Sân Khấu Cải Lương Thành Phố Hồ Chí Minh Trong Bối Cảnh Chuyển Đổi Kinh Tế - Xã Hội Từ Năm 1975 Đến Nay

Cải lương ra đời từ nhu cầu cải cách của giới trí thức Tây học đầu thế kỷ XX. Chỉ trong vòng chưa đầy hai thập niên, Cải lương đã hoàn thiện về đặc điểm loại hình, xác định những chuẩn mực riêng. Từ quê hương Nam Bộ, Cải lương lan tỏa mạnh mẽ khắp mọi miền đất nước. Cải lương thể hiện khá rõ nét tính chất “thống nhất trong đa dạng” nổi bật của văn hóa Việt Nam qua khả năng dung hợp cao nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau. "So về bề dày lịch sử hàng mấy trăm năm của Chèo, Tuồng hay các loại hình nghệ thuật dân tộc khác như Ca trù, Quan họ, Nhã nhạc…, Cải lương, chỉ mới ra đời vào đầu thế kỷ XX, vẫn còn quá “non trẻ” nhưng lại có tốc độ phát triển đáng kinh ngạc."

Sự phát triển của Cải lương gắn liền với những biến động của lịch sử và xã hội Việt Nam. Sau năm 1975, Cải lương đã trải qua nhiều thay đổi dưới sự vận động về chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước. Với khả năng thích ứng cao, Cải lương nhanh chóng phục hồi và trải qua giai đoạn phát triển “đỉnh cao mới” trong 10 năm sau ngày giải phóng. Tuy nhiên sau giai đoạn phát triển rực rỡ 1975 – 1985, Cải lương lại sa sút đến không ngờ khi video Cải lương bùng nổ trong thập niên 90 thế kỷ XX. Cuối cùng lâm vào khủng hoảng toàn diện trong thế kỷ XXI và phải “vật lộn” với đủ phương thức hoạt động, thể nghiệm nhiều hướng đi mới lạ nhằm duy trì nhịp sống giữa xã hội hiện đại…

Ngày 30/4/1975, miền Nam hoàn toàn giải phóng, non sông quy về một mối, đất nước thống nhất về lãnh thổ và thể chế chính trị. Nghệ thuật biểu diễn nói chung và SKCL ở miền Nam nói riêng đứng trước thử thách không nhỏ khi chuyển hoạt động từ nền kinh tế thị trường TBCN sang nền kinh tế kế hoạch hóa XHCN. Với khả năng thích ứng cao, lại gắn bó chặt chẽ với cách mạng từ những ngày đầu kháng chiến, Cải lương nhanh chóng phục hồi, hòa vào nhịp sống mới và trải qua giai đoạn phát triển “đỉnh cao mới” trong 10 năm sau ngày giải phóng.

Trong giai đoạn này, các đoàn Cải lương Nhà nước và tập thể đã được củng cố và phát triển. Nhiều vở diễn mới được dàn dựng, ca ngợi quê hương đất nước, con người Việt Nam và những thành tựu của cách mạng. Các nghệ sĩ Cải lương đã tích cực tham gia vào các hoạt động văn hóa, văn nghệ, phục vụ đời sống tinh thần của người dân. "Tuy nhiên sau giai đoạn phát triển rực rỡ 1975 – 1985, SKCL lại sa sút đến không ngờ khi video Cải lương bùng nổ trong thập niên 90 thế kỷ XX."

Sự khủng hoảng của sân khấu sàn diễn và sự phát triển của video Cải lương (1986 – 1997). Bối cảnh hoạt động sân khấu Cải lương giai đoạn 1986 - 1997. Sân khấu Cải lương sàn diễn khủng hoảng. Sự phát triển của video Cải lương. Giai đoạn sân khấu Cải lương khủng hoảng toàn diện (1997 đến nay). Bối cảnh hoạt động sân khấu Cải lương từ năm 1997 đến nay. Sân khấu Cải lương biến đổi nhiều về hình thức. Những phương thức hoạt động mới.

Nguyên nhân khủng hoảng của sân khấu Cải lương. Nguyên nhân khách quan. Nguyên nhân chủ quan. Quản lý yếu kém. Sự khủng hoảng của các yếu tố cấu tạo nên tác phẩm Cải lương. Những nguyên nhân khác. Giải pháp cho sân khấu Cải lương hiện nay. Những biện pháp đã triển khai và hiệu quả. Một số giải pháp đề xuất cho sân khấu Cải lương hiện nay.

