Luận án tiến sĩ về phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học

• Tác giả: Lý Huy Hoàng
• Người hướng dẫn: PGS. Cao Cự Giác
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn Hóa học
• Đề tài: Phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• BẢNG GHI CHÚ VÀ CỤM TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HÓA HỌC
• 1.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1.1. Những kết quả nghiên cứu trên thế giới
• 1.1.2. Những kết quả nghiên cứu ở Việt Nam
• 1.2. NĂNG LỰC, NĂNG LỰC DẠY HỌC VÀ VẤN ĐỀ PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HÓA HỌC
• 1.2.1. Khái niệm năng lực
• 1.2.2. Cấu trúc năng lực
• 1.2.3. Đánh giá năng lực người học
• 1.2.4. Năng lực sư phạm
• 1.2.5. Năng lực dạy học, năng lực dạy học thí nghiệm
• 1.3. THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VÀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC NGƯỜI HỌC
• 1.3.1. Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hóa học
• 1.3.2. Sử dụng thí nghiệm trong dạy học hóa học theo hướng phát triển năng lực người học
• 1.4. ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở ĐẠI HỌC THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM
• 1.4.1. Cơ sở đổi mới phương pháp dạy học ở Đại học theo hướng phát triển năng lực người học – Các lý thuyết học tập
• 1.4.2. Phương pháp dạy học tích cực vận dụng trong dạy học ở Đại học theo hướng phát triển năng lực sinh viên sư phạm
• 1.4.3. Dạy học với phương tiện hiện đại – Giáo trình điện tử
• 1.5. THỰC TRẠNG VIỆC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HÓA HỌC Ở MỘT SỐ TRƯỜNG ĐẠI HỌC
• 1.5.1. Mục đích điều tra
• 1.5.2. Công cụ điều tra
• 1.5.3. Đối tượng điều tra
• 1.5.4. Kết quả khảo sát và bàn luận
• 1.6. TIỂU KẾT CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HÓA HỌC
• 2.1. PHÂN TÍCH NỘI DUNG CHƯƠNG TRÌNH HỌC PHẦN THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC HÓA
• 2.1.1. Vị trí, mục tiêu, yêu cầu học phần thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hóa học
• 2.1.2. Nội dung chương trình học phần thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hóa học
• 2.2. XÂY DỰNG KHUNG NĂNG LỰC DẠY HỌC THÍ NGHIỆM DÀNH CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HÓA
• 2.2.1. Khái niệm năng lực dạy học thí nghiệm
• 2.2.2. Nguyên tắc xây dựng khung năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học
• 2.2.3. Quy trình xây dựng khung năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học
• 2.3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC THÍ NGHIỆM CHO SINH VIÊN SƯ PHẠM HÓA HỌC
• 2.3.1. Biện pháp 1: Xây dựng và sử dụng giáo trình điện tử “Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hóa học”
• 2.3.2. Biện pháp 2: Sử dụng phương pháp dạy học vi mô trong dạy học học phần thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hóa học
• 2.4. THIẾT KẾ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM CỦA SINH VIÊN SƯ PHẠM HÓA
• 2.4.1. Sử dụng thang đánh giá năng lực
• 2.4.2. Đánh giá tình huống
• 2.4.3. Đánh giá thông qua bài kiểm tra năng lực
• 2.5. THIẾT KẾ KẾ HOẠCH BÀI HỌC MINH HỌA
• 2.6. TIỂU KẾT CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.2. NHIỆM VỤ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.3. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM
• 3.3.1. Khảo sát đánh giá chất lượng và hiệu quả của giáo trình điện tử Thí nghiệm thực hành phương pháp dạy học hóa học
• 3.3.2. Đánh giá hiệu quả của quy trình và biện pháp phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học
• 3.3.3. Tiến trình thực nghiệm sư phạm
• 3.4. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM VÀ BÀN LUẬN
• 3.4.1. Cách xử lí, đánh giá kết quả thực nghiệm sư phạm
• 3.4.2. Kết quả nhận xét, đánh giá độ giá trị của giáo trình điện tử
• 3.4.3. Kết quả đánh giá hiệu quả của quy trình và biện pháp phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học
• 3.5. TIỂU KẾT CHƯƠNG 3
• KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học

Năng lực dạy học thí nghiệm (năng lực dạy học) là một phần quan trọng trong quá trình đào tạo sinh viên sư phạm hóa học. Việc phát triển năng lực này không chỉ giúp sinh viên có khả năng tổ chức và thực hiện các thí nghiệm hóa học mà còn nâng cao khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề. Theo UNESCO, giáo viên thế kỷ XXI cần có khả năng sử dụng công nghệ thông tin và phương tiện dạy học hiện đại để nâng cao hiệu quả dạy học. Điều này đặc biệt quan trọng trong bối cảnh giáo dục hiện đại, nơi mà việc áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và đổi mới phương pháp dạy học là cần thiết. Việc phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học không chỉ đáp ứng yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mà còn góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên. Các nghiên cứu cho thấy rằng sinh viên cần được trang bị các kỹ năng thực hành và lý thuyết vững chắc để có thể dạy học hiệu quả. Do đó, việc xây dựng khung năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học là một nhiệm vụ cấp bách.

