

  4. Các trung tâm đào tạo ngoại ngữ và tổ chức giáo dục: Áp dụng các giải pháp đổi mới phương pháp giảng dạy và phát triển tài liệu hỗ trợ nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao thành ngữ lại quan trọng trong tiếng Trung thương mại?
    Thành ngữ giúp người học hiểu sâu sắc văn hóa và phong cách giao tiếp đặc trưng, làm cho lời nói trở nên tự nhiên và thuyết phục hơn trong môi trường kinh doanh.

  2. Phương pháp giảng dạy thành ngữ nào hiệu quả nhất?
    Phương pháp học tương tác, học qua tình huống và trò chơi ngôn ngữ được đánh giá cao vì giúp học viên thực hành và ghi nhớ thành ngữ trong ngữ cảnh thực tế.

  3. Làm thế nào để học viên nâng cao khả năng sử dụng thành ngữ?
    Học viên nên luyện tập thường xuyên qua các bài tập thực hành, tham gia các hoạt động giao tiếp và sử dụng tài liệu bổ trợ đa dạng như video, bài giảng điện tử.

  4. Giáo trình hiện tại có những hạn chế gì?
    Giáo trình còn tập trung nhiều vào thành ngữ cổ điển, thiếu ngữ cảnh thực tế và chưa áp dụng nhiều phương pháp giảng dạy tích cực, dẫn đến hiệu quả học tập chưa cao.

  5. Làm sao để giảng viên cải thiện kỹ năng giảng dạy thành ngữ?
    Giảng viên cần tham gia các khóa đào tạo chuyên sâu về phương pháp giảng dạy hiện đại, cập nhật kiến thức và kỹ năng sư phạm, đồng thời áp dụng các kỹ thuật tương tác trong lớp học.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ đặc điểm và mức độ sử dụng thành ngữ trong giáo trình tiếng Trung thương mại hiện hành, chỉ ra những hạn chế trong nội dung và phương pháp giảng dạy.
  • Kết quả khảo sát cho thấy học viên còn gặp nhiều khó khăn trong việc sử dụng thành ngữ, ảnh hưởng đến hiệu quả giao tiếp.
  • Đề xuất các giải pháp đổi mới giáo trình và phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao kỹ năng sử dụng thành ngữ cho học viên.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn trong việc nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Trung thương mại tại Việt Nam.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai cập nhật giáo trình, tổ chức đào tạo giảng viên và phát triển tài liệu bổ trợ, đồng thời đánh giá hiệu quả sau khi áp dụng.

Hãy áp dụng những đề xuất này để nâng cao hiệu quả giảng dạy và học tập thành ngữ trong tiếng Trung thương mại, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho thị trường lao động hiện nay.