Nâng cao chất lượng nhân lực Hải quan trong hội nhập kinh tế quốc tế

Nguồn nhân lực chất lượng cao đóng vai trò quyết định trong việc thực hiện các mục tiêu của ngành Hải quan. Đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn sâu, kỹ năng nghiệp vụ Hải quan vững vàng sẽ giúp nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra giám sát Hải quan, thông quan hàng hóa nhanh chóng, chính xác, đồng thời ngăn chặn hiệu quả các hành vi buôn lậu gian lận thương mại. Nguồn nhân lực chất lượng cao cũng là yếu tố quan trọng để Hải quan Việt Nam chủ động hội nhập, đáp ứng các chuẩn mực Hải quan quốc tế và nâng cao năng lực cạnh tranh Hải quan.

Hội nhập kinh tế quốc tế tạo ra nhiều cơ hội nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho ngành Hải quan. Việc thực thi các cam kết quốc tế, đặc biệt là trong các FTA, đòi hỏi Hải quan Việt Nam phải cải cách thủ tục hành chính, áp dụng công nghệ thông tin trong Hải quan, nâng cao năng lực quản lý rủi ro trong Hải quan và tăng cường hợp tác quốc tế. Để tận dụng tối đa cơ hội và vượt qua thách thức, việc phát triển nguồn nhân lực Hải quan có đủ năng lực, phẩm chất là vô cùng quan trọng.

Một bộ phận cán bộ Hải quan còn thiếu kiến thức về pháp luật, nghiệp vụ, đặc biệt là các quy định mới liên quan đến hội nhập kinh tế quốc tế và các hiệp định thương mại tự do (FTA). Khả năng sử dụng ngoại ngữ, tin học còn hạn chế, gây khó khăn trong việc tiếp cận thông tin, giao dịch với đối tác nước ngoài và ứng dụng công nghệ thông tin trong Hải quan. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả công tác kiểm tra giám sát Hải quan, thông quan hàng hóa và chống buôn lậu gian lận thương mại.

Tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, tham nhũng vẫn còn xảy ra ở một số cán bộ Hải quan, gây ảnh hưởng xấu đến hình ảnh của ngành và làm giảm lòng tin của doanh nghiệp. Nguyên nhân chủ yếu là do ý thức trách nhiệm chưa cao, thiếu tu dưỡng rèn luyện phẩm chất đạo đức, bị cám dỗ bởi lợi ích vật chất. Việc xử lý các trường hợp vi phạm còn chưa nghiêm, chưa đủ sức răn đe.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong Hải quan còn chậm, chưa đồng bộ, chưa đáp ứng được yêu cầu của Hải quan số, chuyển đổi số Hải quan. Hệ thống công nghệ thông tin còn lạc hậu, thiếu tính kết nối, chưa hỗ trợ hiệu quả cho công tác quản lý, giám sát và thông quan hàng hóa. Đội ngũ cán bộ công nghệ thông tin còn thiếu về số lượng và yếu về chất lượng.

Chương trình đào tạo cần được thiết kế theo hướng hiện đại, cập nhật, bám sát thực tiễn hoạt động của ngành Hải quan. Nội dung đào tạo cần tập trung vào các lĩnh vực trọng yếu như: kiến thức pháp luật Hải quan, kỹ năng nghiệp vụ Hải quan, quản lý rủi ro trong Hải quan, kiểm tra giám sát Hải quan, thông quan hàng hóa, chống buôn lậu gian lận thương mại và ứng dụng công nghệ thông tin trong Hải quan.

Cần đổi mới phương pháp đào tạo theo hướng tăng cường tính chủ động, sáng tạo của học viên. Áp dụng các phương pháp giảng dạy tiên tiến như: thảo luận nhóm, tình huống giả định, thực hành nghiệp vụ, tham quan thực tế. Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong đào tạo, xây dựng hệ thống đào tạo trực tuyến, thư viện điện tử để học viên có thể tự học, tự nghiên cứu.

Tăng cường hợp tác với các tổ chức quốc tế, các nước có nền Hải quan phát triển để trao đổi kinh nghiệm, học hỏi mô hình đào tạo tiên tiến. Mời chuyên gia nước ngoài giảng dạy, tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn ở nước ngoài cho cán bộ Hải quan. Tham gia các chương trình đào tạo, hội thảo quốc tế về Hải quan để nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ.

Cần xây dựng bộ tiêu chí tuyển dụng rõ ràng, cụ thể, phù hợp với từng vị trí công việc. Tiêu chí tuyển dụng cần bao gồm các yếu tố về trình độ chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức, sức khỏe và các yêu cầu khác. Cần công khai các tiêu chí tuyển dụng để mọi người có thể tiếp cận và tham gia.

Cần đổi mới hình thức thi tuyển theo hướng tăng cường tính thực tiễn, đánh giá được năng lực thực tế của thí sinh. Áp dụng các hình thức thi như: thi viết, thi trắc nghiệm, phỏng vấn, thực hành nghiệp vụ. Tăng cường sử dụng công nghệ thông tin trong thi tuyển, tổ chức thi trực tuyến để đảm bảo tính khách quan, minh bạch.

Tăng cường công tác tuyên truyền, giới thiệu về ngành Hải quan tại các trường đại học, cao đẳng. Tổ chức các chương trình thực tập, kiến tập cho sinh viên để họ có cơ hội tiếp cận với thực tế hoạt động của ngành. Có chính sách ưu đãi đối với sinh viên giỏi khi tuyển dụng vào ngành Hải quan.

Xây dựng hệ thống Hải quan điện tử tích hợp, kết nối với các hệ thống của các bộ, ngành liên quan và các đối tác thương mại. Phát triển các ứng dụng như: khai báo hải quan điện tử, nộp thuế điện tử, thanh toán điện tử, quản lý rủi ro điện tử, kiểm tra giám sát điện tử. Đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định, an toàn, bảo mật.

Ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong các hoạt động như: phân tích dữ liệu, dự báo rủi ro, phát hiện gian lận, hỗ trợ ra quyết định. Sử dụng AI để tự động hóa các quy trình nghiệp vụ, giảm thiểu sự can thiệp của con người, nâng cao hiệu quả và độ chính xác.

Xây dựng Hải quan thông minh dựa trên nền tảng công nghệ số, kết nối vạn vật (IoT) và dữ liệu lớn (Big Data). Sử dụng các thiết bị thông minh như: camera giám sát, cảm biến, máy quét để thu thập dữ liệu, giám sát hoạt động. Phân tích dữ liệu để đưa ra các quyết định thông minh, tối ưu hóa quy trình nghiệp vụ.

Xây dựng chính sách tiền lương, thưởng, phụ cấp hợp lý, đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần cho cán bộ Hải quan. Có chính sách ưu đãi về nhà ở, phương tiện đi lại, chăm sóc sức khỏe cho cán bộ công tác ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo. Tạo điều kiện cho cán bộ được học tập, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ.

Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của Hải quan, phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật, quy trình nghiệp vụ. Xây dựng cơ chế bảo vệ người tố cáo hành vi sai phạm của cán bộ Hải quan.

Tiếp tục đẩy mạnh cải cách hành chính Hải quan, đơn giản hóa thủ tục, giảm thời gian và chi phí thông quan hàng hóa. Công khai, minh bạch các quy trình, thủ tục hành chính. Tăng cường đối thoại với doanh nghiệp, lắng nghe ý kiến phản hồi để cải thiện chất lượng dịch vụ.