1.1. Khái niệm năng lực dạy học thí nghiệm

Năng lực dạy học thí nghiệm được định nghĩa là khả năng của giáo viên trong việc tổ chức và thực hiện các thí nghiệm hóa học trong quá trình dạy học. Năng lực này bao gồm nhiều yếu tố như kiến thức chuyên môn, kỹ năng thực hành, và khả năng sử dụng các phương tiện dạy học hiện đại. Để phát triển năng lực này, sinh viên cần được đào tạo bài bản về lý thuyết và thực hành. Việc sử dụng giáo trình điện tử và các phương pháp dạy học tích cực sẽ giúp sinh viên nâng cao khả năng tổ chức và thực hiện thí nghiệm. Theo nghiên cứu của Lý Huy Hoàng, việc phát triển năng lực dạy học thí nghiệm không chỉ giúp sinh viên có khả năng dạy học hiệu quả mà còn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hóa học trong trường phổ thông.

1.2. Đánh giá năng lực dạy học thí nghiệm

Đánh giá năng lực dạy học thí nghiệm là một phần quan trọng trong quá trình đào tạo sinh viên sư phạm hóa học. Việc đánh giá này không chỉ dựa trên kết quả học tập mà còn dựa trên khả năng thực hành và tổ chức thí nghiệm của sinh viên. Các công cụ đánh giá như thang đánh giá năng lực, đánh giá tình huống và bài kiểm tra năng lực sẽ giúp xác định mức độ thành thạo của sinh viên trong việc dạy học thí nghiệm. Theo nghiên cứu, việc đánh giá năng lực dạy học thí nghiệm cần được thực hiện thường xuyên và liên tục để đảm bảo sinh viên có thể phát triển toàn diện các kỹ năng cần thiết. Điều này không chỉ giúp sinh viên tự tin hơn trong việc dạy học mà còn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục hóa học trong trường học.

II. Thực trạng phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học

Thực trạng phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học hiện nay cho thấy nhiều vấn đề cần được giải quyết. Nhiều sinh viên vẫn chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết để thực hiện các thí nghiệm hóa học trong quá trình dạy học. Theo khảo sát, một số sinh viên cho biết họ cảm thấy thiếu tự tin khi phải tổ chức thí nghiệm trong lớp học. Điều này cho thấy rằng việc đào tạo hiện tại chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Hơn nữa, việc sử dụng công nghệ thông tin và giáo trình điện tử trong dạy học thí nghiệm còn hạn chế. Nhiều giảng viên vẫn còn sử dụng phương pháp dạy học truyền thống, dẫn đến việc sinh viên không được tiếp cận với các phương pháp dạy học hiện đại. Do đó, cần có những biện pháp cụ thể để cải thiện tình hình này, bao gồm việc đổi mới phương pháp dạy học và tăng cường sử dụng công nghệ trong giảng dạy.

2.1. Khó khăn trong việc phát triển năng lực dạy học thí nghiệm

Một trong những khó khăn lớn nhất trong việc phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học là thiếu cơ sở vật chất và trang thiết bị thí nghiệm. Nhiều trường đại học không có đủ phòng thí nghiệm và thiết bị hiện đại để sinh viên thực hành. Điều này dẫn đến việc sinh viên không có cơ hội trải nghiệm thực tế và phát triển kỹ năng thực hành. Hơn nữa, chương trình đào tạo hiện tại chưa chú trọng đến việc phát triển năng lực dạy học thí nghiệm, khiến sinh viên không được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng cần thiết. Do đó, cần có sự đầu tư và cải cách trong chương trình đào tạo để đáp ứng nhu cầu thực tiễn.

2.2. Đề xuất giải pháp phát triển năng lực dạy học thí nghiệm

Để phát triển năng lực dạy học thí nghiệm cho sinh viên sư phạm hóa học, cần thiết phải xây dựng và sử dụng giáo trình điện tử trong dạy học. Việc này không chỉ giúp sinh viên tiếp cận với kiến thức một cách dễ dàng mà còn nâng cao khả năng tự học. Bên cạnh đó, việc áp dụng phương pháp dạy học vi mô sẽ giúp sinh viên có cơ hội thực hành và rèn luyện kỹ năng dạy học thí nghiệm trong môi trường thực tế. Ngoài ra, cần tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm để chia sẻ kinh nghiệm và nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của năng lực dạy học thí nghiệm trong giáo dục hóa học.