I. Phương pháp dạy học dự án
Đề tài tập trung vào phương pháp dạy học dự án như một cách tiếp cận hiệu quả để phát huy năng lực tự học của học sinh. Văn bản định nghĩa dạy học dự án (DHDA) là một hình thức dạy học mà học sinh thực hiện nhiệm vụ học tập phức hợp, kết hợp lý thuyết và thực hành, tạo ra sản phẩm có thể trình bày. Học sinh tự lực cao trong toàn bộ quá trình, làm việc nhóm là hình thức cơ bản. Theo tài liệu tập huấn module 2 chương trình GDPT 2018, "Dạy học dựa trên dự án là cách thức tổ chức dạy học, trong đó HS thực hiện một nhiệm vụ học tập phức hợp, có sự kết hợp giữa lí thuyết và thực hành, tạo ra các sản phẩm có thể giới thiệu, trình bày". DHDA khuyến khích tính chủ động, tích cực, trách nhiệm và sáng tạo của học sinh. Giáo viên đóng vai trò hướng dẫn, hỗ trợ. Nội dung dự án có tính tích hợp, liên môn, kết hợp nghiên cứu lý thuyết và vận dụng thực tiễn. Việc thực hiện dự án theo nhóm rèn luyện kỹ năng cộng tác. Sản phẩm tạo ra đa dạng, có thể là bài viết, báo cáo, phim ảnh, v.v.
1.1 Các giai đoạn của dạy học dự án
DHDA được chia làm ba giai đoạn: Chuẩn bị dự án (xây dựng kế hoạch, chọn đề tài, chia nhóm, lập kế hoạch); Thực hiện dự án (nghiên cứu, thu thập thông tin, hợp tác nhóm); Báo cáo và đánh giá dự án (thu thập kết quả, trình bày sản phẩm, tự đánh giá và đánh giá của giáo viên). Trong giai đoạn chuẩn bị, học sinh chủ động trong việc chọn đề tài, lập kế hoạch chi tiết, phân công nhiệm vụ. Giai đoạn thực hiện, giáo viên hướng dẫn, hỗ trợ, tạo điều kiện cho học sinh tự lực, sáng tạo. Giai đoạn cuối cùng, học sinh trình bày sản phẩm, tự đánh giá và được giáo viên đánh giá toàn diện, đánh giá bao gồm cả quá trình và sản phẩm. Phương pháp dạy học dự án này nhấn mạnh tính tự chủ và tự học của học sinh.
1.2 Dạy học dự án trong môn Ngữ văn
Áp dụng phương pháp dạy học dự án trong môn Ngữ văn giúp phát triển phẩm chất (trách nhiệm, trung thực) và năng lực (tự chủ, tự học, giải quyết vấn đề, sáng tạo, giao tiếp, hợp tác). Nó giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực văn học thông qua các kỹ năng đọc, viết, nói, nghe. Dạy học dự án trong Ngữ văn cần tận dụng mối liên hệ giữa vấn đề thực tiễn và nội dung bài học. Có thể tích hợp với các môn học khác. Việc thiết kế các dự án học tập hướng đến việc hình thành và phát triển năng lực, phẩm chất của học sinh, thể hiện cụ thể qua các kỹ năng đọc, viết, nói và nghe. Dạy học dự án mang lại hiệu quả cao trong việc phát triển năng lực tự học cho học sinh.
II. Phát huy năng lực tự học của học sinh
Mục tiêu chính của đề tài là phát huy năng lực tự học của học sinh. Văn bản trình bày khái niệm về năng lực tự học, năng lực tự chủ. Năng lực tự học là một kỹ năng phức hợp, bao gồm kỹ năng, kỹ xảo, động cơ và thói quen, cho phép học sinh đáp ứng yêu cầu công việc. Tự học là quá trình học sinh chủ động tìm kiếm tri thức, giải quyết vấn đề. Năng lực tự chủ là khả năng áp dụng kiến thức, kỹ năng để thực hiện công việc. Văn bản nhấn mạnh sự cần thiết của việc rèn luyện năng lực tự chủ, tự học trong dạy đọc hiểu môn Ngữ văn để học sinh tự chiếm lĩnh, khám phá tri thức. Năng lực tự học là yếu tố quan trọng trong thời đại bùng nổ thông tin. Năng lực tự học giúp học sinh có tư duy logic, phát triển trí tuệ.
2.1 Biểu hiện của năng lực tự chủ và tự học
Văn bản trình bày biểu hiện của năng lực tự chủ và tự học ở học sinh THPT, bao gồm: tự lực, tự khẳng định, tự kiểm soát, tự định hướng, tự học, tự hoàn thiện. Những biểu hiện này được thể hiện cụ thể qua các hoạt động học tập, qua khả năng tự đặt mục tiêu, lập kế hoạch, tìm kiếm tài liệu, đánh giá kết quả, điều chỉnh kế hoạch học tập. Năng lực tự học được thể hiện qua việc học sinh chủ động tìm kiếm kiến thức, khám phá, giải quyết vấn đề, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Năng lực tự chủ thể hiện qua khả năng học sinh tự quản lý thời gian, tự chịu trách nhiệm với công việc của mình. Việc rèn luyện năng lực tự học và năng lực tự chủ là cần thiết để giúp học sinh thích ứng với môi trường học tập và làm việc hiện đại.
2.2 Tầm quan trọng của năng lực tự học trong thế kỷ 21
Trong thế kỷ 21, tầm quan trọng của tự học ngày càng được nhấn mạnh. Sự bùng nổ thông tin đòi hỏi học sinh phải có năng lực tự học để tiếp thu và xử lý thông tin hiệu quả. Tự học không chỉ giúp học sinh thành công trong học tập mà còn giúp họ thích nghi với sự thay đổi nhanh chóng của xã hội. Phát triển toàn diện học sinh đòi hỏi phải chú trọng vào việc rèn luyện năng lực tự học. Năng lực tự học là nền tảng cho sự phát triển bền vững của cá nhân và xã hội. Tự học hiệu quả cần được khuyến khích và hỗ trợ tích cực từ giáo viên và gia đình.
