Luận án tiến sĩ về phương pháp dạy học sinh học lớp 10 THPT nhằm định hướng nghề nghiệp

• Tác giả: Hồ Thị Hồng Vân
• Người hướng dẫn: GS. Đinh Quang Báo
• Trường học: Trường Đại học Sư phạm Hà Nội
• Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Sinh học
• Đề tài: Dạy học Sinh học 10 Trung học phổ thông đáp ứng mục tiêu định hướng nghề nghiệp
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• MỤC LỤC
• BẢNG GHI CHÚ NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH VẼ
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Lý do chọn đề tài
• 0.2. Mục đích nghiên cứu
• 0.3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
• 0.4. Giả thuyết khoa học
• 0.5. Nhiệm vụ nghiên cứu
• 0.6. Phạm vi nghiên cứu
• 0.7. Phương pháp nghiên cứu
• 0.8. Đóng góp mới của luận án
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA DẠY HỌC SINH HỌC 10 ĐÁP ỨNG MỤC TIÊU ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP
• 1.1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1.1. Nghiên cứu về giáo dục định hướng nghề nghiệp
• 1.1.1.1. Trên thế giới
• 1.1.2. Nghiên cứu về năng lực ĐHNN
• 1.1.3. Nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp cho HS thông qua các môn học
• 1.1.4. Quan điểm về định hướng nghề nghiệp ở cấp Trung học phổ thông
• 1.2. Năng lực định hướng nghề nghiệp
• 1.2.1. Phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực góp phần đáp ứng mục tiêu định hướng nghề nghiệp thuộc lĩnh vực khoa học cho HS
• 1.2.2. Cơ hội để phát triển năng lực ĐHNN khi tổ chức dạy học khám phá theo mô hình 5E, dạy học trải nghiệm
• 1.2.3. Công cụ đánh giá năng lực định hướng nghề nghiệp
• 1.3. THỰC TRẠNG GIÁO DỤC ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP Ở NHÀ TRƯỜNG PHỔ THÔNG VIỆT NAM
• 1.3.1. Mục đích điều tra
• 1.3.2. Đối tượng điều tra
• 1.3.3. Nội dung điều tra
• 1.3.4. Phương pháp điều tra
• 1.3.5. Kết quả điều tra
• 1.4. Tiểu kết chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC DẠY HỌC SINH HỌC 10 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG MỤC TIÊU ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP
• 2.1. NGUYÊN TẮC TỔ CHỨC DẠY HỌC SINH HỌC 10 NHẰM ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP
• 2.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu ĐHNN và yêu cầu cần đạt của Chương trình môn Sinh học
• 2.1.2. Đảm bảo tính hệ thống
• 2.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn
• 2.2. ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP TRONG CÁC CHỦ ĐỀ SINH HỌC 10 THEO CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018
• 2.2.1. Nội dung học tập Sinh học 10 được ứng dụng trong các lĩnh vực nghề nghiệp
• 2.2.2. Một số nội dung Sinh học 10 có thể tổ chức dạy học nhằm định hướng nghề nghiệp cho HS
• 2.3. THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP NHẰM ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 10
• 2.3.1. Quy trình thiết kế hoạt động học tập nhằm ĐHNN cho HS trong dạy học Sinh học 10
• 2.3.2. Ví dụ minh họa
• 2.3.3. Các hoạt động học tập nhằm ĐHNN trong Sinh học 10
• 2.4. TỔ CHỨC DẠY HỌC SINH HỌC 10 ĐÁP ỨNG MỤC TIÊU ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP
• 2.4.1. Quy trình tổ chức dạy học Sinh học 10 đáp ứng mục tiêu ĐHNN
• 2.4.2. Giải thích các bước của quy trình. Ví dụ minh họa
• 2.4.3. Mối tương quan giữa quy trình tổ chức dạy học nhằm ĐHNN và mục tiêu phát triển năng lực ĐHNN
• 2.5. ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC ĐỊNH HƯỚNG NGHỀ NGHIỆP CỦA HS TRONG DẠY HỌC SINH HỌC 10
• 2.5.1. Quy trình đánh giá năng lực ĐHNN. Giải thích các bước của quy trình
• 2.6. Tiểu kết chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. MỤC ĐÍCH THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.2. ĐỐI TƯỢNG THỰC NGHIỆM
• 3.3. PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM
• 3.4. THỜI GIAN THỰC NGHIỆM
• 3.5. NỘI DUNG THỰC NGHIỆM
• 3.6. TỔ CHỨC THỰC NGHIỆM
• 3.7. THU THẬP DỮ LIỆU
• 3.8. XỬ LÝ KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM
• 3.9. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM VÀ THẢO LUẬN
• 3.9.1. Kết quả thực nghiệm khảo sát
• 3.9.2. Kết quả thực nghiệm chính thức
• 3.10. Tiểu kết chương 3
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của dạy học Sinh học 10 đáp ứng mục tiêu định hướng nghề nghiệp

Luận án tập trung vào việc xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc dạy học môn Sinh học 10 tại bậc THPT, nhằm đáp ứng mục tiêu định hướng nghề nghiệp (ĐHNN) cho học sinh. Nghiên cứu này dựa trên các văn bản chỉ đạo của Đảng và Nhà nước về đổi mới giáo dục, đặc biệt là Nghị quyết số 29-NQ/TW, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển năng lực nghề nghiệp cho học sinh. Luận án cũng phân tích thực trạng giáo dục ĐHNN tại các trường THPT, chỉ ra những hạn chế trong việc cung cấp thông tin và hướng dẫn nghề nghiệp cho học sinh.

