I. Sơ đồ tư duy và năng lực giao tiếp toán học
Luận văn tập trung vào việc ứng dụng sơ đồ tư duy trong dạy học chủ đề "Tam giác bằng nhau" ở lớp 7, nhằm phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh. Sơ đồ tư duy, theo Tony Buzan, là "công cụ của bộ não", giúp khai thác tiềm năng tư duy bằng cách kết hợp từ ngữ, hình ảnh, đường nét và màu sắc. Việc ứng dụng sơ đồ tư duy trong dạy học được đánh giá là phù hợp với điều kiện của Việt Nam và không đòi hỏi đầu tư nhiều về thời gian, kinh phí. Luận văn cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của năng lực giao tiếp toán học, được định nghĩa là khả năng diễn đạt, truyền đạt, tương tác và thảo luận về các khái niệm toán học một cách hiệu quả. Năng lực này được xem là kỹ năng quan trọng để học sinh có thể hợp tác và làm việc trong các dự án toán học. "Năng lực giao tiếp toán học là một kỹ năng quan trọng để bạn có thể tương tác và làm việc với những người khác trong một dự án toán học." [1]
1.1. Khái niệm và cơ sở tâm lý của sơ đồ tư duy: Sơ đồ tư duy là công cụ trực quan hóa thông tin và ý tưởng, bắt đầu từ một chủ đề chính ở giữa và mở rộng ra thành các nhánh. Nó giúp tổ chức thông tin, kết nối ý tưởng và dễ dàng theo dõi tư duy. Cơ sở tâm lý của sơ đồ tư duy dựa trên nguyên lý tư duy liên kết, ghi nhớ bằng hình ảnh và sử dụng cả hai bán cầu não.
1.2. Năng lực giao tiếp toán học: Năng lực giao tiếp toán học là khả năng diễn đạt, truyền đạt và thảo luận về các khái niệm toán học. Nó bao gồm việc sử dụng ngôn ngữ toán học, biểu diễn ý tưởng bằng hình vẽ và thảo luận, tranh luận về các vấn đề toán học. Việc phát triển năng lực này giúp học sinh hiểu sâu hơn về toán học và áp dụng kiến thức vào thực tế.
II. Chủ đề Tam giác bằng nhau và thực trạng dạy học
Chủ đề "Tam giác bằng nhau" trong chương trình Toán 7 được xem là chủ đề quan trọng nhưng cũng gây nhiều khó khăn cho học sinh. Học sinh cần tư duy sáng tạo và lập luận dựa trên các khái niệm, định nghĩa, định lý. Việc hệ thống hóa và liên kết kiến thức là cần thiết để học sinh nắm vững nội dung và phát triển năng lực giao tiếp toán học. Luận văn cũng đề cập đến việc ứng dụng công nghệ thông tin, cụ thể là phần mềm Coggle, trong việc thiết kế sơ đồ tư duy. Phần mềm này cho phép làm việc nhóm, cập nhật trực tiếp và thảo luận trong thời gian thực, giúp việc học tập trở nên hiệu quả và tương tác hơn. "Chủ đề hai tam giác bằng nhau là một chủ đề quan trọng và gây nhiều khó khăn đối với nhiều học sinh."
2.1. Nội dung và phương pháp dạy học: Chương trình Toán 7 theo định hướng phát triển năng lực, chú trọng vào việc áp dụng kiến thức vào thực tế. Phương pháp dạy học khuyến khích sự chủ động, tích cực của học sinh. Việc sử dụng sơ đồ tư duy được xem là phù hợp với định hướng này, giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức và phát triển năng lực giao tiếp.
2.2. Khảo sát thực trạng: Luận văn tiến hành khảo sát thực trạng dạy học chủ đề "Tam giác bằng nhau" để đánh giá mức độ hiểu bài của học sinh và phương pháp dạy học hiện tại của giáo viên. Kết quả khảo sát sẽ là cơ sở để đề xuất biện pháp ứng dụng sơ đồ tư duy.
III. Biện pháp ứng dụng sơ đồ tư duy và thực nghiệm sư phạm
Luận văn đề xuất một số biện pháp ứng dụng sơ đồ tư duy trong dạy học chủ đề "Tam giác bằng nhau", bao gồm: sử dụng sơ đồ tư duy trong bài học xây dựng kiến thức mới, ôn tập, hệ thống hóa kiến thức và ứng dụng công nghệ thông tin (phần mềm Coggle) để thiết kế sơ đồ tư duy. Các biện pháp này nhằm khuyến khích sự chủ động, sáng tạo của học sinh, giúp học sinh ghi nhớ kiến thức một cách logic và khoa học, đồng thời rèn luyện kỹ năng giao tiếp, hợp tác trong nhóm. "Dạy học với sơ đồ tư duy có tính kế thừa cao các phương pháp dạy học tích cực…" [5]
3.1. Thiết kế và tổ chức hoạt động: Luận văn hướng dẫn chi tiết các bước thiết kế sơ đồ tư duy, bao gồm xác định chủ đề chính, tạo nhánh, sử dụng từ khóa, hình ảnh, màu sắc. Đồng thời, luận văn cũng đưa ra các bước tổ chức hoạt động dạy học ứng dụng sơ đồ tư duy, từ khâu chuẩn bị đến khâu thực hiện và đánh giá.
3.2. Thực nghiệm sư phạm: Phần thực nghiệm sư phạm được tiến hành để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc ứng dụng sơ đồ tư duy. Luận văn so sánh kết quả học tập của nhóm học sinh được dạy bằng phương pháp ứng dụng sơ đồ tư duy với nhóm đối chứng. Kết quả thực nghiệm cho thấy việc sử dụng sơ đồ tư duy giúp nâng cao kết quả học tập và năng lực giao tiếp toán học của học sinh.
IV. Kết luận và khuyến nghị
Luận văn kết luận rằng việc ứng dụng sơ đồ tư duy trong dạy học chủ đề "Tam giác bằng nhau" ở lớp 7 là khả thi và mang lại hiệu quả tích cực trong việc phát triển năng lực giao tiếp toán học cho học sinh. Phương pháp này giúp học sinh hệ thống hóa kiến thức, ghi nhớ bài học tốt hơn, đồng thời rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, thuyết trình và tranh luận. Luận văn cũng khuyến nghị áp dụng phương pháp này rộng rãi hơn trong dạy học môn Toán ở các lớp khác và các chủ đề khác nhau. Việc sử dụng phần mềm hỗ trợ như Coggle giúp tăng cường tính tương tác và hiệu quả của việc học tập. "Việc áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy học lại không đòi hỏi đầu tư nhiều thời gian, không phải đầu tư thêm về kinh phí, trang thiết bị dạy học." [5]
4.1. Đánh giá chung: Luận văn có giá trị thực tiễn cao, cung cấp một phương pháp dạy học hiệu quả, phù hợp với định hướng phát triển năng lực của chương trình giáo dục phổ thông mới. Việc kết hợp giữa phương pháp truyền thống và công nghệ thông tin giúp tối ưu hóa quá trình dạy và học.
4.2. Hướng phát triển: Nghiên cứu có thể được mở rộng bằng cách áp dụng sơ đồ tư duy trong dạy học các chủ đề khác của môn Toán, cũng như nghiên cứu sâu hơn về tác động của phương pháp này đến các khía cạnh khác của năng lực học sinh, ví dụ như năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo.
