Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu mối quan hệ văn hóa Tày - Việt qua thẩm mỹ trong truyện kể dân gian

• Tác giả: Hà Thị Thu Hương
• Người hướng dẫn: TS. Vũ Anh Tuần
• Trường học: Học viện Văn học
• Chuyên ngành: Văn học dân gian
• Đề tài: Nghiên cứu văn hóa Tày - Việt qua thẩm mỹ truyện kể dân gian
• Loại tài liệu: luận án
• Năm xuất bản: 2007
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC NGHIÊN CỨU QUAN HỆ VĂN HÓA TAY - VIỆT QUA TRUYỆN KỂ DÂN GIAN
• 1.1. Tổng quan về lý thuyết văn hoá tộc người
• 1.2. Phác hoạ quá trình giao lưu và tiếp biến văn hoá Tay — Việt trong lịch sử
• 1.3. Vai trò của truyện kể dân gian trong văn hóa tộc người
• 1.4. Tiếp cận truyện kể dân gian Tay, Việt theo tinh thần folklore học
• 1.5. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: MỐI QUAN HỆ VĂN HOÁ TAY - VIỆT QUA KHẢO SÁT SO SÁNH KIỂU TRUYỆN NGƯỜI ANH HÙNG KIẾN TẠO THẾ GIỚI, KIÊN TẠO VŨ TRỤ
• 2.1. Tiếp cận hình thức cấu tạo cốt truyện
• 2.2. Tiếp cận theo motif
• 2.3. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: MỐI QUAN HỆ VĂN HOÁ TÀY - VIỆT QUA KHẢO SÁT SO SÁNH KIỂU TRUYỆN NGƯỜI ANH HÙNG VĂN HOÁ
• 3.1. Nhân vật anh hùng văn hoá, sự tiếp nối có cơ sở lịch sử
• 3.2. Các dạng thức của nhân vật anh hùng văn hoá
• 3.3. Sự tương đồng và khác biệt trong cấu tạo cốt truyện và trong việc tái tạo motif đặc trưng của kiểu truyện nhân vật anh hùng văn hoá Tay — Việt
• 3.4. Những nhân vật anh hùng văn hoá tiêu biểu mang dấu ấn văn hoá tộc người Tay và Việt từ góc nhìn mối quan hệ văn hoá tộc người
• 3.5. Tiểu kết chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: MỐI QUAN HỆ VĂN HOÁ TAY - VIỆT QUA KHẢO SÁT SO SÁNH KIỂU TRUYỆN NGƯỜI ANH HÙNG CHIẾN TRẬN CHỐNG GIẶC NGOẠI XÂM
• 4.1. Sự vận động mang tính quy luật tạo thành kiểu truyện
• 4.2. Kết cấu của kiểu truyện người anh hùng chiến trận trong truyện kể dân gian Tay - Việt
• 4.3. Những motif đặc trưng của kiểu truyện
• 4.4. Tiểu kết chương 4
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• PHỤ LỤC 1: DANH MỤC CÁC TẬP TRUYỆN DÂN GIAN CHÍNH ĐƯỢC KHẢO SÁT
• DANH MỤC CÁC TRUYỆN ĐƯỢC DÙNG ĐỂ KHẢO SÁT
• PHỤ LỤC 2: ẢNH VÀ BẢN ĐỒ

I. Giới thiệu về văn hóa Tày Việt

Nghiên cứu văn hóa Tày - Việt qua thẩm mỹ truyện kể dân gian là một lĩnh vực quan trọng trong việc tìm hiểu mối quan hệ văn hóa giữa hai tộc người. Văn hóa Tày và văn hóa Việt không chỉ thể hiện qua các phong tục tập quán mà còn qua những câu chuyện, truyền thuyết được truyền miệng qua nhiều thế hệ. Truyền kể dân gian là một hình thức nghệ thuật độc đáo, phản ánh sâu sắc tâm tư, tình cảm và giá trị văn hóa của mỗi tộc người. Việc nghiên cứu này không chỉ giúp nhận diện được nguồn gốc văn hóa mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống. Theo đó, nghiên cứu văn hóa cần được thực hiện dưới nhiều góc độ khác nhau, từ ngữ văn đến dân tộc học, nhằm làm rõ hơn mối quan hệ giữa các tộc người trong cộng đồng Việt Nam.

