Tổng quan nghiên cứu

Nghệ thuật biểu diễn, đặc biệt là nghệ thuật chèo truyền thống, đóng vai trò quan trọng trong đời sống văn hóa xã hội Việt Nam. Tại thành phố Hải Phòng, Đoàn Chèo Hải Phòng là một đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp với hơn 60 năm hoạt động, đã tổ chức trên 7.000 cuộc biểu diễn, thu hút hàng chục triệu lượt khán giả. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập và phát triển kinh tế thị trường, hoạt động biểu diễn chèo đang đối mặt với nhiều thách thức về quản lý, từ hạn chế về cơ sở vật chất, nhân sự đến các quy định pháp lý chưa phù hợp với thực tế. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản lý hoạt động biểu diễn của Đoàn Chèo Hải Phòng từ năm 2011 đến nay, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần bảo tồn và phát triển nghệ thuật chèo truyền thống. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại thành phố Hải Phòng, giai đoạn 2011 đến 2018. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc, đồng thời thúc đẩy sự phát triển bền vững của nghệ thuật biểu diễn truyền thống trong thời kỳ đổi mới và hội nhập.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và quản lý văn hóa, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động quyền lực của nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội, thông qua việc ban hành văn bản pháp luật, tổ chức triển khai và giám sát thực hiện nhằm đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

  • Lý thuyết quản lý văn hóa: Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, quản lý văn hóa nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời định hướng phát triển văn hóa phù hợp với tiến trình xã hội hiện đại.

  • Khái niệm quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật: Là sự tác động có tổ chức của chủ thể quản lý nhằm điều chỉnh hoạt động biểu diễn nghệ thuật theo các quy định pháp luật, đảm bảo phát triển nghệ thuật đúng hướng, bảo vệ bản sắc văn hóa.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, quản lý văn hóa, hoạt động biểu diễn nghệ thuật, nghệ thuật chèo truyền thống, cơ chế chính sách quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp mô tả, phân tích và tổng hợp dựa trên các nguồn tài liệu sách, báo, văn bản pháp luật và các công trình nghiên cứu trước đây. Phương pháp thực tế được áp dụng thông qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp với đội ngũ diễn viên, nghệ sĩ và cán bộ quản lý của Đoàn Chèo Hải Phòng nhằm thu thập thông tin về thực trạng hoạt động biểu diễn. Phương pháp thu thập ý kiến được thực hiện qua phỏng vấn sâu và thu thập dữ liệu từ các phòng ban liên quan. Cỡ mẫu khảo sát khoảng 30-50 người gồm các thành viên trong đoàn và cán bộ quản lý. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính kết hợp với thống kê mô tả để đánh giá các chỉ số về số lượng biểu diễn, chất lượng chương trình, mức độ hài lòng của khán giả. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2017 đến 2018, tập trung phân tích giai đoạn 2011-2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế: Đoàn Chèo Hải Phòng gặp khó khăn trong việc quản lý hoạt động biểu diễn do cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu (chỉ khoảng 70% trang thiết bị đạt chuẩn), biên chế nhân sự còn thiếu hụt, đặc biệt là đội ngũ diễn viên trẻ chiếm chưa đến 30% tổng số nghệ sĩ. Các quy định pháp luật về cấp phép biểu diễn còn phức tạp, gây tốn kém và lúng túng trong tổ chức biểu diễn.

  2. Chất lượng chương trình biểu diễn được duy trì ổn định: Đoàn đã dàn dựng trên 90 vở diễn chất lượng cao, trong đó có 6 huy chương vàng và 5 huy chương bạc tại các hội diễn sân khấu toàn quốc. Các vở diễn chủ yếu mang nội dung giáo dục truyền thống, lịch sử và phản ánh đời sống xã hội, được khán giả trong và ngoài thành phố đánh giá tích cực với tỷ lệ hài lòng khoảng 85%.

  3. Chính sách phụ cấp và đãi ngộ chưa tương xứng: Mức phụ cấp ưu đãi cho nghệ sĩ và cán bộ viên chức còn thấp, chưa bù đắp được công sức luyện tập và biểu diễn, dẫn đến tình trạng thiếu động lực làm việc và khó khăn trong tuyển dụng nhân sự trẻ.

  4. Công tác đào tạo và phát triển nguồn nhân lực còn hạn chế: Việc phối hợp đào tạo, bồi dưỡng diễn viên chưa được tổ chức thường xuyên, tỷ lệ diễn viên được đào tạo chuyên sâu chỉ đạt khoảng 40%. Điều này ảnh hưởng đến khả năng sáng tạo và đổi mới trong biểu diễn.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ sự thiếu đồng bộ trong cơ chế quản lý nhà nước về hoạt động biểu diễn nghệ thuật, đặc biệt là các quy định pháp lý chưa phù hợp với thực tế hoạt động của Đoàn Chèo Hải Phòng. So với các nghiên cứu trước đây về quản lý nghệ thuật biểu diễn truyền thống, kết quả nghiên cứu này cho thấy sự cần thiết phải đổi mới cơ chế chính sách, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao chế độ đãi ngộ cho nghệ sĩ. Việc duy trì phong cách chèo truyền thống trong bối cảnh hội nhập toàn cầu là một điểm mạnh của Đoàn, góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, đơn vị nghệ thuật và cộng đồng khán giả. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hài lòng khán giả, bảng thống kê số lượng vở diễn và huy chương đạt được, cũng như biểu đồ cơ cấu nhân sự theo độ tuổi và trình độ đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới cơ chế chính sách quản lý: Cần rà soát, điều chỉnh các quy định về cấp phép biểu diễn cho phù hợp với thực tế, giảm thủ tục hành chính, tạo điều kiện thuận lợi cho Đoàn Chèo Hải Phòng tổ chức biểu diễn. Thời gian thực hiện trong vòng 1 năm, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Sở Văn hóa Hải Phòng chủ trì.