Để khôi phục và phát triển sân khấu Cải lương, cần có những giải pháp đồng bộ từ nhà nước, các nhà quản lý, nghệ sĩ và cộng đồng. Cần đổi mới nội dung và hình thức biểu diễn, tăng cường quảng bá và giáo dục về Cải lương cho giới trẻ. Cần có chính sách hỗ trợ các đoàn hát, nghệ sĩ Cải lương và tạo điều kiện để Cải lương tiếp cận với khán giả. "Tình trạng khủng hoảng của SKCL ngày càng trầm trọng và hoàn toàn có nguy cơ bị mai một: chương trình Cải lương (nhất là diễn nguyên tuồng) ngày càng thưa vắng và giảm sút chất lượng nghiêm trọng; thành phần khán giả chủ yếu đã lớn tuổi, lớp khán giả trẻ kế thừa rất ít; giới trẻ ngày càng xa lạ với Cải lương cũng như ít cơ hội tiếp cận những vở diễn hay; những quan niệm: “Cải lương là sến, là quê mùa, lạc hậu…” không hiểu từ bao giờ đã ăn vào nếp nghĩ của nhiều bạn trẻ dù rằng họ chưa hề nghe qua hay xem vở Cải lương nào…"

Nghệ sĩ Cải lương là những người trực tiếp biểu diễn, truyền tải những giá trị văn hóa và tinh thần của Cải lương đến khán giả. Họ là những người giữ gìn và phát huy những tinh hoa của Cải lương. "Trong quá trình tác nghiệp, được tiếp xúc với nhiều người gắn bó lâu năm với SKCL, thấy và hiểu được phần nào những cái khó của người làm nghề hiện nay, học viên thực sự đồng cảm với những trăn trở về thực trạng Cải lương của những người vẫn nặng lòng cùng nghệ thuật này dù phải nỗ lực đi tìm từng khán giả."

Các nghệ sĩ Cải lương hiện nay đang phải đối mặt với nhiều thách thức, từ việc tìm kiếm cơ hội biểu diễn đến việc duy trì đam mê và nâng cao trình độ chuyên môn. Sự cạnh tranh của các loại hình giải trí khác, sự thiếu quan tâm của khán giả trẻ và những khó khăn về kinh tế đã khiến nhiều nghệ sĩ Cải lương phải từ bỏ nghề. Cần có những chính sách hỗ trợ và tạo điều kiện để các nghệ sĩ Cải lương phát huy tài năng và đóng góp vào sự phát triển của Cải lương.

Cần đổi mới nội dung và hình thức biểu diễn Cải lương để phù hợp với thị hiếu của khán giả hiện nay. Cần khai thác những đề tài mới, phản ánh những vấn đề của xã hội đương đại. Đồng thời, cần kết hợp Cải lương với các loại hình nghệ thuật khác để tạo ra những sản phẩm độc đáo và hấp dẫn.

Cần tăng cường quảng bá và giáo dục về Cải lương cho giới trẻ để nâng cao nhận thức và tình yêu của họ đối với loại hình nghệ thuật này. Cần đưa Cải lương vào các trường học, tổ chức các buổi biểu diễn, giao lưu với nghệ sĩ Cải lương và sử dụng các phương tiện truyền thông để quảng bá Cải lương.

Cần khai thác tiềm năng của Cải lương trong lĩnh vực du lịch và giáo dục. Cần tổ chức các tour du lịch khám phá Cải lương, giới thiệu Cải lương cho du khách quốc tế. Đồng thời, cần sử dụng Cải lương như một công cụ giáo dục để truyền tải những giá trị văn hóa và lịch sử của Việt Nam.

Cần đánh giá thực trạng chính sách hỗ trợ Cải lương để nhận diện những điểm mạnh, điểm yếu và những hạn chế. Cần xem xét các chính sách hiện hành có thực sự hiệu quả và đáp ứng được yêu cầu thực tế hay không. Đồng thời, cần tìm hiểu những khó khăn và vướng mắc trong quá trình triển khai các chính sách.

Cần đề xuất giải pháp hoàn thiện chính sách hỗ trợ Cải lương, tập trung vào việc hỗ trợ các đoàn hát, nghệ sĩ Cải lương, đầu tư cho công tác đào tạo và quảng bá Cải lương. Đồng thời, cần tạo môi trường thuận lợi để Cải lương phát triển một cách tự nhiên và bền vững. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, các nhà quản lý, nghệ sĩ và cộng đồng trong việc xây dựng và triển khai các chính sách.