Nghiên Cứu Phương Pháp Dạy Học Trực Quan Trong Dạy Hình Học Không Gian Lớp 12

Trong mục tiêu dạy học môn toán, hầu hết các nước trên thế giới đều hướng vào phát triển năng lực cho người học đặc biệt năng lực tư duy, năng lực giải quyết vấn đề. Bởi vậy, cần phải tăng cường khả năng vận dụng kiến thức toán học vào đời sống thực tiễn, thông qua việc giải quyết các tình huống nảy sinh trong cuộc sống. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy có không ít giáo viên Toán chủ yếu quan tâm đến các khái niệm, các mệnh đề toán học thuần túy, các bài tập vận dụng lí thuyết, làm cho môn Toán trở nên khô khan không mấy hấp dẫn. Một trong những định hướng xây dựng và phát triển và xây dựng chương trình phát triển giáo dục phổ thông Việt Nam (2012) là mô hình toán học hóa từ các tình huống thực tiễn giả định hoặc tình huống thực trong cuộc sống, các tình huống phải mang tính trực quan. Đây là những năng lực cần phải được quan tâm nhiều hơn nữa đối với các trường phổ thông.

Trong chương trình Toán học trung học phổ thông, kiến thức hình học luôn tính trực quan gắn liền với các hình ảnh cụ thể, tạo cơ sở cho quá trình suy nghĩ, tri giác tiếp theo đồng thời giúp học sinh phát triển năng lực tư duy trừu tượng và trí tưởng tượng từ đó tìm ra mối quan hệ và bản chất của hình học. Nhiều đồ vật xung quanh ta có hình dạng là các hình học hình chóp, hình hộp chữ nhật, hình nón, hình cầu, Việc tính toán các khoảng cách, diện tích bề mặt các hình, thể tích các khối đa diện, khối tròn xoay là những bài toán hình học cần sử dụng đến các phương tiện trực quan (PTTQ) để mô tả các yếu tố có trong hình học.

Thực tế cho thấy, việc sử dụng đồ dùng dạy học trực quan trong dạy hình học không gian lớp 12 còn nhiều hạn chế. Giáo viên có thể thiếu kinh nghiệm trong việc lựa chọn và sử dụng PTTQ phù hợp với nội dung bài học. Hơn nữa, việc chuẩn bị và sử dụng PTTQ có thể tốn nhiều thời gian và công sức, đặc biệt là khi các PTTQ này không có sẵn hoặc cần phải tự tạo. Điều này dẫn đến việc giáo viên có xu hướng sử dụng các phương pháp dạy học truyền thống, ít sử dụng PTTQ hơn.

Một trong những thách thức lớn là sự thiếu hụt về tài liệu dạy học trực quan hình học không gian chất lượng và phù hợp. Nhiều giáo viên phải tự tìm kiếm và biên soạn tài liệu, điều này đòi hỏi nhiều thời gian và công sức. Ngoài ra, các tài liệu hiện có có thể chưa đáp ứng được yêu cầu về tính trực quan, sinh động và gắn liền với thực tiễn. Điều này ảnh hưởng đến hiệu quả của việc sử dụng phương pháp dạy học trực quan trong dạy hình học không gian lớp 12.

Việc sử dụng phần mềm trong dạy hình học không gian như GeoGebra, Cabri 3D, hoặc các phần mềm mô phỏng 3D khác có thể giúp học sinh dễ dàng hình dung và khám phá các hình học phức tạp. Các phần mềm này cho phép học sinh xoay, phóng to, thu nhỏ các hình, cũng như thay đổi các thông số để quan sát sự thay đổi của hình. Điều này giúp học sinh hiểu rõ hơn về cấu trúc và tính chất của các hình học không gian.

Giáo viên có thể xây dựng các mô hình dạy học trực quan hình học không gian bằng các vật liệu đơn giản như giấy, bìa, gỗ, hoặc các vật liệu tái chế. Các mô hình này có thể là các hình chóp, hình hộp, hình trụ, hình nón, hoặc các hình phức tạp hơn. Việc xây dựng và sử dụng các mô hình này giúp học sinh có cái nhìn trực quan về các hình học không gian, cũng như hiểu rõ hơn về các khái niệm và định lý liên quan.

Giáo viên nên liên hệ các bài tập hình học không gian với các tình huống thực tế trong cuộc sống. Ví dụ, bài tập về tính thể tích hình hộp có thể liên hệ với việc tính thể tích của một căn phòng, hoặc bài tập về tính diện tích xung quanh hình trụ có thể liên hệ với việc tính diện tích bề mặt của một lon nước ngọt. Điều này giúp học sinh thấy được tính ứng dụng của hình học không gian trong thực tế, từ đó tăng thêm hứng thú học tập.

Giáo viên có thể sử dụng các ví dụ dạy học trực quan hình học không gian để minh họa các khái niệm và định lý. Ví dụ, khi giảng dạy về khái niệm đường thẳng vuông góc với mặt phẳng, giáo viên có thể sử dụng một cây bút chì và một quyển sách để minh họa. Hoặc khi giảng dạy về khái niệm góc giữa hai mặt phẳng, giáo viên có thể sử dụng hai tờ giấy để minh họa. Các ví dụ này giúp học sinh dễ dàng hình dung và hiểu rõ hơn về các khái niệm và định lý.

Để đánh giá hiệu quả của phương pháp dạy học trực quan, cần tiến hành thực nghiệm sư phạm tại một số trường THPT. Trong quá trình thực nghiệm, giáo viên sẽ sử dụng các biện pháp dạy học trực quan đã được đề xuất trong luận văn để giảng dạy hình học không gian lớp 12. Sau đó, sẽ tiến hành kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh để so sánh với kết quả học tập của học sinh được dạy bằng phương pháp truyền thống.

Sau khi tiến hành thực nghiệm sư phạm, cần phân tích kết quả để đánh giá tính khả thi và hiệu quả của phương pháp dạy học trực quan. Kết quả phân tích sẽ cho thấy liệu phương pháp này có giúp học sinh nâng cao kết quả học tập, phát triển tư duy không gian, và tăng thêm hứng thú học tập hay không. Từ đó, có thể đưa ra những kết luận và khuyến nghị về việc áp dụng phương pháp này trong dạy học hình học không gian lớp 12.

Thực trạng ở một số trƣờng THPT thuộc t nh Sơn La hiện nay cho thấy vấn đề thiết ế các tiết dạy liên quan đến hình học không gian lớp 12 THPT theo hƣớng dạy học trực quan còn gặp nhiều hó hăn bất cập. ác biện pháp thiết ế bài dạy hình học không gian lớp 12 THPT theo hƣớng dạy học trực quan đƣợc đề xuất trong luận văn có tính hả thi và hiệu quả, góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học hình học không gian lớp 12 THPT

Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, danh mục chữ viết tắt, danh mục các bảng biểu, luận văn gồm ba chƣơng hư ng ơ sở lí luận và thực tiễn về dạy học trực quan Chư ng ột số biện pháp sƣ phạm góp phần vận dụng dạy học trực quan vào trong dạy học hình học không gian lớp 12 THPT. hư ng Thực nghiệm sƣ phạm