Luận Án Tiến Sĩ Về Phim Học Tập Trong Dạy Học Cơ Học Vật Lí 10

• Tác giả: Trần Quang Hiệu
• Người hướng dẫn: TS. Đỗ Hương Trà
• Trường học: Đại Học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Lý Luận Và PPDH Bộ Môn Vật Lý
• Đề tài: Xây Dựng Và Sử Dụng Phim Học Tập Trong Dạy Học Phần Cơ Học Vật Lý 10 Nhằm Bồi Dưỡng Năng Lực Giải Quyết Vấn Đề Của Học Sinh
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2022
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Các nghiên cứu về dạy học bồi dưỡng năng lực và NL GQVĐ của học sinh
• 1.2. Nghiên cứu sử dụng phim trong dạy học
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG PHIM HỌC TẬP TRONG VIỆC BỒI DƯỠNG NĂNG LỰC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CỦA HỌC SINH
• 2.1. Năng lực giải quyết vấn đề
• 2.1.1. Khái niệm năng lực giải quyết vấn đề
• 2.1.2. Các biểu hiện của năng lực giải quyết vấn đề
• 2.1.3. Cấu trúc của năng lực giải quyết vấn đề
• 2.2. Dạy học bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề của học sinh
• 2.2.1. Các biện pháp bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề
• 2.2.2. Dạy học giải quyết vấn đề theo hướng bồi dưỡng NL GQVĐ của học sinh
• 2.2.3. Tiến trình khoa học xây dựng vận dụng kiến thức trong dạy học vật lí
• 2.3. Xây dựng và sử dụng phim trong quá trình dạy học
• 2.3.1. Khái niệm về phim
• 2.3.2. Vai trò của phim học tập trong dạy học vật lí
• 2.3.3. Phân loại phim học tập
• 2.3.4. Xây dựng và lựa chọn phim học tập
• 2.3.5. Sử dụng phim học tập để bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề của HS
• 2.4. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học có sử dụng phim học tập
• 2.4.1. Khái niệm đánh giá năng lực
• 2.4.2. Các nguyên tắc đánh giá năng lực. Công cụ đánh giá năng lực giải quyết vấn đề
• 2.5. Thực trạng dạy học phát triển năng lực giải quyết vấn đề và việc sử dụng phim học tập trong dạy học vật lý
• 2.5.1. Thời gian và cách thức điều tra
• 2.5.2. Đối tượng điều tra
• 2.5.3. Mục đích điều tra
• 2.5.4. Kết quả điều tra
• 2.5.5. Đề xuất các giải pháp
• 2.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG PHIM HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC KIẾN THỨC PHẦN CƠ HỌC VẬT LÍ 10
• 3.1. Phân tích đặc điểm nội dung kiến thức phần cơ học Vật lí 10
• 3.2. Cấu trúc nội dung kiến thức phần cơ học Vật lí 10
• 3.3. Mục tiêu dạy học phần cơ học Vật lí 10
• 3.4. Thiết kế tiến trình dạy học có sử dụng phim học tập
• 3.4.1. Bài “Lực hấp dẫn”
• 3.4.2. Bài “Lực ma sát”
• 3.4.3. Bài “Lực hướng tâm”
• 3.4.4. Bài “Chuyển động ném”
• 3.5. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 4.1. Mục đích và nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm
• 4.1.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm
• 4.1.2. Nhiệm vụ thực nghiệm sư phạm
• 4.2. Đối tượng và nội dung thực nghiệm sư phạm
• 4.2.1. Đối tượng thực nghiệm sư phạm
• 4.2.2. Thời gian và nội dung thực nghiệm sư phạm. Phương pháp thực nghiệm sư phạm và lựa chọn thiết kế
• 4.3. Các phương pháp được sử dụng trong thực nghiệm sư phạm
• 4.4. Lựa chọn thiết kế
• 4.5. Diễn biến và kết quả thực nghiệm sư phạm
• 4.5.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm vòng 1
• 4.5.2. Diễn biến và kết quả thu trong thực nghiệm sư phạm vòng 2
• 4.6. Đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm
• 4.6.1. Xây dựng tiêu chí đánh giá các mức độ đạt được của NL GQVĐ
• 4.6.2. Nghiên cứu trường hợp: đánh giá sự phát triển NL GQVĐ của học sinh
• 4.6.3. Đánh giá qua bài kiểm tra sau thực nghiệm sư phạm
• 4.6.4. Kết quả bài kiểm tra đánh giá năng lực của tám học sinh
• 4.7. KẾT LUẬN CHƯƠNG 4
• KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT VÀ KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Giới thiệu về phim học tập trong dạy học vật lý 10

Phim học tập đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ dạy học, đặc biệt trong môn vật lý lớp 10. Việc sử dụng phim giáo dục giúp học sinh tiếp cận kiến thức một cách trực quan hơn, từ đó kích thích hứng thú và sự tò mò trong học tập. Theo nghiên cứu, phim học tập không chỉ đơn thuần là công cụ truyền đạt kiến thức mà còn là phương tiện giúp học sinh rèn luyện năng lực giải quyết vấn đề. Các giáo viên có thể xây dựng và lựa chọn những bộ phim phù hợp với nội dung bài học, từ đó tạo ra những tình huống thực tế giúp học sinh dễ dàng áp dụng lý thuyết vào thực hành.