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu

Phần này tổng hợp các nghiên cứu về giáo dục định hướng nghề nghiệp trên thế giới và tại Việt Nam. Các nghiên cứu quốc tế, như công trình của Frank Parson (1943), đã đặt nền móng cho việc lựa chọn nghề nghiệp dựa trên sở thích và năng lực cá nhân. Tại Việt Nam, các nghiên cứu gần đây tập trung vào việc phát triển năng lực ĐHNN thông qua các môn học, đặc biệt là môn Sinh học. Luận án cũng đề cập đến các phương pháp dạy học tích cực như mô hình 5E và dạy học trải nghiệm, nhằm phát triển năng lực ĐHNN cho học sinh.

1.2. Thực trạng giáo dục định hướng nghề nghiệp tại Việt Nam

Luận án khảo sát thực trạng giáo dục ĐHNN tại các trường THPT, chỉ ra rằng phần lớn học sinh thiếu thông tin về nghề nghiệp và không được hướng dẫn đúng cách. Kết quả khảo sát cho thấy 65,4% sinh viên năm nhất không hiểu rõ về ngành học mình chọn, và 75,6% không hài lòng với sự lựa chọn của mình. Điều này cho thấy sự cần thiết của việc cải thiện giáo dục ĐHNN, đặc biệt trong các môn học như Sinh học, vốn có nhiều ứng dụng trong các lĩnh vực nghề nghiệp hiện đại.

II. Tổ chức dạy học Sinh học 10 đáp ứng mục tiêu định hướng nghề nghiệp

Luận án đề xuất các nguyên tắc và quy trình tổ chức dạy học Sinh học 10 nhằm phát triển năng lực ĐHNN cho học sinh. Các nguyên tắc bao gồm đảm bảo tính mục tiêu, tính hệ thống và tính thực tiễn. Nghiên cứu cũng xác định các nội dung trong chương trình Sinh học 10 có thể được sử dụng để hướng nghiệp, như các ứng dụng của công nghệ sinh học trong nông nghiệp, y dược và bảo vệ môi trường.

2.1. Nguyên tắc tổ chức dạy học Sinh học 10

Luận án đề xuất ba nguyên tắc chính trong tổ chức dạy học Sinh học 10: đảm bảo tính mục tiêu ĐHNN, tính hệ thống và tính thực tiễn. Các nguyên tắc này giúp giáo viên thiết kế các hoạt động học tập phù hợp, giúp học sinh hiểu rõ hơn về các ứng dụng của môn học trong thực tế và lựa chọn nghề nghiệp phù hợp.

2.2. Thiết kế hoạt động học tập nhằm định hướng nghề nghiệp

Phần này trình bày quy trình thiết kế các hoạt động học tập nhằm ĐHNN trong dạy học Sinh học 10. Các hoạt động được thiết kế dựa trên mô hình 5E và dạy học trải nghiệm, giúp học sinh khám phá và trải nghiệm thực tế các ứng dụng của môn học. Ví dụ minh họa cụ thể được đưa ra để làm rõ cách thức tổ chức các hoạt động này trong lớp học.

III. Thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả

Luận án tiến hành thực nghiệm sư phạm tại các trường THPT để đánh giá hiệu quả của các biện pháp tổ chức dạy học Sinh học 10 nhằm ĐHNN. Kết quả thực nghiệm cho thấy sự cải thiện đáng kể trong nhận thức và năng lực ĐHNN của học sinh. Các công cụ đánh giá năng lực ĐHNN cũng được xây dựng và áp dụng để đo lường kết quả học tập của học sinh.

3.1. Mục đích và phương pháp thực nghiệm

Thực nghiệm sư phạm được tiến hành nhằm kiểm nghiệm tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp tổ chức dạy học Sinh học 10 nhằm ĐHNN. Quá trình thực nghiệm bao gồm hai giai đoạn: thực nghiệm khảo sát và thực nghiệm chính thức, với sự tham gia của học sinh từ các trường THPT khác nhau.

3.2. Kết quả thực nghiệm và thảo luận

Kết quả thực nghiệm cho thấy sự cải thiện rõ rệt trong nhận thức và năng lực ĐHNN của học sinh. Các chỉ số như kỹ năng nhận thức sở thích, hứng thú bản thân và kỹ năng lập kế hoạch hướng nghiệp đều được cải thiện đáng kể. Phân tích thống kê cũng cho thấy mối tương quan tích cực giữa các biện pháp dạy học và sự phát triển năng lực ĐHNN của học sinh.