Tổng quan nghiên cứu

Hứng thú nghề nghiệp là một yếu tố tâm lý quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến sự thành công và phát triển nghề nghiệp của học viên. Theo ước tính, Trường Trung cấp Công nghệ Kĩ thuật Phước Lộc hiện có hơn 900 học viên theo học năm ngành nghề chính gồm điện công nghiệp, cắt gọt kim loại, công nghệ ô tô, kế toán doanh nghiệp và quản gia. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy một bộ phận học viên chưa có hứng thú nghề nghiệp cao, dẫn đến tình trạng chán học và bỏ học. Nghiên cứu nhằm xác định thực trạng hứng thú nghề nghiệp của học viên tại trường trong giai đoạn 2017-2018, từ đó đề xuất các biện pháp phát triển hứng thú nghề nghiệp, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và hiệu quả học tập.

Mục tiêu cụ thể của nghiên cứu là khảo sát mức độ nhận thức, thái độ và hành vi liên quan đến hứng thú nghề nghiệp của học viên, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng chủ quan và khách quan. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào 300 học viên thuộc 5 khoa đào tạo của trường, với phương pháp khảo sát kết hợp phỏng vấn sâu. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu thực tiễn giúp nhà trường có cơ sở xây dựng chính sách đào tạo phù hợp, nâng cao động lực học tập và phát triển nghề nghiệp cho học viên, góp phần đáp ứng nhu cầu thị trường lao động và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết hứng thú nghề nghiệp và mô hình phân loại nghề nghiệp của John Holland.

  • Lý thuyết hứng thú nghề nghiệp: Hứng thú nghề nghiệp được định nghĩa là thái độ đặc thù của cá nhân đối với nghề nghiệp chuyên môn, bao gồm ba thành phần cấu trúc chính: nhận thức (hiểu biết về nghề), thái độ (sự yêu thích, say mê nghề) và hành vi (các hoạt động liên quan đến nghề). Hứng thú nghề nghiệp là động lực thúc đẩy học viên nỗ lực học tập và phát triển kỹ năng nghề nghiệp, góp phần nâng cao hiệu quả công việc và sự hài lòng nghề nghiệp.

  • Mô hình phân loại nghề nghiệp của John Holland: Phân loại nghề nghiệp thành sáu nhóm chính gồm kỹ thuật, nghiên cứu, nghệ thuật, xã hội, quản lý và nghiệp vụ. Mô hình này giúp xác định sự phù hợp giữa đặc điểm cá nhân và yêu cầu nghề nghiệp, từ đó hỗ trợ việc lựa chọn nghề nghiệp phù hợp và phát triển hứng thú nghề nghiệp.

Ngoài ra, nghiên cứu còn tham khảo các khái niệm về đặc điểm tâm lý lứa tuổi thanh niên, vai trò của hứng thú trong học tập và nghề nghiệp, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú nghề nghiệp như yếu tố chủ quan (như nhận thức, năng lực cá nhân) và yếu tố khách quan (như cơ hội việc làm, thu nhập, truyền thông).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp khảo sát định lượng và phỏng vấn định tính.

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu chính thu thập từ 300 học viên thuộc 5 khoa đào tạo của Trường Trung cấp Công nghệ Kĩ thuật Phước Lộc, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo đại diện cho từng khoa. Ngoài ra, phỏng vấn sâu một số học viên để làm rõ các khía cạnh về hứng thú nghề nghiệp.

  • Công cụ khảo sát: Hai bảng hỏi được thiết kế gồm bảng hỏi thực trạng hứng thú nghề nghiệp (bao gồm các câu hỏi về nhận thức, thái độ và hành vi) và bảng hỏi đánh giá tính cần thiết, khả thi của các biện pháp phát triển hứng thú nghề nghiệp.

