Tổng quan nghiên cứu
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin, kỹ năng tư duy phản biện ngày càng trở nên thiết yếu đối với sinh viên đại học, đặc biệt trong việc đọc hiểu tiếng Anh – một kỹ năng quan trọng phục vụ học tập và phát triển nghề nghiệp. Tại Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Quốc gia Hà Nội, việc đánh giá nhận thức và thực hành tư duy phản biện trong đọc hiểu tiếng Anh của sinh viên chưa được nghiên cứu sâu rộng. Nghiên cứu này được thực hiện với mục tiêu khám phá nhận thức của sinh viên năm thứ ba về tư duy phản biện và cách họ vận dụng các kỹ năng này trong quá trình đọc hiểu tiếng Anh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 40 sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh và Kinh tế thuộc Khoa Sư phạm Tiếng Anh, ULIS, trong năm học 2016-2017. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn giúp nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập tiếng Anh, đồng thời góp phần phát triển năng lực tư duy phản biện – một chỉ số quan trọng đánh giá năng lực học tập và thành công nghề nghiệp của sinh viên.
Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu
Khung lý thuyết áp dụng
Nghiên cứu dựa trên bốn mô hình tư duy phản biện tiêu biểu: Dewey (2004) với khái niệm "tư duy phản chiếu" nhấn mạnh sự suy xét cẩn trọng và hoài nghi lành mạnh; Ennis (2011) định nghĩa tư duy phản biện là quá trình suy nghĩ hợp lý, phản chiếu nhằm quyết định niềm tin hoặc hành động; Báo cáo Delphi (1990) đề xuất mô hình đồng thuận gồm kỹ năng nhận thức (giải thích, phân tích, đánh giá, suy luận, giải thích, tự điều chỉnh) và thái độ tư duy phản biện (tò mò, cởi mở, công bằng); Lipman (2003) nhấn mạnh tính nhạy cảm với bối cảnh và tính tự điều chỉnh trong cộng đồng học tập. Paul và Elder (2008) bổ sung các yếu tố về tiêu chuẩn trí tuệ và phẩm chất trí tuệ như khiêm tốn, đồng cảm và chính trực trí tuệ. Các khái niệm chính bao gồm: kỹ năng tư duy phản biện, thái độ/tính cách tư duy phản biện, sự phản chiếu và bối cảnh xã hội.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp (mixed methods) kết hợp định lượng và định tính nhằm tăng độ tin cậy và chiều sâu phân tích. Dữ liệu định lượng được thu thập qua bảng hỏi với 40 sinh viên năm ba ngành Quản trị Kinh doanh và Kinh tế tại ULIS, tập trung vào nhận thức và thực hành kỹ năng tư duy phản biện trong đọc hiểu tiếng Anh. Dữ liệu định tính được thu thập qua phỏng vấn sâu nhằm làm rõ hơn quan điểm và trải nghiệm của sinh viên. Cỡ mẫu 40 người được chọn theo phương pháp thuận tiện từ tổng số 144 sinh viên đăng ký, đảm bảo tính đại diện cho nhóm nghiên cứu. Thời gian thu thập dữ liệu diễn ra trong năm học 2016-2017. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả cho bảng hỏi và phân tích nội dung cho phỏng vấn.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Những phát hiện chính
Nhận thức về tư duy phản biện: Hơn 85% sinh viên đồng ý rằng tư duy phản biện là kỹ năng quan trọng trong học tập và cuộc sống. Sinh viên hiểu tư duy phản biện là quá trình suy nghĩ cẩn trọng, đánh giá thông tin và đưa ra quyết định hợp lý. Trung bình điểm đồng thuận về nhận thức đạt 4.2/5.
Thực hành kỹ năng tư duy phản biện trong đọc hiểu: Sinh viên thường xuyên áp dụng các kỹ năng phân tích (75%), đánh giá (68%), và suy luận (70%) khi đọc tài liệu tiếng Anh. Tuy nhiên, kỹ năng tự điều chỉnh và giải thích được thực hành ít hơn, chỉ khoảng 50%.
Mối liên hệ giữa nhận thức và thực hành: Sinh viên có nhận thức tích cực về tư duy phản biện thường thực hành kỹ năng này hiệu quả hơn trong đọc hiểu, với mức độ áp dụng kỹ năng cao hơn 20% so với nhóm nhận thức trung bình hoặc thấp.
Quan điểm về phát triển tư duy phản biện: 90% sinh viên mong muốn được đào tạo bài bản hơn về kỹ năng tư duy phản biện trong chương trình học, đặc biệt là qua các hoạt động thực hành và phản hồi từ giảng viên.
Thảo luận kết quả
Kết quả cho thấy sinh viên ULIS nhận thức rõ vai trò của tư duy phản biện trong việc nâng cao khả năng đọc hiểu tiếng Anh, phù hợp với các nghiên cứu quốc tế về mối liên hệ giữa tư duy phản biện và kỹ năng đọc (Yousefi & Mohammedi, 2016). Việc sinh viên thực hành kỹ năng phân tích và đánh giá nhiều hơn so với tự điều chỉnh có thể do phương pháp giảng dạy hiện tại chưa chú trọng phát triển kỹ năng tự phản hồi và tự điều chỉnh. So sánh với nghiên cứu của Phillips và Bond (2004), sinh viên cũng thể hiện quan điểm tư duy phản biện là quá trình cân nhắc, đánh giá đa chiều, tuy nhiên còn hạn chế trong việc áp dụng phản chiếu sâu sắc. Kết quả này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tích hợp các hoạt động phát triển tư duy phản biện toàn diện trong giảng dạy đọc hiểu tiếng Anh. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các kỹ năng tư duy phản biện khác nhau và bảng so sánh điểm nhận thức giữa các nhóm sinh viên.
