I. Khái niệm về thống kê
Trong thực tế, thuật ngữ thống kê thường được sử dụng để mô tả các công việc đã thực hiện trong ngày hoặc các số liệu đã thu thập. Thống kê có thể hiểu theo hai nghĩa: một là phản ánh các hiện tượng kinh tế - xã hội, tự nhiên, kỹ thuật; hai là hệ thống hóa quá trình nghiên cứu các hiện tượng này. Quá trình này bao gồm thu thập và xử lý số liệu, điều tra chọn mẫu, nghiên cứu mối liên hệ giữa các hiện tượng, và ra quyết định trong điều kiện không chắc chắn. Ví dụ, kết quả điều tra mức sống hộ gia đình Việt Nam cho thấy tỷ lệ hộ nghèo đã giảm từ 23,0% năm 2002 xuống còn 18,1% năm 2004. Các số liệu này không chỉ phản ánh thực trạng mà còn gợi mở các biện pháp thúc đẩy sản xuất và phát triển kinh tế.
1.1. Các khái niệm cơ bản trong thống kê
Tổng thể và đơn vị tổng thể là hai khái niệm quan trọng trong thống kê. Tổng thể là tập hợp các đơn vị cần quan sát, trong khi đơn vị tổng thể là phần tử cấu thành nên tổng thể. Các loại tổng thể bao gồm tổng thể bộc lộ, tổng thể tiềm ẩn, tổng thể đồng chất và không đồng chất. Mẫu là một số đơn vị được chọn ra từ tổng thể theo phương pháp lấy mẫu. Biến là đặc điểm của đơn vị tổng thể, được chia thành biến định tính và định lượng. Chỉ tiêu thống kê phản ánh các đặc điểm của tổng thể trong điều kiện thời gian và không gian xác định.
II. Quá trình nghiên cứu thống kê
Quá trình nghiên cứu thống kê bao gồm nhiều bước quan trọng, từ điều tra đến phân tích và dự báo. Điều tra thống kê là việc thu thập tài liệu về các hiện tượng kinh tế xã hội một cách khoa học. Yêu cầu chính xác, kịp thời và đầy đủ là những tiêu chí quan trọng trong điều tra. Điều tra có thể được phân loại thành điều tra thường xuyên và không thường xuyên, cũng như điều tra toàn bộ và không toàn bộ. Mỗi loại điều tra có những đặc điểm và ứng dụng riêng, phục vụ cho các mục đích nghiên cứu khác nhau.
2.1. Các loại điều tra trong thống kê
Điều tra thường xuyên được thực hiện liên tục, theo sát quá trình phát sinh của hiện tượng, trong khi điều tra không thường xuyên chỉ phản ánh trạng thái tại một thời điểm nhất định. Điều tra toàn bộ thu thập tài liệu về toàn bộ các cá thể của tổng thể, trong khi điều tra không toàn bộ chỉ thu thập tài liệu từ một số cá thể được chọn. Điều này cho phép các nhà nghiên cứu có cái nhìn tổng quát và chi tiết về hiện tượng nghiên cứu.
III. Phân tích và ứng dụng của thống kê
Phân tích thống kê là quá trình tổng hợp và trình bày số liệu để rút ra các kết luận có giá trị. Các phương pháp phân tích bao gồm phân tổ, tính toán các chỉ tiêu thống kê, và sử dụng các mô hình hồi quy. Ứng dụng của thống kê rất đa dạng, từ việc đánh giá hiệu quả sản xuất đến dự báo xu hướng phát triển kinh tế. Việc sử dụng thống kê trong kinh tế không chỉ giúp các nhà quản lý đưa ra quyết định chính xác mà còn hỗ trợ trong việc lập kế hoạch và điều hành các hoạt động kinh tế.
3.1. Giá trị thực tiễn của thống kê trong kinh tế
Giá trị thực tiễn của thống kê trong kinh tế thể hiện qua khả năng cung cấp thông tin chính xác và kịp thời cho các nhà quản lý. Các số liệu thống kê cho phép đánh giá tình hình kinh tế, từ đó đưa ra các biện pháp điều chỉnh phù hợp. Hơn nữa, thống kê còn giúp trong việc dự đoán các xu hướng tương lai, từ đó hỗ trợ cho việc lập kế hoạch phát triển bền vững.