  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS phiên bản 22.0, sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả (trung bình, độ lệch chuẩn) và kiểm định T-Test để so sánh mức độ hứng thú nghề nghiệp giữa các nhóm học viên theo giới tính, khoa và học lực.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2017-2018, bao gồm giai đoạn thu thập dữ liệu (3 tháng), xử lý và phân tích số liệu (2 tháng), và viết báo cáo kết quả (1 tháng).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ nhận thức về hứng thú nghề nghiệp: Trung bình điểm nhận thức về tầm quan trọng của hứng thú nghề nghiệp là khoảng 3.8 trên thang 5, cho thấy học viên có nhận thức khá tốt về vai trò của hứng thú trong việc lựa chọn và phát triển nghề nghiệp. Tuy nhiên, có sự khác biệt rõ rệt giữa các khoa, trong đó khoa kế toán doanh nghiệp có mức nhận thức cao hơn 12% so với khoa cắt gọt kim loại.

  2. Thái độ đối với nghề nghiệp: Khoảng 65% học viên thể hiện thái độ tích cực, yêu thích và hài lòng với nghề đang theo học. Mức độ yêu thích nghề giữa nam và nữ có sự chênh lệch nhẹ, nữ học viên có tỷ lệ yêu thích nghề cao hơn 8%. Học viên có học lực khá trở lên có thái độ tích cực hơn 15% so với học viên học lực trung bình.

  3. Hành vi liên quan đến hứng thú nghề nghiệp: Khoảng 70% học viên thường xuyên tham gia các hoạt động liên quan đến nghề như tham gia thảo luận, tìm hiểu tài liệu chuyên ngành, và tham gia các hoạt động ngoại khóa nghề nghiệp. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 40% học viên chủ động tìm kiếm cơ hội thực tập hoặc trao đổi với người đi trước trong nghề.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến hứng thú nghề nghiệp: Kết quả phân tích cho thấy yếu tố chủ quan như nhận thức về nghề, năng lực cá nhân ảnh hưởng mạnh hơn yếu tố khách quan như thu nhập, cơ hội việc làm. Cụ thể, yếu tố chủ quan chiếm khoảng 60% ảnh hưởng tổng thể đến hứng thú nghề nghiệp của học viên.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hứng thú nghề nghiệp của học viên Trường Trung cấp Công nghệ Kĩ thuật Phước Lộc đang ở mức trung bình khá, với sự khác biệt giữa các khoa và nhóm học viên. Nguyên nhân chính được xác định là do nhận thức chưa đồng đều về nghề nghiệp và sự thiếu các hoạt động thực tiễn gắn liền với nghề. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mức độ hứng thú nghề nghiệp của học viên tại trường tương đồng với các trường nghề khác, nơi mà yếu tố chủ quan đóng vai trò quyết định trong việc hình thành và phát triển hứng thú nghề nghiệp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ nhận thức, thái độ và hành vi theo từng khoa, cũng như bảng so sánh tỷ lệ yêu thích nghề theo giới tính và học lực. Việc nhận thức đúng đắn về nghề nghiệp giúp học viên có thái độ tích cực và hành vi chủ động hơn trong học tập và rèn luyện kỹ năng nghề nghiệp, từ đó nâng cao hiệu quả đào tạo và khả năng thích nghi với thị trường lao động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giáo dục nhận thức nghề nghiệp cho học viên: Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm về nghề nghiệp nhằm nâng cao hiểu biết về vai trò, giá trị và triển vọng nghề nghiệp. Mục tiêu tăng điểm nhận thức trung bình lên 4.2 trong vòng 1 năm, do phòng đào tạo phối hợp với các khoa thực hiện.

  2. Phát triển đội ngũ giáo viên và tư vấn hướng nghiệp chuyên nghiệp: Đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng tư vấn nghề nghiệp cho giáo viên để hỗ trợ học viên lựa chọn nghề phù hợp và phát triển hứng thú nghề nghiệp. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Giám hiệu và phòng nhân sự chủ trì.