Đề xuất và khuyến nghị
Tăng cường đào tạo kỹ năng tư duy phản biện: Thiết kế các khóa học chuyên sâu về tư duy phản biện tích hợp trong chương trình học tiếng Anh, tập trung vào phát triển kỹ năng tự điều chỉnh và giải thích. Thời gian thực hiện: 1 năm; Chủ thể: Khoa Sư phạm Tiếng Anh.
Áp dụng phương pháp giảng dạy tương tác: Khuyến khích sử dụng phương pháp học tập dựa trên vấn đề (PBL) và thảo luận nhóm nhằm phát huy kỹ năng phân tích và đánh giá của sinh viên. Thời gian: 1 học kỳ; Chủ thể: Giảng viên bộ môn.
Phát triển tài liệu học tập đa dạng: Cung cấp tài liệu đọc phong phú, phù hợp với trình độ và lĩnh vực chuyên ngành, kèm theo các bài tập phát triển tư duy phản biện. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Ban biên soạn giáo trình.
Khuyến khích tự học và phản hồi: Xây dựng hệ thống bài tập đọc phản chiếu và diễn đàn trao đổi trực tuyến để sinh viên tự đánh giá và nhận phản hồi từ giảng viên và bạn học. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Trung tâm học liệu và giảng viên.
Đối tượng nên tham khảo luận văn
Giảng viên tiếng Anh và giảng viên các ngành kinh tế, quản trị: Nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu thực tiễn giúp cải tiến phương pháp giảng dạy, đặc biệt trong phát triển kỹ năng tư duy phản biện cho sinh viên.
Sinh viên đại học chuyên ngành tiếng Anh, kinh tế, quản trị: Giúp hiểu rõ hơn về vai trò và cách vận dụng tư duy phản biện trong học tập, nâng cao hiệu quả đọc hiểu tiếng Anh.
Nhà quản lý giáo dục và hoạch định chương trình đào tạo: Cung cấp thông tin để xây dựng chính sách và chương trình đào tạo phù hợp nhằm phát triển năng lực tư duy phản biện cho sinh viên đại học.
Nghiên cứu sinh và học giả trong lĩnh vực giáo dục và ngôn ngữ: Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về tư duy phản biện và kỹ năng đọc hiểu trong bối cảnh giáo dục Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp
Tư duy phản biện là gì và tại sao quan trọng trong đọc hiểu tiếng Anh?
Tư duy phản biện là quá trình suy nghĩ cẩn trọng, đánh giá thông tin và đưa ra quyết định hợp lý. Nó giúp người đọc hiểu sâu sắc, phân tích và đánh giá nội dung, từ đó nâng cao khả năng đọc hiểu và áp dụng kiến thức.Sinh viên ULIS thực hành tư duy phản biện như thế nào trong đọc hiểu?
Sinh viên thường áp dụng kỹ năng phân tích, đánh giá và suy luận khi đọc tài liệu tiếng Anh, tuy nhiên kỹ năng tự điều chỉnh và giải thích còn hạn chế, cần được phát triển thêm.Những khó khăn phổ biến khi sinh viên vận dụng tư duy phản biện là gì?
Khó khăn bao gồm thiếu kiến thức rõ ràng về tư duy phản biện, hạn chế về ngôn ngữ, và phương pháp giảng dạy chưa tập trung phát triển kỹ năng tự phản hồi và tự điều chỉnh.Làm thế nào để giảng viên hỗ trợ sinh viên phát triển tư duy phản biện?
Giảng viên nên áp dụng phương pháp giảng dạy tương tác, tạo môi trường học tập khuyến khích thảo luận, phản biện, đồng thời cung cấp tài liệu và bài tập phát triển kỹ năng toàn diện.Nghiên cứu này có thể áp dụng cho các trường đại học khác không?
Mặc dù nghiên cứu tập trung vào ULIS, các kết quả và đề xuất có thể được điều chỉnh và áp dụng cho các trường đại học khác có bối cảnh tương tự nhằm nâng cao năng lực tư duy phản biện cho sinh viên.
Kết luận
- Sinh viên ULIS nhận thức tích cực về vai trò quan trọng của tư duy phản biện trong học tập và cuộc sống.
- Kỹ năng tư duy phản biện được thực hành chủ yếu là phân tích, đánh giá và suy luận trong đọc hiểu tiếng Anh.
- Mối liên hệ chặt chẽ giữa nhận thức và thực hành tư duy phản biện cho thấy tầm quan trọng của việc nâng cao nhận thức để cải thiện kỹ năng.
- Sinh viên mong muốn được đào tạo bài bản và thực hành nhiều hơn về tư duy phản biện trong chương trình học.
- Các bước tiếp theo bao gồm thiết kế chương trình đào tạo, áp dụng phương pháp giảng dạy tương tác và phát triển tài liệu học tập phù hợp nhằm nâng cao kỹ năng tư duy phản biện cho sinh viên.
Hành động ngay: Các giảng viên và nhà quản lý giáo dục nên xem xét áp dụng các đề xuất trong nghiên cứu để nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển năng lực tư duy phản biện cho sinh viên đại học.