  2. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất: Nâng cấp trang thiết bị biểu diễn, cải tạo rạp hát để đáp ứng tiêu chuẩn chuyên nghiệp, đảm bảo tối thiểu 90% thiết bị đạt chuẩn trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ủy ban nhân dân thành phố Hải Phòng và Sở Văn hóa.

  3. Cải thiện chế độ phụ cấp và đãi ngộ: Điều chỉnh mức phụ cấp ưu đãi, tăng lương cơ bản cho nghệ sĩ và cán bộ viên chức, áp dụng chính sách khen thưởng kịp thời nhằm nâng cao động lực làm việc. Thời gian thực hiện trong 1 năm, do Sở Văn hóa phối hợp với các cơ quan liên quan.

  4. Phát triển nguồn nhân lực: Tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng biểu diễn, sáng tác và quản lý nghệ thuật cho diễn viên và cán bộ quản lý, tăng tỷ lệ đào tạo chuyên sâu lên trên 70% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là Đoàn Chèo Hải Phòng phối hợp với các trường nghệ thuật.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền và quảng bá: Xây dựng kế hoạch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của công chúng về giá trị nghệ thuật chèo, thu hút khán giả trẻ tham gia. Thời gian triển khai từ năm 2018 trở đi, do Đoàn Chèo Hải Phòng và Sở Văn hóa thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý văn hóa và nghệ thuật: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật truyền thống, giúp hoạch định chính sách phù hợp.

  2. Đơn vị nghệ thuật truyền thống: Các đoàn chèo, nhà hát dân gian có thể áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển nguồn nhân lực.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Quản lý Văn hóa: Tài liệu tham khảo quý giá cho nghiên cứu, giảng dạy về quản lý văn hóa và nghệ thuật biểu diễn.

  4. Các tổ chức nghiên cứu văn hóa và bảo tồn di sản: Cung cấp dữ liệu và phân tích về thực trạng bảo tồn nghệ thuật chèo, hỗ trợ xây dựng các chương trình bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật là gì?
    Quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật là sự tác động có tổ chức của chủ thể quản lý nhằm điều chỉnh, kiểm soát các hoạt động biểu diễn theo quy định pháp luật, đảm bảo phát triển nghệ thuật đúng hướng và bảo vệ bản sắc văn hóa dân tộc.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý Đoàn Chèo Hải Phòng hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm cơ sở vật chất chưa đáp ứng, nhân sự thiếu hụt, chính sách đãi ngộ chưa phù hợp, thủ tục cấp phép phức tạp và thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động biểu diễn?
    Cần đổi mới cơ chế chính sách, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, cải thiện chế độ đãi ngộ, phát triển nguồn nhân lực và đẩy mạnh công tác tuyên truyền quảng bá.

  4. Vai trò của nghệ thuật chèo trong đời sống văn hóa hiện nay?
    Nghệ thuật chèo giữ vai trò quan trọng trong bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc, giáo dục truyền thống, đồng thời là món ăn tinh thần đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân.

  5. Làm sao để thu hút khán giả trẻ đến với nghệ thuật chèo?
    Cần đổi mới nội dung, hình thức biểu diễn phù hợp với thị hiếu giới trẻ, kết hợp truyền thông hiệu quả và tổ chức các chương trình giao lưu, trải nghiệm nghệ thuật chèo.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích sâu sắc thực trạng quản lý hoạt động biểu diễn của Đoàn Chèo Hải Phòng trong giai đoạn 2011-2018, chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế rõ ràng.
  • Đoàn Chèo Hải Phòng giữ vững phong cách chèo truyền thống, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào đổi mới cơ chế chính sách, nâng cao cơ sở vật chất, cải thiện chế độ đãi ngộ và phát triển nguồn nhân lực.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, đơn vị nghệ thuật và các tổ chức nghiên cứu văn hóa trong việc phát triển nghệ thuật biểu diễn truyền thống.
  • Đề nghị các cơ quan chức năng và đơn vị liên quan triển khai các giải pháp trong thời gian tới nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần phát triển bền vững nghệ thuật chèo tại Hải Phòng và cả nước.

Hành động tiếp theo là tổ chức hội thảo chuyên đề để phổ biến kết quả nghiên cứu và xây dựng kế hoạch triển khai các giải pháp đề xuất. Các đơn vị nghệ thuật và nhà quản lý văn hóa được khuyến khích áp dụng các kiến thức và phương pháp nghiên cứu trong luận văn để nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động biểu diễn nghệ thuật truyền thống.