  3. Tổ chức các hoạt động thực tiễn và tham quan doanh nghiệp: Tạo điều kiện cho học viên tham gia thực tập, tham quan các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp liên quan đến ngành nghề đào tạo nhằm tăng trải nghiệm thực tế và sự gắn bó với nghề. Mục tiêu tăng tỷ lệ học viên tham gia hoạt động thực tiễn lên 60% trong năm học tới, do phòng thực tập và các khoa phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng hệ thống trắc nghiệm và đánh giá hứng thú nghề nghiệp định kỳ: Áp dụng các công cụ đánh giá hứng thú nghề nghiệp để theo dõi, hỗ trợ học viên điều chỉnh định hướng nghề nghiệp kịp thời. Thời gian triển khai trong 3 tháng, do phòng khảo thí và tư vấn hướng nghiệp đảm nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Giám hiệu và cán bộ quản lý các trường trung cấp nghề: Nhận diện thực trạng hứng thú nghề nghiệp của học viên để xây dựng chính sách đào tạo và hỗ trợ phù hợp, nâng cao chất lượng đào tạo.

  2. Giáo viên và tư vấn viên hướng nghiệp: Áp dụng các kiến thức và biện pháp đề xuất để tăng cường hiệu quả công tác tư vấn, giúp học viên lựa chọn nghề nghiệp phù hợp và phát triển hứng thú nghề nghiệp.

  3. Học viên các trường nghề và trung cấp kỹ thuật: Hiểu rõ về vai trò của hứng thú nghề nghiệp, từ đó chủ động phát triển nhận thức, thái độ và hành vi tích cực đối với nghề nghiệp đã chọn.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia tâm lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và kết quả nghiên cứu thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan đến hứng thú nghề nghiệp và đào tạo nghề.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hứng thú nghề nghiệp là gì và tại sao nó quan trọng?
    Hứng thú nghề nghiệp là thái độ đặc thù của cá nhân đối với nghề nghiệp, bao gồm nhận thức, thái độ và hành vi tích cực. Nó quan trọng vì tạo động lực giúp học viên say mê học tập, phát triển kỹ năng và gắn bó lâu dài với nghề.

  2. Làm thế nào để đo lường hứng thú nghề nghiệp của học viên?
    Có thể sử dụng bảng hỏi khảo sát gồm các câu hỏi về nhận thức, thái độ và hành vi liên quan đến nghề nghiệp, kết hợp với phỏng vấn sâu để đánh giá toàn diện mức độ hứng thú.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến hứng thú nghề nghiệp của học viên?
    Yếu tố chủ quan như nhận thức về nghề, năng lực cá nhân và ước muốn thành công có ảnh hưởng mạnh hơn các yếu tố khách quan như thu nhập hay cơ hội việc làm.

  4. Nhà trường có thể làm gì để nâng cao hứng thú nghề nghiệp cho học viên?
    Nhà trường nên tăng cường giáo dục nhận thức nghề nghiệp, phát triển đội ngũ tư vấn hướng nghiệp, tổ chức các hoạt động thực tiễn và áp dụng công cụ đánh giá hứng thú nghề nghiệp định kỳ.

  5. Hứng thú nghề nghiệp có thay đổi theo thời gian không?
    Có, hứng thú nghề nghiệp có thể thay đổi theo quá trình học tập, trải nghiệm thực tế và sự phát triển cá nhân. Do đó, việc theo dõi và hỗ trợ học viên liên tục là cần thiết để duy trì và phát triển hứng thú nghề nghiệp.

Kết luận

  • Hứng thú nghề nghiệp của học viên Trường Trung cấp Công nghệ Kĩ thuật Phước Lộc đang ở mức trung bình khá, với sự khác biệt giữa các khoa và nhóm học viên.
  • Nhận thức về nghề nghiệp đóng vai trò then chốt trong việc hình thành thái độ và hành vi tích cực đối với nghề.
  • Yếu tố chủ quan ảnh hưởng mạnh hơn yếu tố khách quan đến hứng thú nghề nghiệp của học viên.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào nâng cao nhận thức, phát triển tư vấn hướng nghiệp, tăng cường hoạt động thực tiễn và đánh giá định kỳ hứng thú nghề nghiệp.
  • Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2017-2018, mở ra hướng phát triển tiếp theo trong việc áp dụng các biện pháp nâng cao hứng thú nghề nghiệp và đánh giá hiệu quả trong các năm tiếp theo.

Học viên, nhà trường và các bên liên quan được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển nghề nghiệp bền vững.