1.1. Vai trò của phim trong dạy học

Phim học tập có khả năng tạo ra những tình huống học tập phong phú, giúp học sinh hình dung rõ hơn về các hiện tượng vật lý. Giáo dục STEM hiện nay đang nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng các phương tiện trực quan như phim để tăng cường khả năng tiếp thu kiến thức của học sinh. Việc sử dụng phim trong dạy học không chỉ giúp học sinh hiểu sâu sắc hơn về các khái niệm mà còn phát triển khả năng tư duy phản biện và phân tích tình huống thực tế.

II. Năng lực giải quyết vấn đề trong dạy học vật lý

Trong dạy học vật lý, việc bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh là một trong những mục tiêu quan trọng. Năng lực này không chỉ giúp học sinh giải quyết các bài toán vật lý mà còn giúp họ áp dụng kiến thức vào thực tiễn. Các phương pháp dạy học hiện đại, đặc biệt là dạy học cơ học, cần phải tích cực phát huy khả năng này thông qua các hoạt động học tập chủ động. Việc xây dựng các tình huống giải quyết vấn đề trong lớp học sẽ giúp học sinh hình thành kỹ năng tư duy độc lập và sáng tạo.

2.1. Các biện pháp bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề

Để bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề, giáo viên cần áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, như học tập qua phim và thảo luận nhóm. Việc này không chỉ tạo cơ hội cho học sinh tham gia vào quá trình học mà còn giúp họ phát triển các kỹ năng mềm cần thiết cho cuộc sống. Học sinh sẽ được khuyến khích đặt câu hỏi, tìm kiếm giải pháp và thực hiện các thí nghiệm để kiểm chứng lý thuyết, từ đó nâng cao khả năng tư duy phản biện.

III. Thiết kế tiến trình dạy học có sử dụng phim học tập

Việc thiết kế tiến trình dạy học có sử dụng phim học tập là một bước quan trọng trong việc bồi dưỡng năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh. Giáo viên cần xác định rõ mục tiêu dạy học và nội dung kiến thức cần truyền đạt, từ đó lựa chọn các bộ phim phù hợp. Mỗi bài học có thể được xây dựng thành một tiến trình gồm các hoạt động như xem phim, thảo luận, và thực hành. Việc này không chỉ giúp học sinh hiểu bài mà còn tạo cơ hội cho họ phát triển các kỹ năng phân tích và tổng hợp thông tin.

3.1. Phân tích nội dung kiến thức phần cơ học

Nội dung kiến thức phần cơ học trong chương trình vật lý 10 bao gồm các chủ đề như lực hấp dẫn, lực ma sát, và chuyển động ném. Mỗi chủ đề cần được thiết kế thành các hoạt động học tập cụ thể, trong đó phim học tập sẽ là công cụ hỗ trợ chính. Việc phân tích nội dung kiến thức giúp giáo viên định hình rõ ràng cách thức sử dụng phim để đạt được hiệu quả cao nhất trong dạy học.

IV. Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh

Đánh giá năng lực giải quyết vấn đề của học sinh là một phần không thể thiếu trong quá trình dạy học. Giáo viên cần xây dựng các tiêu chí đánh giá rõ ràng và công cụ đánh giá phù hợp. Việc này không chỉ giúp giáo viên nắm bắt được mức độ tiếp thu kiến thức của học sinh mà còn giúp học sinh nhận thức được sự tiến bộ của bản thân. Đánh giá năng lực có thể thực hiện thông qua các bài kiểm tra, thảo luận nhóm, và các hoạt động thực hành sau khi xem phim.

4.1. Các nguyên tắc đánh giá năng lực

Các nguyên tắc đánh giá năng lực giải quyết vấn đề cần đảm bảo tính công bằng, khách quan và chính xác. Giáo viên cần sử dụng nhiều hình thức đánh giá khác nhau để phản ánh đúng năng lực thực sự của học sinh. Việc đánh giá không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra kiến thức mà còn cần chú trọng đến khả năng áp dụng kiến thức vào thực tiễn và khả năng tư duy phản biện của học sinh.