1.1. Tầm quan trọng của truyện kể dân gian

Truyện kể dân gian đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn di sản văn hóa của các tộc người. Những câu chuyện này không chỉ mang tính giải trí mà còn chứa đựng những bài học quý giá về đạo đức, nhân văn. Nghệ thuật dân gian thể hiện qua các hình thức như truyền thuyết Tày, giúp người nghe hiểu rõ hơn về lịch sử, phong tục tập quán của tộc người. Việc phân tích các motif trong truyện kể dân gian sẽ giúp nhận diện được những giá trị văn hóa đặc trưng của người Tày và người Việt. Qua đó, có thể thấy được sự giao thoa và tiếp biến văn hóa giữa hai tộc người, từ đó khẳng định giá trị của văn học dân gian trong việc xây dựng bản sắc văn hóa dân tộc.

II. Phân tích mối quan hệ văn hóa Tày Việt

Mối quan hệ văn hóa giữa người Tày và người Việt được thể hiện rõ nét qua các hình thức nghệ thuật dân gian. Nghiên cứu văn hóa cho thấy sự giao thoa giữa hai nền văn hóa này không chỉ diễn ra trong các hoạt động văn hóa mà còn trong ngôn ngữ và phong tục tập quán. Ngôn ngữ Tày và ngôn ngữ Việt có nhiều điểm tương đồng, điều này cho thấy sự tiếp xúc và ảnh hưởng lẫn nhau trong quá trình phát triển văn hóa. Việc khảo sát các dạng thức nhân vật anh hùng trong truyện kể dân gian cũng cho thấy sự tương đồng và khác biệt trong cách xây dựng hình tượng nhân vật giữa hai tộc người. Những nhân vật này không chỉ mang tính biểu tượng mà còn phản ánh những giá trị văn hóa, lịch sử của mỗi tộc người.

2.1. Sự tương đồng và khác biệt trong văn hóa

Sự tương đồng trong văn hóa giữa người Tày và người Việt thể hiện qua các motif trong truyện kể dân gian. Những câu chuyện về anh hùng, truyền thuyết về nguồn gốc dân tộc đều có những điểm chung, nhưng cũng có những yếu tố đặc trưng riêng. Phong tục tập quán của người Tày và người Việt có sự giao thoa, nhưng vẫn giữ được bản sắc riêng. Việc phân tích các di sản văn hóa này không chỉ giúp hiểu rõ hơn về mối quan hệ giữa hai tộc người mà còn góp phần bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống trong bối cảnh hiện đại.

III. Giá trị thực tiễn của nghiên cứu

Nghiên cứu văn hóa Tày - Việt qua thẩm mỹ truyện kể dân gian không chỉ có giá trị lý luận mà còn có giá trị thực tiễn cao. Việc bảo tồn và phát huy di sản văn hóa là một nhiệm vụ cấp bách trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay. Các nhà nghiên cứu cần có những phương pháp tiếp cận mới để khai thác và phát huy giá trị của văn học dân gian. Điều này không chỉ giúp bảo tồn bản sắc văn hóa mà còn tạo điều kiện cho sự phát triển bền vững của cộng đồng các tộc người. Tìm hiểu văn hóa qua các hình thức nghệ thuật dân gian sẽ giúp nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị văn hóa của chính mình.

3.1. Ứng dụng trong giáo dục và nghiên cứu

Kết quả nghiên cứu có thể được ứng dụng trong giáo dục, giúp học sinh, sinh viên hiểu rõ hơn về văn hóa Tày và văn hóa Việt. Việc đưa các tác phẩm văn học dân gian vào chương trình giảng dạy sẽ giúp học sinh nhận thức được giá trị văn hóa của các tộc người, từ đó hình thành lòng tự hào về bản sắc văn hóa dân tộc. Ngoài ra, nghiên cứu này cũng mở ra hướng đi mới cho các nhà nghiên cứu trong việc tìm hiểu và bảo tồn văn hóa phi vật thể của các tộc người tại Việt Nam.